SOSYAL HİZMET UYGULAMASI II

Türkiye’de sosyal hizmet alanındaki değişimler Avrupa refah devletleriyle benzerlik ve paralellikler göstermektedir. Avrupa’da sosyal hizmetin dönüşümü, refah devletinin krize girmesiyle 1970’li yıllarda başlayan tartışmaların ardından 1980’li yıllara doğru gerçekleşirken, Türkiye’de ise bu sürecin 1990’lı yılların sonlarından itibaren başladığı ve 2000’li yıllardan bu yana da, Avrupa Birliği aday üyeliği kapsamında yapılması öngörülen uyum çalışmaları kapsamında şekillendiği görülmektedir. Seçim sonrası hükümetin ilk uygulamalarından biri olacağı beklenen Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı genel seçimlerden üç gün önce, diğer bazı bakanlıklarla birlikte 2011 yılında kurulmuştur. Soruda sürecin ne zaman başladığı sorulduğu için doğru yanıt C seçeneğidir.

Kamuya ait sosyal hizmet kuruluşları da, sosyal hizmetlerden sorumlu bakanlık olan Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı çatısı altında toplanmışlardır. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda her bakanlıkta olan klasik birimlerin
dışında, kapsama alınan altı sosyal hizmet birimi bulunmaktadır. Bunlar;
• Aile veToplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
• Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,
• Şehit Yakınları ve Gaziler Dairesi
Başkanlığı’dır.

A seçeneğinde verilen "Çocuk Şube Müdürlüğü" ise Emniyet müdürlüklerine bağlı bir yapıdır.

Günümüzde Türkiye’de, tıbbi sosyal hizmet uzmanları ruh sağlığı kliniklerinde, diyaliz merkezlerinde, ana-çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerinde, polikliniklerde, üniversite, devlet ve özel hastanelerde hizmet sunmaya devam etmektedirler. Bunlar arasında D seçeneğinde verilen "Aile hekimliği merkezleri" yer almamaktadır.

I numaralı ifadede yer alan bilgi tıbbi sosyal hizmetle ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir. Sosyal hizmet uzmanları hastalara ve ailelerine yönelik tıbbi sosyal hizmet programlarını genellikle evde değil, hastane içinde uygulamaktadırlar. Bu sosyal hizmet uzmanlarının yaptığı faaliyetlerin hastalığın tedavisi ve hastanede yatan hastaların taburculuk işlemleri ile ilgili olduğunu göstermektedir. Bu nedenle bu ifadenin yer almadığı seçenek doğru yanıt olacaktır.

Okulda sosyal çalışma, öğrencinin etkileşimde bulunabileceği tüm “etki merkezleri” ile çalışarak öğrencinin eğitim, öğretim ve okul başarısını en üst düzeye çıkarılmasına yardımcı olmaktadır.

Okul sosyal çalışması; okul öğrencilerinin okuldaki sosyal ilişkilerinin bozuk, derse ilgilerinin yetersiz, başarı düzeylerinin düşük olduğu durumlarda öğrenciyle, onun arkadaş çevresiyle hem de aile çevresiyle çalışma yaparak öğrencinin ruhsal, sosyal ve eğitsel sorunlarının çözümü, derslere ilgisinin ve okuldaki başarısının artmasını amaçlayan, sosyal çalışmanın öğrencilere yönelik şeklidir. Eğitim kurumlarındaki öğrencilerin eğitimle ilgili ya da eğitimlerinin başarısını engelleyen eğitim dışı sorunlarının çözümüne yönelen sosyal çalışma uygulamasıdır. Türkiye’de aynı amacı gerçekleştirmek için düzenlenmiş, rehber öğretmen kurumu bulunmaktadır. Ancak sosyal çalışmacıların katıldığı okul sosyal çalışması bulunmamaktadır.

Eko sistem yaklaşımı, birey ile çevre etkileşimini temel alan, yaşanan sorunların birey ve çevre etkileşiminden kaynaklandığını vurgulayan bir bakış açısını yansıtmaktadır. Böyle bir bakış açısı, çocuk suçluluğunu, çocukların bireysel özellikleri ve patolojileriyle açıklamak yerine, sistemlerin etkili işlemeyişi ya da fonksiyonel olmayışı ile açıklamayı sağlayacaktır. Bireyi çevresi içinde ve çevresiyle etkileşimde ele alma ve değerlendirme olanağı sağlayan eko sistem yaklaşımı, çocuk suçluluğunu açıklamada da kapsamlı bir bakış açısı getirmektedir. Böyle bir bakış açısı, çocukların suça yönelmelerinde sistemlerin yerini ve rolünü vurgulamayı sağlayacaktır.

