SOSYAL HİZMET YÖNETİMİ

Finansal planlamanın dört anahtar aşaması vardır ve süreç içerinde her bir aşamaya eşit derecede önem verilmesi gerekmektedir. Bu aşamalar; (a) geçmişi gözden geçirmek, (b) geleceği öngörmek, (c) strateji ve planları konumlandırmak ve (d) yıllık bütçeleri oluşturmaktır. Birinci aşama olan geçmişi gözden geçirme sürecinde atılması gereken adımlardan ilki talepteki ve harcamalardaki mevcut trenleri incelemektir. Diğer seçeneklerdeki adımlar ikinci ve üçüncü aşamalarda gerçekleştirilmesi belenen adımlar arasında yer almaktadır.

Finans kelimesi Türkçeye İngilizceden geçmiştir. İngilizce aslında finans Oxford Ninth New Collegiate Sözlüğe göre; “fonların yönetimi ile ilgili çalışan bilim ve paranın dolaşımı, kredi uygulamaları, yatırım kararları ve bankacılığı da içeren sistemde fonların yönetimi” olarak tanımlanmaktadır. Türkçeye geçerken biraz farklılaşan finans Türkçede para, fon, sermaye ya da kaynak anlamında kullanılmaktadır.

Para ya da fonların nasıl, ne zaman ve nereden sağlanacağına ilişkin kararlar finansman kararlarıdır. Para, fon ya da sermayenin temini finansmandır. Para, fon, sermaye ya da kaynak anlamında kullanılan kelime finanstır. En geniş anlamıyla finansal yönetim “karar alıcılar ve politika belirleyiciler için finansal faaliyetlerin anlamlı ve ilişkili bilgilere tercüme edilmesi” ile ilgilenir. Daha özüne inen bir yaklaşımla finansal yönetim, parasal kaynakların kullanımı ve tahsisinde ekonomi, etkinlik ve verimlilik arayışı faaliyeti olarak tanımlanabilir.

Türkiye’de sosyal hizmetler, hem merkezî yönetim ve yerel yönetimler tarafından hem de gönüllü-özel kuruluşlar tarafından yerine getirilmektedir. Merkezî yönetim bazında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Vakıflar Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik, Millî Eğitim, Adalet, Sağlık ve İçişleri Bakanlıkları sosyal hizmetler alanında faaliyet göstermektedir. Yerel yönetimlerde valiliklerin, belediyelerin, il özel idarelerinin ve köy idarelerinin sosyal hizmet faaliyetleri bulunmaktadır.

Yeni görev bölüşümüne göre SHÇEK tarafından sunulan hizmetler KYTK tasarısı ile artık İl Özel İdaresi görev alanı içine girmektedir. Bu durumda bugün mevcut kamu harcamalarının % 1,5’ini yapan İl Özel İdareleri, tasarının yasalaşması ile birlikte kamu giderlerinin yaklaşık %20’sini yapacaktır.

SHÇEK; korunmaya, bakıma ya da yardıma muhtaç aile, çocuk, sakat, yaşlı ve diğer kişilere sosyal hizmet götürmek amacıyla kurulmuştur. SHÇEK sunduğu hizmetleri gerek devlet bütçesinden aldığı pay, gerekse de özel gelirleri aracılığıyla gerçekleştirmiştir. 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu’nda kurumun gelirleri şu şekilde sıralanmıştır; genel bütçeden yapılacak hazine yardımı, döner sermaye gelirleri, kuruma ait taşınır ve taşınmaz mallardan elde edilecek her çeşit            gelirler, kurum tarafından veya kurum yararına başka kuruluşlar ya da gerçek ve tüzel kişilerce düzenlenecek sosyal faaliyetler ile her türlü teşebbüs gelirleri, gerçek        ve tüzel             kişilerle uluslararası resmî ve özel kuruluşlar ve yabancı             benzer kuruluşlar tarafından kuruma yapılacak ayni ve nakdi taşınır ve taşınmaz her çeşit bağışlar ve bunların gelirleri, Türk Hava Kurumunca toplanacak kurban derisi, fitre, zekât gelirlerinden kuruma ayrılan paylar, belediye sınırları ile mücavir            alanlar içinde düzenlenen    fuar, festival, sergi ve benzeri yerlere giriş biletlerine, Bakanlar Kurulunca tespit edilen miktarda yapıştırılacak sosyal yardım pulu gelirleri, Kanunla kurulmuş olan Spor -Toto, Millî Piyango gibi şans oyunları tertip eden kuruluşların aylık hasılatlarının %1'inin Kuruma aktarılmasıyla elde edilecek gelirler, kanunla    kurulan             döner sermaye işletmelerinin (Vakıflar Genel Müdürlüğüne ve Orman Genel Müdürlüğü'ne              ait olanlar       hariç), yıllık brüt       hasılatlarının  %1'inin kuruma aktarılmasıyla elde edilecek gelirler.

