SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI

Sosyal hizmet uygulamasında kuramsal bilgi, sosyal çalışmacının alanda sunduğu hizmetin nasıl planlanacağından nasıl sunulacağına ve nasıl değerlendirileceğine kadar geniş bir alanda felsefi, düzenli, tutarlı ve sistematik bilgiler bütünü demektir.

Sosyal çalışmada sistem kuramının amacı, sosyal çalışmacının müracaatçının davranış ve işlevselliğini dinamik olarak etkileyen biyolojik ve sosyal sistemlere odaklanmasına yardım etmektir.

Bu yaklaşımın önemi bir ilk yaklaşım olmasıdır ve sosyal çalışmacının alanda uyguladığı mesleğine dair toplu, tutarlı ve organize bir bilgi bütünü ortaya koymasıdır. Genel sosyal çalışma yaklaşımının bir diğer önemi ise, sosyal çalışma açısından akademik disipliner bilginin üretildiği ilk yaklaşım olmasıdır.

Kısaca, genelci yaklaşımın amacı, sosyal çalışmanın eklektik bilgi birikimini karşımızdaki durum ya da müracaatçının tekil durumunun gereksinmelerine göre harekete geçirerek, söz konusu problemin çözümüne orijinal bir yaklaşım biçmektir.

Meslek olarak sosyal çalışmanın kendi özgü amaçları vardır. Bu amaçları Landon ve Feit (1999: 28)
aşağıdaki sıralamaktadır.
• İnsanların sorun çözme ve baş etme kapasitelerini artırmak,
• Kaynak, hizmet ve olanak sağlayacak sistemlerle müracaatçıları bağlantılandırmak,
• Sistemlerin etkili ve insancıl olarak işlemesini sağlamak,
• Sosyal politikaların gelişimi ve ilerlemesi için katkıda bulunmak,
• Güçler perspektifi ve işbirliğine dayalı çalışmayla müracaatçı sistemini güçlendirmek,
• Sosyal adaleti geliştirme ve eşitlik için çalışma (Landon ve Feit, 1999: 28).

Sosyal çalışmacılar için kuramlar, sosyal çalışmanın kuramı ve felsefesi dahilinde uygulamayı yaparken ihtiyaç duyduğumuz kuramlardır. Bu tür kuramları Sheafor & Horesji (2002); yön bulmaya yönelik kuramlar ve uygulama çerçeveleri olarak ikiye ayırmış ve aşağıdaki gibi tanımlamıştır.

Uygulama çerçeveleri, uygulama yaklaşımları, uygulama kuramları ve uygulama modellerinden oluşur. Sosyal çalışmada yaklaşımlar, sosyal çalışmanın öznelerini ve nesnelerini belirler, uygulamanın nasıl yapılması gerektiğine dair anafikirler ortaya koyar.

Sosyal çalışmada varoluşçu psiko-dinamik kuramdan yararlanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale tekniklerini Derezotes (2000) aşağıdaki gibi ifade etmektedir:
a. Karşısına alma: Burada sosyal çalışmacı görüşme sürecinde müracaatçıyı karşısına alır ve ona doğrudan kendi düşündükleriyle gerçeklik arasındaki farklılığı gösterir.

Sosyal çalışmada davranışçı kuramdan faydalanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale tekniklerini aşağıdaki gibidir:
a. Model gösterme: Sosyal çalışmacı müracaatçıya onun değer sisteminde çok olumlu bir konumda olan bir kişiyi (güçlü, prestijli, saygın v.s.) model olarak gösterebilir. Burada önemli olan modelin sosyal çalışmacının hedeflediği davranışı sergiliyor olmasıdır. Böyle sosyal çalışmacı müracaatçıya istenilen davranışı yapan kişilerin ödüllenmiş ve ödülleniyor olduğunu ispatlamış olur.

Sosyal çalışmada güçlendirme kuramından yararlanan sosyal çalışmacının uyguladığı bazı müdahale tekniklerini Cankurtaran-Öntaş (2001: 104).) aşağıdaki gibi ifade etmektedir:
a. Kendilik etikliğini artırmak: Sosyal çalışmacı müracaatçının üretme ve yaşamdaki olayları düzeltme yeteneğini artırmak için çalışır.
b. Grup bilinci geliştirmek: Burada sohbetin amacı, politik yapıların birey ve grup deneyimlerini nasıl etkilediği göstermektir. Kişinin topluma yönelik eleştirel bir bakış geliştirmesi, sorunun kendine özgü bir durum olmadığını anlaması sağlanır. Böylece grup bilinci gelişir ve kişiye karşı eleştirel bakış geliştirir ve sorunu üzerine düşünürken onu yeniden tanımlar.
c. Kendini suçlamayı azaltmak: Müracaatçıların sorunlarının onların yetersizliklerinden değil, toplumda var olan güç eşitsizliklerinden kaynaklandığını fark etmeleri, onların kendini suçlamalarını engeller.
d. Değişim için kişisel sorumluluk almak: Kendini suçlamanın potansiyel olumsuz sonuçlarının yok edilmesidir. Güçsüz nesneler yerine aktif özneler olmak anlamına gelir.

