SOSYAL HİZMET YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 16

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, sosyal hizmetler ve yardımlara ilişkin ulusal düzeyde politika ve stratejiler geliştirilmesi, uygulanması, uygulanmasının izlenmesi, koordine edilmesi ve denetlenmesinden sorumlu temel kamu kurumu hüviyetine sahiptir. Uluslararası düzeyde politika ve stratejiler geliştirme bu yükümlülükler arasında yer almaz.

Kamunun ortak ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik mal ve hizmetlerin üretilip halka sunulmasını içeren sistemdir. Kamu yönetimi, kamusal hizmetlerin daha yurt çapında daha etkili ve verimli bir şekilde sunulabilmesi amacıyla merkezi yönetim, yerel yönetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Merkezi yönetim ve yerel yönetimin arasından hiyerarşik bir ilişki olmamasına rağmen, bu iki yönetim bir bütünü oluşturan ve birbirini tamamlayan iki unsurdur. Merkezi yönetim bakanlıklar ve bağlı kuruluşlardan oluşmaktadır. Yerel yönetimler ise il özel idareleri, belediyeler ve köylerden meydana gelmektedir.

Türkiye, Avrupa Konseyi üyesi olarak 1985 tarihli Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nı 1992 yılında imzalamıştır. Bununla birlikte devlet örgütlenmesinde merkeziyetçilik ilkesi yerine ademi-merkeziyetçilik esasına uygun örgütlenme söz konusu olmuştur.

Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartı’nın 4. Maddesinin 3. Paragrafında, adını koymaksızın ‘‘subzidiarite ilkesi’’ ni benimsenmektedir. Subzidiarite ilkesi hizmette halka yakınlık ilkesini ifade etmektedir. Desantralizasyon ya da âdem-I merkeziyet olarak ifade edilen ilke ise yerinden yönetimi tanımlamaktadır.

5302 sayılı Kanun’un 35. Maddesinde İl Özel İdaresi teşkilatının; genel sekreterlik, mali işler, tarım, imar, insan kaynakları ve hukuk işleri birimlerinden oluşacağı belirtilmiştir. Sıralanan birimler arasından sosyal yardım ve sosyal hizmetlerle ilgili bir birim yer almamaktadır.

5393 sayılı belediye kanuna göre Büyükşehir belediyelerinin ve nüfusu 50.000’i geçen belediyelerin kadınlar ve çocuklar için koruma evi açma yükümlülükleri vardır.

AB ülkelerinde sosyal hizmetler uygulamalarının kurumsal ve organizasyonel yapısının özellikleri, birbirinden çok farklıdır. AB’ye üye olan ülkelerin her birisi, bir diğerinden farklı olarak, kendi siyasî, kültürel, sosyal, tarihî ve dinî parametrelerine bağlı olarak sosyal politika ve bu çerçevede sosyal güvenlik, sosyal hizmetler ve yardım sistemlerini geliştirmişlerdir. Bu sebeple AB’nin sosyal hizmetler sisteminde birbirinden farklı üç model ortaya çıkmıştır. Bunlar: (a) İskandinav Modeli (Kuzeydeki Oluşum), (b) Anglo-Sakson Modeli ve (c) Korporatif Modeldir (Almanya, Avusturya, Benelüks Ülkeleri, İtalya Oluşumu). İskandinav Model’inde sosyal hizmetler, daha çok devlet ve mahallî idareler tarafından yürütülmektedir. Sivil toplum kuruluşları (STK), bu çerçevede lobi faaliyetlerinin yanında sistemi destekleyen ve savunan bir rol üstlenmektedir. Anglo-Sakson Model’inde, sosyal hizmetler alanında profesyonel katkılarda bulunabilen ve kamu menfaatine uygun hizmetlerde bulunan STK’lar, sosyal sistem içinde yer alırlar ve özellikle sistem içindeki boşlukları ve eksiklikleri tamamlama açısından önemli bir fonksiyon icra ederler. Korporatif Modelde ise Sivil Toplum Örgütleri (STÖ), planlı ve sistemli bir şekilde kamusal refah politikaları ve sosyal hizmetler uygulamalarına aktif olarak dahil edilmektedir. Bunun neticesinde sivil toplum kuruluşlarının ve dini kurumların, sosyal koruma programlarının içindeki payı hayli yüksektir ve sosyal koruma sisteminin en temel unsurudur.

Avrupa Birliği 2010 yılını yoksulluk ve sosyal dışlanma ile savaşım yılı olarak ilan etmiştir. Bunun arkasında yatan en önemli neden Avrupa Birliği’nde 2000’li yıllarla birlikte yoksulluk riski altına giren ve işsiz insan sayısında gözlenmeye başlanan artıştır.

Türkiye 1959 yılında Avrupa Birliği’ne ortak üye olmak için başvurmuş ve 1959’dan bu yana da AB’ye girme çabalarını sürdürmektedir. Türkiye’nin AB’ne giriş için adaylığı 1999 Aralık ayında Helsinki’de Kabul edilmiştir.

