SOSYAL HİZMET UYGULAMASI I

Sosyal hizmet eğitimi programlarının farklı deneyimleri olan insanlara karşı anlayış, olumlama ve saygıyı teşvik eden bir eğitim içeriği sunması gerekir. Farklılıklara saygı, kültür ve bireysel kimliğin karmaşık doğasını vurgulamaktadır. Etik ilke ve değerler ile farklılığın yanı sıra sosyal hizmet eğitimi programları, risk altında bulunmaya etki eden faktörleri ve insan hakları, sosyal adalet içeriklerini sunmalıdır. Ayrımcılık, baskı ve ekonomik yoksunluğa karşı mücadele ile sosyal ve ekonomik adaleti sağlama stratejilerini içermelidir.

Sosyal hizmet uygulamasında yararlanılan başlıca kuramlar ve yaklaşımlar;
“Güçlendirme Yaklaşımı, Sistemler Yaklaşımı, Ekolojik
Yaklaşım, Feminist Yaklaşım, Psiko-Sosyal Yaklaşım, Fonksiyonel
Yaklaşım, Sorun Çözme Yaklaşımı, Aile Tedavisi Yaklaşımı ve Kriz
Tedavisi Yaklaşımı” şeklinde sınıflandırılabilir

Güçsüzlük, genel toplum içinde ayrımcılığa uğrayan grupların ortak durumudur. Düşük sosyoekonomik düzeyde yaşayan insanlar, etnik azınlıklar, kadınlar ve engelliler, işsizler buna örnek olarak verilebilir

Güçlendirme yaklaşımının temel amacı sosyal adalettir. Bu amaca ulaşmada sosyal hizmet uzmanları, birlikte çalıştıkları müracaatçıların yaşamlarında birer nesne değil birer özne olmalarını hedeflemelidir.

Sosyal hizmet alanında en önemli perspektiflerden
birisi olan sistem kuramı, yaşanan sorunların
bireysel olarak algılanamayacağını, sorunları özellikle
çok sistemli bir bakış açısı içerisinde anlamaya
çalışmak gerektiğini, bununla birlikte sorunun
anlaşılması gibi çözülmesinin de çok sistemli bir
bakış açısı gerektirdiğini ifade etmektedir.

Ekosistem yaklaşımı kavramlarını biyolojinin bir
alt dalı olan ekolojiden almıştır ve bu kavramlarla
toplumu ve toplumsal olayları anlamaya çalışmaktadır.
Kuramın kullandığı kavram veya metaforlar
bireyin her zaman bir sosyal çevre içerisinde yaşadığı
ve gerek bireyin gerekse de grubun eylemlerinin
diğer birey ve grupları etkilediği gerçeğidir.

Müracaatçı (client), kendi bünye ve/veya çevre koşullarından doğan yoksunluklarını gideremeyen, gereksinimlerini karşılayamayan, sorunlarını çözemeyen ve bu nedenle sosyal hizmet müdahalesine gereksinim duyan kişi, aile, grup, örgüt, topluluk ve toplumu anlatır.

Soruda verilen 5 maddenin hepsi de sosyal çalışmacıların bilgi sahibi olması gereken alanlardır.

Gökçearslan (2002: 97-106) “Özürlü Çocuğa Sahip Ailelerin Güçlendirilmesi” başlıklı makalesinde güçlendirme yaklaşımının temelinde bireyin güçlü yönlerini desteklemenin önemine değinmiş ve bu tekniğin engelli aileleriyle çalışmada nasıl kullanılabileceği konusunda somut öneriler getirmiştir:

Yardım İlişkisi

Müracaatçının Problem Tanımını Kabul Etmek

Var Olan Güçleri Tanımlama ve Yapılandırma

Müracaatçının Durumunun Güç Analizini Yapmak

Spesik Becerileri Öğretmek

Kaynakları Harekete Geçirme ve Müracaatçı İçin Savunuculuk

Feminst yaklaşıma göre müracaatçı ve sosyal çalışmacının ilişkisi siyasal ve sosyal eşitliğe dayanmalıdır. Müracaatçının endişeleri ya da sorunları, sosyopolitik bir kapsam içerisinde değerlendirilmelidir. Sosyal çalışmacı, kişisel deneyimlerini paylaşmak için istekli olmalıdır. Yardım sürecinde yetkilendirmeye ve güçlü bir eğitsel ögeye vurgu yapılır. Bu süreç içerisinde, cinsiyet ayrımı, basmakalıp cinsiyet rolleri, sosyal ve tarihsel faktörler ve bu faktörlerin kadınlara karşı davranışlar üzerindeki etkisi ve kadınların kendileri hakkındaki görüşleri ile ilgili konular öğretilir. Müracaatçıdan yardım sürecine aktif bir katılımı beklenir ve müracaatçının eksikliği ya da patalojik durumundan çok, onun güçleri üzerine odaklanılır. Destek gruplarına ve yaratıcı kadın sosyal ağlarına da vurgu yapılır.

