SOSYAL HİZMET UYGULAMASI I - Deneme Sınavı - 18

Sorunun her koşulda bürokratik tekniklerle çözülmesi

Sosyal çalışmacı, üniversitelerin sosyal hizmet alanında en az 4 yıllık lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimi alan veya denkliği yetkili makamlarca onaylanmış yurt dışındaki sosyal hizmet eğitimi programlarından mezun olan, sosyal hizmetin tanımında yer alan hizmetleri gerçekleştiren, mesleğin gerektirdiği diğer temel ve mesleki özelliklere sahip olan kişidir. Sosyal çalışmacı insanların kendilerini gerçekleştirmelerine ve refahına hizmet eden; insan ve toplum davranışlarıyla ilgili bilimsel bilgiyi geliştiren ve mesleki olarak kullanan;  yaşanan sorun ve gereksinimleri karşılamak için kaynakların geliştirilmesine yardım eden, insan hakları ve sosyal adaletin gerçekleştirilmesine çalışan profesyonel meslek elemanıdır.

Tanımlarda da görüleceği üzere, hangi şart ve koşulda olursa olsun sosyal çalışmanın bir psikolog gibi psikoterapi uygulama yetkisi ve buna ilişkin uzmanlığı yoktur. Bunun yanı sıra, en az 4 yıllık lisans eğitimi alanlar sosyal çalışmacı olabilmektedirler.

Sosyal hizmet uygulamasında güçlendirme yaklaşımı, müracaatı sisteminin kendi kapasitesini geliştirme ve güçlenmesine yönelik çabaları ifade eder. Buna göre güçlendirme, müracaatçının güçlü yönlerini bulup ortaya çıkarmak ve bu yanları kendi koşullarını geliştirmeye yönelik olarak kullanmaları için farkındalık yaratmaktan başlayan sistematik bir destekleme sürecidir.

Güçlendirme yaklaşımda engelli çocuğu olan aileleri güçlendirmek için sosyal hizmet uzmanı, ailelerin yapabildiklerine odaklanarak güç analizi yapmalı, aile ile karşılıklı saygıya dayalı ve samimi bir ilişki kurmalı yani yardım ilişkisine dayalı etkileşime girmeli, ailenin kaynaklara ulaşamadığı durumlarda yol gösterici olmalı, gerektiğinde hak savunuculuğu yapmalı ve kendi tanımları yerine ailelerin problem olarak gördüğü durumları kabul etmelidir. Bunlarla birlikte sosyal hizmet uzmanı, kendisine müracaatçı olarak gelen tüm aile bireylerine bilgi vermelidir.

Sistem yaklaşımına göre her sistem, diğer sistemlerle etkileşim hâlindedir. Bu sebeple sosyal çalışmacı, insanların karşılaştıkları sorunları ve gereksinimleri, içinde bulundukları alt sistemler ve onların da ilişkide olduğu büyük sistemlerle birlikte ele alır. Bu sebeple bireyin içine doğduğu aile, ailenin içinde bulunduğu akrabalık ve komşuluk çevresi, mahalle ve semt ölçeğinde içinde yer aldıkları küçük topluluklar, arkadaşlık kümeleri, bireyin çalıştığı iş yeri, üyesi olduğu sivil toplum örgütleri, siyasal kuruluşlar, içinde bulunduğu toplum vb. tüm bunlar önemli ve dikkate alınması gereken öğelerdir. Bu sebeple müracaatçıyı sadece kişisel olarak değerlendiren sosyal hizmet uzmanı, sistem yaklaşımını dikkate almamış olur.

Feminist yaklaşım, yardım sürecinde klinik hizmetlerle birlikte politik bir hareket olarak da sosyal politikaların yeniden düzenlenmesinde, kurum ve organizasyonların fonksiyonelliğinin artırılmasına da hizmet etmektedir. Bu sebeple sosyal hizmet çalışmalarında da feminist yaklaşım bağlamında müracaatçının sosyo-politik durumu değerlendirilmektedir.

Psikososyal yaklaşımda ağırlıklı olarak, bireyin şimdiki zamana ait davranışları ve ilişkileri üzerine odaklanır. Geçmişte yaşanan olaylar, kişinin bugünkü yaşamını olumsuz etkilediği zaman önem kazanmaktadır.

Kriz tedavisinde temel amaç; birey, aile ve topluma yarar sağlayacak etkin bir tedavi hizmetinin en kısa sürede gerçekleştirilmesidir. Anne, baba, eş, çocuk, kardeş gibi yakınların ölümü (sevgi objesi kaybı); yangın, sel, deprem gibi doğal yıkımlar (beklenmedik olaylarla karşılaşma); okuldan, işten atılma, terk edilme, iflas etme, suç işleme (statü kaybı, toplumsal saygınlığın zedelenmesi) gibi durumlar ya da bunlardan birkaçının bir arada yaşanması, ailede kriz yaratan durumlardır. Bu durumla başa çıkmak için sosyal çalışmacılar; bireysel ya da grup düzeyinde kriz müdahalelerinde bulunabilirler.