Ceza infaz kurumlarında çalışan sosyal çalışmacıların tutuklu/hükümlünün kuruma girişinden itibaren ilk görüşmeyi yapmak, ön değerlendirme yapmak, tedavi planı hazırlamak, tahliye planı hazırlama görevleri bulunmaktadır. Sosyal çalışmacılar tutuklu ve hükümlülerle çalışırken mesleki becerilerini kullanırlar.  B seçeneğinde verilen "Bilirkişi raporları hazırlamak" ise mahkemelerde çalışan sosyal çalışmacıların görevidir.

Sosyal hizmet kuruluşlarında özellikle sosyal çalışmacıların kullandığı önemli meslek araçlarından birisi sosyal inceleme raporudur. Diğer sosyal meslek elemanlarının yanı sıra ara meslek elemanlarının da bazı mesleki raporlarda olduğu gibi bu mesleki araç konusunda da bir öngörüsünün olması gereklidir. Çünkü hizmet üretme olanağı bulacakları bu kuruluşlarda birlikte çalışacakları meslek elemanlarının rol ve sorumluluklarını bilmeleri işleyişin ba- şarısı için gereklidir. Sosyal hizmet kuruluşlarında görev yapan sosyal çalışmacılar tarafından düzenlenen sosyal inceleme raporunun en önemli özelliği bir sosyal hizmet mesleği etkinliği olması ve raporların temelinde sosyal hizmetin kuramsal çerçevesi ve uygulama esaslarının bulunduğunu unutmamak gerekir.

Belediyelerde doğrudan sosyal hizmet başlıklı bir birim olmamakla birlikte bu konudaki sorumlulukları için “Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü” ve “Kültür ve Sosyal İşler Müdürlüğü” birimlerini kullanmaktadırlar. Ancak böyle bir birim kurmak sosyal belediyecilik anlayışı kapsamında belediyelerin yürütebileceği hizmetler arasında yer almamaktadır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nda her bakanlıkta olan klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı sosyal hizmet birimi bulunmaktadır. Bunlar;

• Aile veToplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,

• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,

• Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,

• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,

• Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,

• Şehit Yakınları ve Gaziler Dairesi Başkanlığı’dır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Sosyal hizmet merkezi, hizmet verilen bölgede ihtiyaç sahiplerini tespit ederek sosyal hizmet müdahalesini ve takibini gerçekleştiren; çocuk, genç, kadın, erkek, özürlü, yaşlı bireylere ve ailelere koruyucu, önleyici, destekleyici, geliştirici hizmetler ile rehberlik, danışmanlık ve rehabilitasyon hizmetlerini bir arada ve en kolay ulaşılabilir şekilde, gerekirse kamu kurum ve kuruluşları, yerel yönetimler, üniversiteler, sivil toplum örgütleri ve gönüllüler ile işbirliği ve eşgüdüm içinde sunan ve bu hizmetlerin koordinasyonundan sorumlu gündüzlü sosyal hizmet kuruluşudur.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Kadın konukevleri; fiziksel, cinsel, duygusal ve/veya ekonomik şiddete uğrayan ya da bu riski taşıyan kadınların, çocukları ile birlikte şiddetten uzak, kendilerini güven içinde hissedebilecekleri, gereksinim duydukları hizmetleri belirlenmiş bir zaman süresince alabilecekleri yatılı sosyal hizmet kuruluşlardır.

Türkiye’de sosyal hizmetlerin gelişimi açısından, en önemli aşama, 1983 yılında, 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Genel Müdürlüğü’nün (SHÇEK) kurulmasıdır. Bu düzenlemeyle, Sağlık Bakanlığı bünyesinde yer alan sosyal hizmetler, 2828 sayılı yasa kapsamına alınmış, böylece sadece tıbbi sosyal hizmetler Sağlık Bakanlığı bünyesinde kalmıştır.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Türkiye’de tıbbi sosyal hizmetin gelişiminde ulaşılan son nokta, 2011 yılında Sağlık Bakanlığı tarafından çıkarılan Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulama Yönergesidir.

