SOSYAL HİZMET UYGULAMASI I

Bireyle sosyal hizmet uygulamasında sosyal hizmet uzmanları müracaatçılarına ve onların sorunlarına ilgi duyar. Bu ilgi,  sıcaklık, nezaket, ortaklık, destek unsurlarını içerir ve durum içinde müracaatçının anlaşılması için gerçek bir isteği ifade eder. Sosyal hizmet uzmanları, bireylerle sosyal hizmet uygulamasında bir sözleşme altına girer ve belli ödevleri yerine getirmekle yükümlüdür. Sosyal hizmet uzmanları yardım durumu için bağlılığı ve tutarlılığı da içeren bir sorumluluk duygusuna sahiptir. Sosyal hizmet uzmanları kabul edicidir. Kabul etme, sosyal hizmet uzmanlarının müracaatçıya gerçekçi bir güven duygusu aşılaması, müracaatçıların duygularına saygı duyması, yargılayıcı ve eleştirel olmayan bir tavra sahip olması ile ilgilidir.

Birleşmiş Milletler Sosyal Kalkınma Komisyonu tarafından 1951 yılında benimsenen bir kararda, sosyal hizmet, kendine özgü ayırt edici işlevleri olan ve eğitsel gereklilikleri ile belirginleşen bir meslek olarak tanınmıştır. Bu karar sosyal hizmetin evrensel düzeyde bir meslek olarak benimsendiği ilk karar olarak kabul edilebilir. Bu kararla Birleşmiş Milletler, sosyal hizmet eğitiminin uygun eğitim kurumlarında ve mesleki eğitim almış kişiler tarafından, sosyal hizmet kuram ve uygulamasını kapsayan bir ders programı kapsamında en üst kalitede ve bir bütünlük içinde verilmesi gerektiğini karara bağlamıştır

Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı, bir taraftan sosyal hizmet okulu açmak üzere hazırlıklar yaparken, diğer taraftan da Batı Avrupa ülkelerine ve Amerika Birleşik Devletlerine bu alanda eğitim görmek üzere öğrenciler göndermiştir. Bu hazırlıklar sonucunda Türkiye’de ilk sosyal hizmet okulu 1961 yılında Ankara’da eğitime başlamıştır (Karataş ve Erkan, 2005: 119). Sosyal Hizmetler Akademisinin 1961 yılının Kasım ayında 34 öğrenci ile eğitime başlaması ülkemizde sosyal hizmetler alanında atılan en önemli adımlardan biri olarak görülmektedir.

Sosyal hizmet eğitim sürecine öğrenciler, geleceğin profesyonelleri olarak, gerekli mesleki formasyonu kazanma ve bunu bireysel donanımlarıyla paralel olarak geliştirmeye yönelik hedefleriyle katılırlar. Mesleki formasyonun kapsamında; “genelde insanı ve toplumu anlayabilme, sorunlarını algılayabilme, çözüme yönelik alternatifler geliştirebilme, değişme ajanı rolüne sahip çıkarak bunun
sonuçlarıyla başa çıkabilme gibi mikro, sosyal refahı  geliştirme, yönlendirme ve yaygınlaştırma gibi makro  düzeyde sorumluluklar” bulunmaktadır.

Çağdaş eğitim modellerinden olan derinlemesine öğrenme ise öğrencide ihtiyaçlarını hissetme ve bu yönde öğrenme hedeflerine ulaşma şekline karar verme davranışını geliştirmektedir. Böylece öğrencinin motivasyonu yükselirken, gerginlikten uzak bir öğrenme ortamı derinlemesine öğrenme sonucunu doğuracaktır. Derinlemesine öğrenme sürece  katılmayı gerektirmekte bu sayede geçmiş ve yeni bilgiler arasında ilişki kurulabilmektedir.

Bu yıllardaki en önemli gelişme sosyal kişisel çalışmanın öncüsü olarak kabul edilen Mary Richmond’un 1917 yılından yayınlanan “Sosyal Teşhis” adlı kitabıdır.

