SOSYAL HİZMET YÖNETİMİ

Yerel yönetimler, merkezi yönetimin hiyerarşik denetimi altında değillerdir. Merkezi yönetimin yerel yönetimler üzerinde hukuka uygunluk denetimi vardır.

AB’nin sosyal hizmetler sisteminde birbirinden farklı üç model ortaya çıkmıştır (SHÇEK, 2009, s.36).

Anglo-Sakson Modeli Sosyal hizmetler alanında profesyonel katkılarda bulunabilen ve kamu menfaatine uygun hizmetlerde bulunan STK’lar, sosyal sistem içinde yer alırlar ve özellikle sistem içindeki boşlukları ve eksiklikleri tamamlama açısından önemli bir fonksiyon icra eder.

Vali tarafından il halkının huzur, esenlik, sağlık ve mutluluğu için gereken önlemlerin alınması, il özel idaresi bütçesinde yoksul ve muhtaçlar için ayrılan ödeneğin kullanılması (mad. 30/m,n)

Büyükşehir belediyesi, en az üç ilçe veya ilk kademe belediyesini kapsayan, bu belediyeler arasında koordinasyonu sağlayan; kanunlarla verilen görev ve sorumlulukları yerine getiren, yetkileri kullanan; idarî ve malî özerkliğe sahip ve karar organı seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişisidir.

İhtiyar Meclisi (Heyeti), seçilenler ve doğal üyeler olmak üzere iki tür üyeden oluşur. Doğal üyeler köy imamı ve köy öğretmenidir.

Köylere çeşitli hizmetler götürerek kırsal alanda toplumsal kalkınmaya katkıda bulunan önemli kurumlardan biri olan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü 2005 yılında kaldırılmıştır. Kaldırılan Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün görev ve yetkileri; İstanbul ve Kocaeli illeri dışında il özel idarelerine, İstanbul ve Kocaeli illerinde ise bu hizmetler il sınırları dahilinde yapılmak üzere büyükşehir belediyelerine devredilmiştir.

AB’nin sosyal hizmetler sisteminde birbirinden farklı üç model ortaya çıkmıştır.
İskandinav Modeli (Kuzeydeki Oluşum)
Bu ülkelerde sosyal hizmetler, daha çok devlet ve mahallî idareler tarafından yürütülmektedir. Sivil toplum kuruluşları (STK), bu çerçevede lobi faaliyetlerinin yanında sistemi destekleyen ve savunan bir rol üstlenmektedir.

Anglo-Sakson Modeli
Sosyal hizmetler alanında profesyonel katkılarda bulunabilen ve kamu menfaatine uygun hizmetlerde bulunan STK’lar, sosyal sistem içinde yer alırlar ve özellikle sistem içindeki boşlukları ve eksiklikleri tamamlama açısından önemli bir fonksiyon icra eder.

Korporatif Model (Almanya, Avusturya, Benelüks Ülkeleri, İtalya Oluşumu)
Sivil Toplum Örgütleri (STÖ), planlı ve sistemli bir şekilde kamusal refah politikaları ve sosyal hizmetler uygulamalarına aktif olarak dahil edilmektedir. Bunun neticesinde sivil toplum kuruluşlarının ve dini kurumların, sosyal koruma programlarının içindeki payı hayli yüksektir ve sosyal koruma sisteminin en temel unsurudur.

1957 yılında altı ülkenin bir araya gelmesiyle kurulan ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında, bir ekonomik bütünleşme hareketi olarak başlayan Avrupa Ekonomik Topluluğu’na -bugünkü adıyla Avrupa Birliği (AB)- Türkiye 1959 yılında ortak üye olmak için başvurmuştur. 1959’dan bu yana da AB’ne girme çabalarını sürdürmektedir. Türkiye 1999 Aralık ayında Helsinki’de, AB’ne giriş için adaylığının kabul edilmesiyle yeni bir döneme girmiştir ve bu süreç halen devam etmektedir.

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu ve ilgili yönetmelik hükümleri gereğince engelli vatandaşlara karayolu üzerinde park etme imkânı veren park kartları verilmiştir. Öte yandan karayollarının yapımı ve bakımından sorumlu kuruluşlardan engellilerin kullanımı için park yerleri ayrılmış, belediyelerin toplu taşıma araçlarında engelliler için verilen kimlik kartları Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demir Yolları (TCDDY), Türk Hava Yolları (THY), Devlet Tiyatroları (DT) olmak üzere tüm kamu kuruluşları hizmetlerinde geçerli belge olarak sayılmıştır.

Türkiye’deki yerel yönetimlerin en önemli eksikliklerinden biri araştırma faaliyetlerinin eksikliğidir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, sosyal hizmetler ve yardımlara ilişkin ulusal düzeyde politika ve stratejiler geliştirilmesi, uygulanması, uygulanmasının izlenmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesinden sorumlu temel kamu kurumu hüviyetine sahiptir. Uluslararası düzeyde politika ve stratejiler geliştirme bu yükümlülükler arasında yer almaz.