2006 yılında çıkarılan Büyükşehir Belediyeleri Özürlü Hizmet Birimleri Yönetmeliği de özürlü hizmet birimlerinin görevleri netleştirilmiştir.  Kanuna göre bu birimler; (a) engelli veri tabanı oluşturmak, (b) engelli aileleri bilinçlendirici seminerler vermek, (c)danışmanlık yapmak, (d) engelli olma riskini önlemeye yönelik yayınlar yapmak, (e) engellilere yönelik mesleki eğitimler vermek, (f) fakir olanlara yardımda bulunmak ve ihtiyaç halinde hastane, okul gibi yerlere ulaşmalarını sağlamaktır.

Kamu yönetimi alanına ilişkin Anayasa’da yer alan düzenlemelerden yola çıkarak, kamu yönetimi sisteminin temelini oluşturan anayasal ilkeler; yasal yönetim (kanuni idare), kamu tüzel kişiliği, merkezden yönetim, yetki genişliği, yerinden yönetim, yönetimin bütünlüğü ilkeleri şeklinde sıralanarak açıklanabilir.

Yasal yönetim ilkesi, hukuk devleti olmanın koşullarından biridir. Yasal yönetim, kamu örgütlerinin kuruluş ve işleyişinin yasalarla düzenlenmesidir.

Yasal yönetim ilkesinin iki boyutu vardır. Bunlardan birincisi, “yönetimin kuruluş ve işleyişinin yasalara dayanması;” ikincisi de “yönetimin görevlerini yerine getirirken yasalara aykırı davranmaması”dır.

Kamu tüzel kişiliği, kamu yönetiminin temel kavramlarından biridir. Kamu hizmetleri, kamu tüzel kişileri ve onlara bağlı birimler tarafından yürütülür. Kamu tüzel kişiliği, ancak yasayla veya yasanın açıkça verdiği yetkiye dayanılarak kurulur. Kamu tüzel kişiliğinin sona ermesi de yine aynı yöntemle olur.

Hukukta biri gerçek kişi, diğeri tüzel kişi olmak üzere iki tür kişi vardır. Gerçek kişiler, insanlardır. İnsanlar, hak ve borç sahibi olabilirler. Tüzel kişiler ise belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere bir araya gelmiş insanların oluşturdukları topluluklardır. Bunlar kendilerini oluşturan gerçek kişilerin dışında ayrı bir varlığa sahip olup; hukuken hak ve borç sahibi olabilirler (Gözler, 2006, s. 33).

Yerinden yönetim ilkesi, topluma sunulacak bazı kamu hizmetlerinin merkezî yönetim örgütü içinde yer almayan ve devlet tüzel kişiliği dışında kendi kamu tüzel kişiliği olan kuruluşlar tarafından yürütülmesidir. Yerinden yönetim ilkesi “ademi merkeziyet” olarak da adlandırılmaktadır.

Kamu yönetimi alanında merkezden yönetim ve yerinden yönetim esasına göre kurulmuş çok sayıda ve farklı statüde örgüt bulunmaktadır. Bu, çok çeşitli kurum ve kuruluşlar parçalı bir görünüm oluşturmaktadır. Kamu yönetimindeki bu parçalı yapı yönetimin bütünlüğü ilkesiyle bir araya getirilmektedir. Böylece, tüm kamu örgütlerinin bir bütünün ya da sistemin parçaları gibi ortak amaçları olan toplumun genel yararı doğrultusunda çalışmaları sağlanmaktadır.

Türk kamu yönetimi örgütü, merkezî yönetim ve yerinden yönetim kuruluşları olmak üzere ikiye ayrılır. Merkezî yönetim, merkez (başkent) örgütü ve taşra örgütünden oluşur. Yerinden yönetim kuruluşları ise kendi içinde üç ana gruba ayrılır. Bunlar; yerel yönetimler (mahallî idareler), hizmet yerinden yönetim kuruluşları (kamu kurumları) ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarıdır.

1924 Anayasası ve 1949 tarihli İl İdaresi Kanunu’nda bölgesel örgütlenme düzenlenme konusu yapılmamasına rağmen Türkiye Cumhuriyeti’nde ilk bölge örgütleri 1950’li yıllarda ortaya çıktı. 1961 Anayasası, 1924 Anayasa’sından farklı olarak bölge düzeyinde örgütlenmeyi olanaklı kıldı. Bu düzenlemeden sonra merkezî yönetim kuruluşlarının bölgesel örgütlerinde hızlı bir artış yaşanmıştır (Polatoğlu, 2001, s. 112).

Gençlik hizmetleri ile ilgili politikalar geliştirmek ve faaliyetler yürütmek amacıyla 3.6.2011 tarihli ve 638 sayılı Gençlik ve Spor Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (GSBTGHKHK) ile Gençlik ve Spor Bakanlığı kurulmuş- tur. Dolayısıyla, ana hizmet birimlerinden biri olan Gençlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünün görevleri de A,B,D ve E seçeneklerinde detaylıca verilmiştir.