Bir bilim ve meslek olarak sosyal hizmet eğitimi konusunda Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen Münih Konferansında, sosyal hizmet uzmanının esaslı bir şekilde yetiştirilebilmesi için bu eğitimin, kuram ve uygulama olmak üzere iki temele dayanması gerektiği belirtilmektedir. Böyle bir eğitimin amacı sosyal hizmet uzmanına kuramsal bilgiyi
ve uygulamasını yapabilmesi için bazı beceriler kazandırmaktır. Ayrıca sosyal hizmetin bilim olma özellikleri ile birlikte sanat yönü de vurgulanmaktadır

Birleşmiş Milletlerin farklı ülkelerdeki sosyal hizmetlerin örgütlenmesine ve bu arada sosyal hizmet eğitimi sorunlarına gösterdiği ilginin Türkiye’deki göstergesi olarak 1957 yılında Türkiye’ye gelen Birleşmiş Milletler Sosyal Refah Müşaviri Miss Hersey’in başlattığı çalışmalar belirtilebilir. Hersey’in öncülüğünde yapılan toplantılarda, Türkiye’de sosyal hizmetlerin bilimsel ve mesleki bir yaklaşımla yeniden örgütlenmesi kararlaştırılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda sosyal hizmet eğitimi açısından önemli bir dönüm noktası olan “Sosyal Hizmetler Enstitüsünün Kurulmasına Dair Kanun”
çıkarılmıştır.

İngiltere’de 1890’lı yıllarda gönüllüler için açılan kuramsal ve uygulamalı dersleri kapsayan kurslar, sosyal hizmet eğitiminin ilk işaretleriydi. Aynı yıllarda Almanya’da Alice Solomon öncülüğünde açılan benzer amaçlı kurslar ile 1898 yılında New York’ta açılan yaz okulu ve Şikago’da Hull House önderlerinin girişimleri de eğitimin ilk uygulamaları arasındadır. Bu gelişmelerin dışında 1899 yılında Hollanda’nın Amsterdam şehrinde bir grup sosyal reformcunun ilk sosyal hizmet okulunu açtığı görülmektedir. Doğru cevap E'dir.

Eğitim programında fazla teorik temel bulunmaksızın birtakım tekniklerin kazanılması amaçlanmaktaydı. Bu dönemin en belirgin özelliği 1910 yılında tıbbi eğitime ilişkin bir çalışma yapan Abraham Flexner’in 1915 Ulusal Konferansında “Sosyal Hizmet Bir Meslek midir?” sorusuna cevap aramış olmasıdır. Doğru cevap B'dir.

Bireylerle sosyal hizmet uygulaması bilimsel olarak Mary Richmond’un 1917 yılında yayınlamış olduğu Sosyal Teşhis kitabına dayanmaktadır ve bireylere yardım etmenin bir yöntemidir. Genel olarak bireylerle sosyal hizmet müdahalesinin odağı fiziksel, ruhsal olarak gereksinimi olan ya da toplumsal açıdan engeli bulunan kişilerdir. Toplumsal açıdan engelli olarak kabul edilen kişilerden bazıları işsizler, evsizler, parçalanmış ailelerin üyeleri, alkolikler, madde bağımlıları ve istismara uğrayan ya da sorunlu çocuklar olarak belirtilebilir.

Türkiye’de 1959 yılında çıkarılan 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü kurulmasına dair kanunun ilgili maddelerine göre, ilk kez sosyal hizmet eğitimi veren Sosyal Hizmetler Akademisi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak lise öğrenimi üzerine 4 yıllık öğretim ve eğitim yapan yüksek bir öğrenim ve araştırma kurumu olarak 1961 yılında faaliyet göstermeye başlamıştır. Doğru cevap C'dir.

1967 yılında Hacettepe Üniversitesi bünyesinde kurulmuş olan Sosyal Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bölümü ile birlikte her iki okul eğitimlerini ayrı birimler olarak 1982 yılına kadar sürdürmüştür.1982 yılında 2547 sayılı Yükseköğretim Kanun ile Hacettepe Üniversitesi bünyesinde yer almış, Rektörlüğe bağlı Sosyal Hizmetler Yüksekokulu olarak ad ve statüsü değişmiştir. Sosyal Hizmetler Yüksekokulu 2006 yılına kadar aynı statüde eğitimini sürdürmüş ve 2006 yılı Nisan ayı itibariyle de Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi bünyesine Sosyal Hizmet Bölümü olarak katılmıştır. Doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmet eğitiminde; Türkiye’nin kendine özgü yapısı ve koşulları hareket noktası alınarak öğrenciye kazandırılacak temel bilgiler;
1. İlişki ve etkileşim sistemi,
2. Üretim ve dağıtımı düzenleyen ekonomik ve sosyal sistem ve örgütsel yapıları,
3. Demokrasi ve insan hakları kültürü doğrultusunda toplumsallaşmayı sağlayan bilgiler,
4. Demokratik, laik sosyal hukuk devleti yapısı, işlevleri, otorite ve güç ilişkileri,
5. İnsan, toplum felsefesi ve etik değerler,

6. Sorun çözme ve gereksinim karşılama mekanizmaları konularını kapsamalıdır.

Doğru cevap E'dir.