Kamunun ortak ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik mal ve hizmetlerin üretilip halka sunulmasını içeren sistemdir. Kamu yönetimi, kamusal hizmetlerin daha yurt çapında daha etkili ve verimli bir şekilde sunulabilmesi amacıyla merkezi yönetim, yerel yönetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Merkezi yönetim ve yerel yönetimin arasından hiyerarşik bir ilişki olmamasına rağmen, bu iki yönetim bir bütünü oluşturan ve birbirini tamamlayan iki unsurdur. Merkezi yönetim bakanlıklar ve bağlı kuruluşlardan oluşmaktadır. Yerel yönetimler ise il özel idareleri, belediyeler ve köylerden meydana gelmektedir.

Türkiye, Avrupa Konseyi üyesi olarak 1985 tarihli Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nı 1992 yılında imzalamıştır. Bununla birlikte devlet örgütlenmesinde merkeziyetçilik ilkesi yerine ademi-merkeziyetçilik esasına uygun örgütlenme söz konusu olmuştur.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın 4. Maddesinin 3. Paragrafında, adını koymaksızın ‘‘subzidiarite ilkesi’’ ni benimsenmektedir. Subzidiarite ilkesi hizmette halka yakınlık ilkesini ifade etmektedir. Desantralizasyon ya da âdem-I merkeziyet olarak ifade edilen ilke ise yerinden yönetimi tanımlamaktadır.

5302 sayılı Kanun’un 35. Maddesinde İl Özel İdaresi teşkilatının; genel sekreterlik, mali işler, tarım, imar, insan kaynakları ve hukuk işleri birimlerinden oluşacağı belirtilmiştir. Sıralanan birimler arasından sosyal yardım ve sosyal hizmetlerle ilgili bir birim yer almamaktadır.

5393 sayılı belediye kanuna göre Büyükşehir belediyelerinin ve nüfusu 50.000’i geçen belediyelerin kadınlar ve çocuklar için koruma evi açma yükümlülükleri vardır.

AB ülkelerinde sosyal hizmetler uygulamalarının kurumsal ve organizasyonel yapısının özellikleri, birbirinden çok farklıdır. AB’ye üye olan ülkelerin her birisi, bir diğerinden farklı olarak, kendi siyasî, kültürel, sosyal, tarihî ve dinî parametrelerine bağlı olarak sosyal politika ve bu çerçevede sosyal güvenlik, sosyal hizmetler ve yardım sistemlerini geliştirmişlerdir. Bu sebeple AB’nin sosyal hizmetler sisteminde birbirinden farklı üç model ortaya çıkmıştır. Bunlar: (a) İskandinav Modeli (Kuzeydeki Oluşum), (b) Anglo-Sakson Modeli ve (c) Korporatif Modeldir (Almanya, Avusturya, Benelüks Ülkeleri, İtalya Oluşumu). İskandinav Model’inde sosyal hizmetler, daha çok devlet ve mahallî idareler tarafından yürütülmektedir. Sivil toplum kuruluşları (STK), bu çerçevede lobi faaliyetlerinin yanında sistemi destekleyen ve savunan bir rol üstlenmektedir. Anglo-Sakson Model’inde, sosyal hizmetler alanında profesyonel katkılarda bulunabilen ve kamu menfaatine uygun hizmetlerde bulunan STK’lar, sosyal sistem içinde yer alırlar ve özellikle sistem içindeki boşlukları ve eksiklikleri tamamlama açısından önemli bir fonksiyon icra ederler. Korporatif Modelde ise Sivil Toplum Örgütleri (STÖ), planlı ve sistemli bir şekilde kamusal refah politikaları ve sosyal hizmetler uygulamalarına aktif olarak dahil edilmektedir. Bunun neticesinde sivil toplum kuruluşlarının ve dini kurumların, sosyal koruma programlarının içindeki payı hayli yüksektir ve sosyal koruma sisteminin en temel unsurudur.

Avrupa Birliği 2010 yılını yoksulluk ve sosyal dışlanma ile savaşım yılı olarak ilan etmiştir. Bunun arkasında yatan en önemli neden Avrupa Birliği’nde 2000’li yıllarla birlikte yoksulluk riski altına giren ve işsiz insan sayısında gözlenmeye başlanan artıştır.

Türkiye 1959 yılında Avrupa Birliği’ne ortak üye olmak için başvurmuş ve 1959’dan bu yana da AB’ye girme çabalarını sürdürmektedir. Türkiye’nin AB’ne giriş için adaylığı 1999 Aralık ayında Helsinki’de Kabul edilmiştir.