Örnek olayda da beklenmedik bir olayla, işten atılan Aydın Bey statü kaybetmiştir. Bu sebeple sosyal çalışmacının öncelikle kriz tedavisi yaklaşımını benimsemesi gerekmektedir.

Bireysel düzeyde yapılan kriz müdahalesi yaklaşımında ilk evre ön değerlendirme-müracaatçı ile bağlantı evresidir. Bu evrede müracaatçı, “Sizi bana ne getirdi?”, “Bu kadar üzgün olmanızın nedeni ne?” sorularını sorar. Bu tür sorular krizin nasıl bir kriz olduğunun belirlemek için sorulur. Deprem olgusu bu soruların çok kolay cevaplanacağı bir durum yaratır. Birey ya ailesini, çocuğunu kaybetmiştir ya da evi, işyeri hatta yaşam imajını kaybetmiştir.

Toplumdaki hizmet ve olanaklardan herkesi eşit olarak yararlandırma istek ve inancından doğan sosyal hizmet (sosyal çalışma=social work), sorun çözücü etkinliklerle bireysel ve toplumsal değişme üzerinde odaklanan bir meslek ve disiplin olarak gelişmiştir.

Sosyal hizmet uygulamasında kuramlar bakımından “sosyal çalışmacı, müracaatçı, ekip çalışması, mesleki ilişki, sosyal hizmet alanları, sosyal hizmet müdahalesi, süpervizyon vaka yönetimi” kavramları önem taşımaktadır.

Süpervizyon (supervision), sosyal çalışmacının bilgi ve becerilerinin gelişmesini ve olgunlaşmasını, çalışma azim ve kararlılığının güçlendirilmesini, hizmet sunum kalitesinin garanti altına alınmasını sağlamak amacıyla kıdemli ve yetkin bir sosyal çalışmacı tarafından gerçekleştirilen yönetsel ve eğitsel rehberlik ve denetimi ifade eder.

Bilindiği üzere, sosyal hizmet vermeye sosyal çalışmacılar yetkilidir. Sosyal çalışmacı, ön değerlendirmede birey, aile, grup, toplum ve örgütleri anlamak için belirli kuramsal yaklaşımlardan yararlanabilir.

Sosyal hizmet eğitimi programlarının farklı deneyimleri olan insanlara karşı anlayış, olumlama ve saygıyı teşvik eden bir eğitim içeriği sunması gerekir. Farklılıklara saygı, kültür ve bireysel kimliğin karmaşık doğasını vurgulamaktadır. Etik ilke ve değerler ile farklılığın yanı sıra sosyal hizmet eğitimi programları, risk altında bulunmaya etki eden faktörleri ve insan hakları, sosyal adalet içeriklerini sunmalıdır. Ayrımcılık, baskı ve ekonomik yoksunluğa karşı mücadele ile sosyal ve ekonomik adaleti sağlama stratejilerini içermelidir.

Sosyal hizmet uygulamasında yararlanılan başlıca kuramlar ve yaklaşımlar;
“Güçlendirme Yaklaşımı, Sistemler Yaklaşımı, Ekolojik
Yaklaşım, Feminist Yaklaşım, Psiko-Sosyal Yaklaşım, Fonksiyonel
Yaklaşım, Sorun Çözme Yaklaşımı, Aile Tedavisi Yaklaşımı ve Kriz
Tedavisi Yaklaşımı” şeklinde sınıflandırılabilir

Güçsüzlük, genel toplum içinde ayrımcılığa uğrayan grupların ortak durumudur. Düşük sosyoekonomik düzeyde yaşayan insanlar, etnik azınlıklar, kadınlar ve engelliler, işsizler buna örnek olarak verilebilir

Sosyal hizmet alanında en önemli perspektiflerden
birisi olan sistem kuramı, yaşanan sorunların
bireysel olarak algılanamayacağını, sorunları özellikle
çok sistemli bir bakış açısı içerisinde anlamaya
çalışmak gerektiğini, bununla birlikte sorunun
anlaşılması gibi çözülmesinin de çok sistemli bir
bakış açısı gerektirdiğini ifade etmektedir.

Ekosistem yaklaşımı kavramlarını biyolojinin bir
alt dalı olan ekolojiden almıştır ve bu kavramlarla
toplumu ve toplumsal olayları anlamaya çalışmaktadır.
Kuramın kullandığı kavram veya metaforlar
bireyin her zaman bir sosyal çevre içerisinde yaşadığı
ve gerek bireyin gerekse de grubun eylemlerinin
diğer birey ve grupları etkilediği gerçeğidir.

Müracaatçı (client), kendi bünye ve/veya çevre koşullarından doğan yoksunluklarını gideremeyen, gereksinimlerini karşılayamayan, sorunlarını çözemeyen ve bu nedenle sosyal hizmet müdahalesine gereksinim duyan kişi, aile, grup, örgüt, topluluk ve toplumu anlatır.

Soruda verilen 5 maddenin hepsi de sosyal çalışmacıların bilgi sahibi olması gereken alanlardır.