Birleşmiş Milletlerin farklı ülkelerdeki sosyal hizmetlerin örgütlenmesine ve bu arada sosyal hizmet eğitimi sorunlarına gösterdiği ilginin Türkiye’deki göstergesi olarak 1957 yılında Türkiye’ye gelen Birleşmiş Milletler Sosyal Refah Müşaviri Miss Hersey’in başlattığı çalışmalar belirtilebilir. Hersey’in öncülüğünde yapılan toplantılarda, Türkiye’de sosyal hizmetlerin bilimsel ve mesleki bir yaklaşımla yeniden örgütlenmesi kararlaştırılmıştır. Doğru cevap B'dir.

Sosyal hizmet eğitim sürecine katılan öğrencinin sahip olacağı bireysel donanımlar şu şekilde sıralanabilir;
• Kendini tanıma ve kendiyle barışık olma,
• Özgüvenli ve bağımsız bir kişiliğe sahip olma,
• Yaratıcı, girişken ve açık fikirli olma,
• Değişmeye, eleştiriye açık ve hoşgörülü olma,
• Sorumluluk üstlenme ve yerine getirme konusunda özenli ve titiz olma,
• Gözlem, analiz ve sentez yeteneğine sahip olma,
• Sevgi, saygı ve hoşgörüye sahip olup, bunları ilişkilerine yansıtabilme,
• Dinleme ve etkili iletişim becerilerine sahip olma,
• Özeli ve geneli kavrayabilme,
• Mesleki bilgi, beceri ve değer temeline sahip olma ve bunları sürekli güncelleştirerek geliştirebilmeyi kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Farklılık Uygulamasına bir örnek: Türk kültüründe eti senin kemiği benim, kızını dövmeyen dizini döver, kadının sırtından sopayı, karnından sıpayı eksik etmeyeceksin, öğretmenin vurduğu yerde gül biter, hem döver hem de sever gibi atasözleri ile Türk toplumunda kendine yer edinen şiddetin aslında kültürlerarası bir çalışmanın konusu olduğunu Alman sosyal hizmet uzmanları bilmiyorlardı. Bu konuyu da insan haklarına aykırı davranış olarak kabul edip çocuk istismarının önlenmesine çalışıyorlardı. Fiziksel şiddete uğrayan çocuklar belki bugün hemen koruma altına alınmıyorlar. Çünkü Almanya’da yaşayan Türklerin sosyokültürel özelliklerinin anlaşılmasına özel önem verildi. Alman sosyal hizmet çalışanları  kültürlerarası bir eğitim aldılar. Türk kültürünü öğrenmeye çalıştılar. Aileyi çocukla iletişim konusunda eğitmek çocukları koruma altına almaktan önceki aşamada yer alması gereken bir müdahale şekli olabilir. Doğru cevap C'dir.

Genelci uygulama için ortaya konulan genelci müdahale modelinin özellikleri sosyal hizmeti diğer disiplinlerden ayırmaktadır. Model;
• Sosyal hizmetin planlı değişme yaklaşımının herhangi bir duruma nasıl uyarlanabileceğine açıklık getirmektedir.

• Model, bireyden başlayarak çevreyi savunuculuğu da içeren bir şekilde ele almaktadır. Müdahale veya değişme hedefi; gruplar, topluluklar ve toplumlar da olabilir.

• Mikro, mezzo ve makro uygulama birbiriyle iç içe ve ilişkilidir. Örneğin; mezzo düzeyde müdahale mikro becerileri; makro düzeyde müdahale bireyler ve gruplarla çalışmayı içerdiği için mikro ve mezzo müdahale becerilerini gerektirmekte ve  kapsamaktadır. Doğru cevap A'dır.

Sosyal Hizmetler Yüksekokulu 1965 yılında Uluslararası Sosyal Hizmet Okulları Birliğine üye olmuştur. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de 1959 yılında çıkarılan 7355 sayılı Sosyal Hizmetler Enstitüsü kurulmasına dair kanunun ilgili maddelerine göre, ilk kez sosyal hizmet eğitimi veren Sosyal Hizmetler Akademisi Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak lise öğrenimi üzerine 4 yıllık öğretim ve eğitim yapan yüksek bir öğrenim ve araştırma kurumu olarak 1961 yılında faaliyet göstermeye başlamıştır. Doğru cevap B'dir.