'Özel beceri ve teknikler öğretme, Bir sosyalizasyon sunma, Ortak değer, kabul ve özelliklerin yaratılma ve Bir topluluk algısının geliştirilme' seçenekleri bir işin meslek olabilmesi ile ilgili özelliklerdir. 

'Sosyal adaleti geliştirme ve eşitlik için çalışma' meslek olarak sosyal çalışmanın amaçlarından biridir.

'Farklılığa saygı' sosyal adalet ile ilişki kavramdır. Diğer seçenekler ise insan hakları ve insan onuru ile ilişkili ifadelerdir.

'Sosyal çalışmacıların, sosyal dışlanmaya, yaftalamaya ya da boyun eğdirmeye neden olan sosyal koşullara meydan okumakla ve daha kapsayıcı bir toplum için çalışmakla yükümlülükleri' anlatımı, sosyal adaletin DAYANIŞMA İÇİNDE YAŞAMA niteliği ile ilişkili bir ifadedir.

Sorudaki örnekte; sosyal çalışmacı belirli bir uygulama alanında yani, sosyal hizmetlerin sunulduğu değişik hizmet alanlarından birinde uzmanlaşmıştır. Bu nedenle Uzmanlaşma Yaklaşımı ile hizmet sağlanmaktadır.

Genelci yaklaşımın amacı, sosyal çalışmanın eklektik bilgi birikimini karşımızdaki durum ya da müracaatçının tekil durumunun gereksinmelerine göre harekete geçirerek, söz konusu problemin çözümüne orijinal bir yaklaşım biçmektir. Diğer bir ifade ile, gerçekleştireceği sosyal hizmet uygulamasını, müracaatçının ihtiyaç ve düzeyine uygun hale getirip bireyselleştirir. Müraacatçının yaşam koşullarında en uygun uygulamaları gerçekleştirir. Daha önce uygulanmış müdahaleleri yapma kaygısı taşımaz.

Bir sorunu çözmek için genelci sosyal çalışmacının gereken her düzeyde (Mikro, mezzo, makro ve sosyal hizmet sistemi) çalışması Mesleki Becerilerin Her Düzeyde Kullanımı' kavramı ile ilişkilidir. Genelci sosyal çalışma uygulamasının 10 temel kavramından biridir.

Müracaatçının sorununun bireysel odaklı olduğunu varsayan ve sorunun analizinde ve çözümünde bireye odaklanan kuram Psiko-Dinamik Kuram'dır. Psiko-dinamik kuram, Freud’un ortaya koyduğu ve psikanaliz kuramından sosyal çalışmaya aktarılmıştır.

Feminizm toplumdaki yeri itibariyle daha zayıf konumda olan kadını erkekle olabildiğince aynı hak ve eşitlik düzeyine getirme anlayışı ve bu yönde düşünme ve çalışmayı savunan düşünce ve eylem akımıdır. Sosyal adalet ve eşitliği mesleki değer edinmiş sosyal çalışmanın toplumdaki cinsler arasındaki eşitsizliği getiren ve bundan kaynaklanan uygulamaları değiştirmek için çalışması gerekmektedir. Bu çalışmaları kurgular ve uygularken de yol gösterici feminist kuramdır.

Müracaatçının işlevselliğini, benzer sorunları olan müracaatçıların bir araya geldiği
grup çalışmalarıyla artırmayı amaçlayan modeli 'Kendine Yardım Modeli' olarak isimlendirilmektedir. Kendine yardım grupları, bireylere kendilerine dair düşünmeye, kendi hakkındaki düşüncelerini diğerleriyle paylaşmaya, beklentilerini diğerleriyle paylaşma imkânı verir, aynı zamanda grup içindeki tüm üyeler diğer üyelere geri bildirim verebilir.

Sheafor & Horejsi'ye göre (2002) göre  kendine yardım modelinin varsayımları şunlardır;
• İnsanların kendi öykülerini anlatmaya ve başkaları tarafından dinlenmeye ihtiyaçları vardır.
• İnsanlar benzer deneyimleri yaşamış kişilerden tavsiye almaya daha eğilimlidirler.
• Herkesin harekete geçirilebilecek güçleri vardır.
• İnsanlara başkalarına yardım ettikçe kendilerine yardım etmiş olurlar.
• Hepimizin başkalarından öğrenecek ve başkalarına öğretecek şeyleri vardır.
• Kişiler formal, bürokratik, yarışmacı, entelektüel ve elitist (seçmeci) olmayan küçük gruplarda daha rahat ederler.
• İnsanlar günlük sorunlarla başa çıkmak için pratik çözümleri öğrenebilirler ve öğrenmek isterler.
• Başkalarına yardım etmek ve onları düşünmek doğal bir insani etkinliktir. Alınıp satılacak bir şey değildir.