SYDTF' nin gelirleri şu şekilde sıralanmaktadır; kanun ve kararnamelerle kurulu bulunan veya kurulacak olan fonlardan Bakanlar Kurulu kararıyla %10’a kadar aktarılacak miktarlar, gelir ve kurumlar vergisi tahsilat toplamının %2.8'i, trafik para cezalarının %50'si, RTÜK gelirlerinin %15'i, bütçeye konulacak ödenekler, her nevi bağış ve yardımlar, diğer gelirler.

Kamu eliyle sosyal hizmet yürüten kurumların finansal yönetimi düşünüldüğünde, en önemli kaynağın genel bütçe ödenekleri olduğu, bu münasebetle özel kurumların karşılaştığı türde bir finansman sorununun olmadığı söylenebilir.

Bağışlar şu şekilde sınıflandırılabilmektedir; kişi-grup-kurum bağışı, sürekli -dönemlik-tek seferlik bağışlar ve şartlı-şartsız bağışlar. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Yerel politika inisiyatiflerinin ve önceliklerinin etkilerini inceleyerek talebe ve harcama alanlarına ilişkin bilinen trendlerin olası gelecek etkilerini tanımlama Geleceği Öngörmek aşamasında yer almaktadır.

Finansal planlamanın geçmişi gözden geçirme aşamasında; talepteki ve harcamalardaki mevcut trendleri inceleme, fon akımlarındaki trendleri ortaya koyma, cari performansı ve çıktıları ölçme, raporlama, yılsonu durumu ve sosyal hizmetler için kritik performans kriterleri karşısındaki durumu belirleme, güncel maliyetler ve maliyetleri belirleyen faktörler hakkında karşılaştırmalı bilgileri toplama, dış inceleme ve denetim otoritelerinin raporlarını değerlendirerek gerekli değişiklikleri yapmayı içermektedir.

Finansal yönetimin 2 temel karar alanı ya da fonksiyonu olduğu söylenebilir: finansman kararları ve 
yatırım kararları. Finansman kararları, para ya da fonların nasıl, ne zaman ve nereden sağlanacağına ilişkin kararlardır. Yatırım kararları ise, fonların nerede, ne zaman ve ne şekilde kullanılacağına, yatırılacağına ilişkin kararlardır.

Ülkemizde sosyal hizmet sunan birimler:  merkezi hükümet (otorite), yerel yönetimler, sivil toplum örgütleri.

Kamu gelirleri şu şekilde sıralanabilir: ilgili kanunlara dayanılarak toplanan vergi, resim, harç, fon kesintisi, pay ve benzeri gelirler, faiz, zam ve ceza gelirleri, taşınır ve taşınmazlardan elde edilen her türlü gelirler, hizmet karşılığı elde edilen gelirler, borçlanma araçlarının primli satışı suretiyle elde edilen gelirler, sosyal güvenlik primi kesintileri, alınan bağış ve yardımlar, diğer gelirler.

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’nun (SYDTF) gelirleri: 
1) Kanun ve Kararnamelerle kurulu bulunan veya kurulacak olan fonlardan Bakanlar Kurulu kararıyla %10’a kadar aktarılacak miktarlar 
2) Gelir ve kurumlar vergisi tahsilat toplamının %2,8’i 
3) Trafik para cezalarının %50’si 
4) RTÜK gelirlerinin %15’i 
5) Bütçeye konulacak ödenekler 
6) Her nevi bağış ve yardımlar 
7) Diğer gelirlerdir.

STK’ların başlıca finansman kaynakları; bağışlar, üye aidatları, vergiler, döngüsel katkılar, ücretler, piyango, mali yatırımlar, ticari faaliyetle elde edilen gelirler, uluslararası kuruluşlardan sağlanan fonlardır.

Bağışlar 3’e ayrılır; kişi-grup-kurum bağışı, sürekli-dönemlik-tek seferlik bağışlar, şartlı-şartsız bağışlar.

Son yıllarda sosyal hizmet bütçeleri üzerinde daha fazla harcama yapma baskısı oluşturan bazı etkenler vardır. Sıklıkla aşırı harcama sonucunu doğuran bu etkenler özellikle şu unsurlardan kaynaklanır: çocuk bakım maliyetlerindeki artış, yaşlı nüfus oranındaki artışa paralel bu alana ilişkin taleplerdeki artış, karmaşık ihtiyaç ve talepleri bulunan yetişkin insanların bakım ve destek maliyetlerindeki artış.

Finansal planlamanın, her birine süreç içinde eşit önem verilmesi gereken 4 anahtar aşaması vardır; geçmişi gözden geçirmek, geleceği öngörmek, strateji ve planları konumlandırmak, yıllık bütçeleri oluşturmak.

Finans kelimesi Türkçeye İngilizceden geçmiştir.