Kriz tedavisi yaklaşımında kullanılan modeller “Birey odaklı tedavi modeli, kısa süreli tedavi modeli, baskı odaklı tedavi modeli ve sistem odaklı tedavi modeli” şeklinde sınıflandırılabilir.

Vaka yönetimi (case management), müracaatçı sisteminin gelişme ve değişme kaydetmesi için gereksinim duyduğu birbirinden farklı ve çeşitli hizmet ve profesyonel müdahalenin müracaatçı lehine düzenlenmesi, eş güdümlenmesi, uygulanması, izlenmesi ve değerlendirilmesini içeren çalışmaların bütününü ifade eder.

Yardım İlişkisi: Sosyal çalışmacı ve ailenin arasındaki ilişki samimi, karşılıklı saygı, gü- ven ve açık iletişime dayanır. Uzman ailenin sorunlarına cevap veren kişi değil iş birliği içerisinde onun becerilerini ve sorunlarını çözme kapasitesini geliştirmesinde yol gösteren, destek veren kişidir.

Sosyal hizmet alanında en önemli perspektiflerden birisi olan sistem kuramı, yaşanan sorunların bireysel olarak algılanamayacağını, sorunları özellikle çok sistemli bir bakış açısı içerisinde anlamaya çalışmak gerektiğini, bununla birlikte sorunun anlaşılması gibi çözülmesinin de çok sistemli bir bakış açısı gerektirdiğini ifade etmektedir.

Ekosistem yaklaşımı kavramlarını biyolojinin bir alt dalı olan ekolojiden almıştır ve bu kavramlarla toplumu ve toplumsal olayları anlamaya çalışmaktadır. Kuramın kullandığı kavram veya metaforlar bireyin her zaman bir sosyal çevre içerisinde yaşadı- ğı ve gerek bireyin gerekse de grubun eylemlerinin diğer birey ve grupları etkilediği gerçeğidir.

Kriz çözme yaklaşımının başlıca özellikleri, kısa sürede uygulanması, ağırlıklı olarak kişinin, ailenin kar- şılaştığı sorunlar üzerine geçmişte yaşanan olay ve deneyimlere değinmeden eğilmesi ve sosyal çalışmacının etkin katılımını gerektirmesidir. Kriz tedavisinin temel amacı; birey, aile ve topluma yarar sağlayacak etkin bir tedavi hizmetinin en kısa sürede gerçekleştirilmesidir. Anne, baba, eş, çocuk, kardeş gibi yakınların ölümü (sevgi objesi kaybı); yangın, sel, deprem gibi doğal yıkımlar (beklenmedik olaylarla karşılaşma); okuldan, işten atılma, terk edilme, iflas etme, suç işleme (statü kaybı, toplumsal saygınlığın zedelenmesi) gibi durumlar ya da bunlardan birkaçının bir arada yaşanması, ailede kriz yaratan durumlardır.

Söz konusu tanım, süpervizyon kavramına aittir.

Sosyal çalışmacı (social worker), üniversitelerin sosyal hizmet alanında en az 4 yıllık lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi alan veya denkliği yetkili makamlarca onaylanmış yurt dışındaki sosyal hizmet eğitimi programlarından mezun olan, sosyal hizmetin tanımında yer alan hizmetleri gerçekleştiren,
mesleğin gerektirdiği diğer temel ve mesleki özelliklere sahip olan kişidir. Önlisans değil en az 4 yıllık lisans mezunu olması gereklidir.

Yönlendirme, Amerikan Sosyal Hizmet Eğitimi Konseyi'ne göre sosyal hizmet
öğrencilerinin lisans ve yüksek lisans programlarında almaları gereken temel bilgiler arasında yer almaz. Sosyal hizmet öğrencilerine lisans ve yüksek lisans programlarında etik ilkeler ve değerler, farklılık, risk altındaki nüfus, sosyal ve ekonomik adalet, insan davranışı ve sosyal çevre, sosyal refah politikası ve hizmetleri, araştırmaya ilaveten sosyal hizmet uygulaması ve alan uygulaması temel
bilgilerinin verilmesi gerekmektedir.

Söz konusu yaklaşım, Güçlendirme Yaklaşımıdır.