Okul Sosyal Çalışmasının Amaçları

a. Öğrencinin bireysel özelliklerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olması için gereken desteklerin verilmesi,

b. Öğrencinin aile ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olmasına yardımcı olunması,

c. Öğrencinin akraba ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olması için destek verilmesi,

d. Öğrencinin arkadaşlık ilişkilerinin dersleriyle ilişkilerini olumlu etkileyecek düzeyde olması için destek verilmesi,

e. Okulda öğretmen ve öğrencilerle ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olmasına yardımcı olunması,

f. Okul çevresi koşullarının okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olması için gerekli iş ve işlemlerin yapılması, okul sosyal çalışmasının kapsamını belirlemektedir

Kişisel-sosyal rehberlik hizmetleri okul rehberlik servislerinin yapacağı çalışmalar arasında yer almaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Eko sistem yaklaşımı, birey ile çevre etkileşimini temel alan, yaşanan sorunların birey ve çevre etkileşiminden kaynaklandığını vurgulayan bir bakış açısını yansıtmaktadır.

Eko sistem yaklaşımı, çocukların suça yönelmesini açıklamada sistemsel bir bakış açısı getirmektedir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Ceza infaz kurumlarında çalışan sosyal çalışmacıların tutuklu/hükümlünün kuruma girişinden itibaren ilk görüşmeyi yapmak, ön değerlendirme yapmak, tedavi planı hazırlamak, tahliye planı hazırlama görevleri bulunmaktadır.

Sosyal çalışmacılar tutuklu ve hükümlülerle çalışırken mesleki becerilerini kullanırlar:

1. Sosyal çalışmacılar çalıştıkları bireyi sosyal çevresi ile birlikte anlamaya çalışmalıdır.

2. Bireyin ihtiyaçlarına göre tıp doktoru, avukat, psikolog gibi farklı meslek elemanları ile çalışmayı koordine etmelidir.

3. Sosyal çalışmacılar tutuklu/hükümlülerin yeniden toplumla bütünleşmelerini hedefleyerek toplum kaynaklarını etkili bir biçimde kullanabilmelidirler.

4. Sosyal çalışmacılar tutuklu ve hükümlülerle bireysel çalışma yapabildikleri gibi ortak bir amaç doğrultusunda örneğin öfke kontrolünü öğrenme konusunda grup çalışmaları yapmalıdırlar. Tutuklu/ hükümlülerle krize müdahale, yaşam amaçları oluşturma, sınırları öğrenme konularında çalışmalar yapmaktadırlar. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

Sosyal hizmet kuruluşlarında özellikle sosyal çalışmacıların kullandığı önemli meslek araçlarından birisi sosyal inceleme raporudur. Sosyal hizmet kuruluşlarında sosyal çalışmacıların kullandığı önemli meslek araçlarından birisi sosyal inceleme raporudur.

Sosyal hizmet kuruluşlarında görev yapan sosyal çalışmacılar tarafından düzenlenen sosyal inceleme raporunun en önemli özelliği bir sosyal hizmet mesleği etkinliği olması ve raporların temelinde sosyal hizmetin kuramsal çerçevesi ve uygulama esaslarının bulunduğunu unutmamak gerekir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Sosyal belediyecilik anlayışı kapsamında belediyelerin yürütebileceği hizmetler şu şekilde özetlenebilir:

1. Kimsesizlerin, evsizlerin, sokak çocuklarının ve muhtaç kadınların barınma ihtiyaçlarını karşılamak, öksüzlere çocuk yuvaları ve kreşler yapmak, yaşlılara huzurevleri tesis etmek,

2. Sağlık merkezleri, sağlık ocakları, gezici sağlık otobüsleri, ön tanı merkezleri hizmete sokmak,

3. Hastaneler civarında hasta yakınları için misafirhaneler oluşturmak,

4. Kültür, sanat ve spor tesisleri açmak,

5. Tiyatro, sinema, kütüphane ve kültür merkezlerini mahallere kadar yaygınlaştırmak,

6. Fakir, muhtaç ve yaşam mücadelesi veren kesimlere yönelik aş evleri ve imarethaneler kurmak,

7. Engelliler için ulaşım, eğitim ve sosyo-kültürel ortamlarda kolaylık sağlayıcı tedbirler almak,

8. Beceri ve meslek edindirme kursları açmak,

9. Park-bahçeler ve piknik alanlarını yaygınlaştırmak,

10. Doğal dengeyi koruyan ve çevresel şartları düzenlenmiş ucuz konut alanları üretmek,

11. Tanzim satış mağazaları ve ekmek fabrikaları kurmak, gıda, kömür, ilaç, kırtasiye malzemesi yardımı yapmak, toplumsal gruplar, sivil toplum kuruluşları ve kitle örgütlerine rehberlik etmek, onlarla dayanışma ve yardımlaşmayı geliştirmek, gençlerin, engellilerin ve kadınların toplumsallaşmalarını sağlayacak merkezler açmaktır.