EĞİTİM ALANINDA SOSYAL HİZMET UYGULAMALARI

Eğitim, eğitim yaşantıları yoluyla istendik davranışların yerleşmesini, istenmeyen, olumsuz davranışların giderilmesini hedefleyen sistemli, düzenli, bir programa bağlı olarak yapılan çalışma ve süreçtir.

Öğretme, hedefteki kişiye, bilmediği bir konuyu, bir bilgiyi kavrayıp akılda tutmasını sağlayacak bir biçimde aktarmadır.

Öğretim öğretme ve öğrenme eylem ve işleminin okullarda, kurslarda, toplantılarda, yani örgütlü ortamlarda, bir saat, bir yıl, dört yıl gibi önceden belirlenmiş belirli bir süre içinde belli bir düzen, disiplin, plan ve program içinde yapılmasıdır.

Öğretim öğretme süreci, öğrenim öğrenme sürecidir.

Sosyal eğitim kavramını (social pedagogik (İng.); sozialpädagogik, f (Alm.)) tarihte ilk kullanan Alman eğitimci, eğitim politikacısı ve dilbilimci Dr. Karl Willhelm Eduard Mager, kısa adıyla Karl Mager’dir. (1810-1858).

Sosyal eğitim, üç özelliğiyle kendisini farklılaştırır ve var kılar: a) Örgün eğitim değildir; resmi eğitim süreçleri dışındadır. b) Kendiliğinden eğitim değildir, özel müdahale planına uygun olarak yapılır. c) Herkese değil, sosyal eğitmenin gerekli gördüğü özel gereksinim gruplarına ve özel gereksinim gruplarına dahil olan bireylere verilir.

Sosyal eğitim bilim dalı ve mesleği sosyal eğitmenler (sozial padagoge) eliyle anlayış, davranış ve uyum güçlükleri gösteren kişilerin (a) sosyal çevrelerine ve (b) toplumsal çevrelerine uyum süreçlerini düzenler. Onları sosyal ve toplumsal çevrelerine uyumlu kılmak için belirli bilimsel kural, ilke ve yöntemlerle gerçekleştirilen uygulamalar dizinidir.

Sosyal çevre, bireyin aile, akraba, komşu ve arkadaş çevresini, iş yerindeki insan çevresini, içinde bulunduğu sivil toplum örgütleri içindeki üye, arkadaş ve tanıdık çevresini, her gün ya da zaman zaman iletişimde olduğu iş yerindeki, pazar yerindeki çevresi kastedilmektedir. Yani, sosyal çevre insanın yakın ve güncel çevresidir.

Toplumsal çevre, öncelikle tüm toplumu ve bireyin yakın sosyal çevresi dışında kalan geniş ve farklı çevreleri kapsayacak genişlikte olan çevreyi, birebir yakın ve sürekli iletişim içinde olmadığı, seyrek zamanlarda içine girdiği ya da yaklaştığı çevredir.

Sosyal beceri eğitimini örgün ortamlarda öğretmen, yaygın ortamlarda eğitmen ve sosyal sağaltım durumlarında sosyal eğitmen (sosyal çalışmacı) verir. Sosyal becerilerin geliştirilmesi olağan durumlarda aile içinde, arkadaşlık çevresinde ve öğrenme (kreş ve okul) sürecinde sağlanır.

Sanayileşme ile birlikte kente gelen gençler ve sayıları artan çocuklar ayrı bir sorun oluşturmaya başladılar ve toplumun düzenini bozacak suç oluşturan davranışlar göstermeye başladılar ve kentleşmenin gelişmesiyle birlikte bu giderek yaygınlaştı. İster istemez orta çağın bir döneminde bu tür çocuklar ve gençler için bunları eğitmek ve topluma, çalışma yaşamına kazandırmak için çalışma evleri, disiplin evleri, yetim evleri gibi sosyal kuruluşlar kurularak buralarda çocukların ve gençlerin disipline edilmeleri ve çalışmaya hazırlanmalarına başlandı. Almanya’da 19. Yüzyıl’da bunlara bir dönem genel olarak kurtarma evleri hareketi (Rettungshausbewegung) adı verildi. Buna uyandırma hareketi de denmektedir (Erweckungsbewegung). Bu hareket 18. Yüzyıl’ın sonu ile 19. Yüzyıl boyunca sürdü.

Sosyal çalışma ABD’de ortaya çıkmıştır. Sosyal çalışma daha çok ABD’ye kitleler halinde gelen göçmenlere yardım, onların, bireysel, grupsal ve toplumsal sorunlarına çözüm bulma çerçevesinde biçimlenmiştir.

Sosyal çalışma bireyle çalışma, grupla çalışma ve toplulukla çalışma şeklindeki üç temel klasik yöntemle öğretilir ve çalışır. Sosyal eğitim ise eğitim ve öğretim bilgilerini aktararak ve kullanarak kendisini anlatır ve uygular.

Sosyal çalışmacı daha çok konut, kira bedeli, sosyal yardım, ilaç parası gibi somut destekler sağlar. Sosyal eğitimci bunun ilerisine geçer. İçinde bulunduğu durumdan ötürü iş, arkadaşlık, aile ilişkileri bozulan insanların sadece madde destekle değil, bizzat ona içinde bulunduğu ortamlara girerek sosyal destek verir.

Almanya’da sosyal çalışma ve sosyal eğitim yaklaşımları için ortak temel kavram olarak sosyal çalışmalar (Soziale Arbeit) üst kavramı kullanılır. Her iki yaklaşımın da yaptığı sosyal çalışmalar kapsamındadır. Ancak sosyal çalışma maddi eksikliklerin giderilmesinden sosyal desteğe kadar hizmet üretirken, sosyal eğitim bireyin toplum içinde gündelik sorunlarının çözümünde kendisini ayakta tutacak, sorunlarıyla baş edebilecek ve böylece çevresiyle uyumunu sağlayabilecek bir destek sağlar. Bu desteğin kaynağı da eğitim ve öğretim bilgileriyle bireyde davranış değişikliğinin yaratılmasıdır.

Sosyal çalışmanın kuram ve yöntemleri, sosyal kültür çalışması, gençlik yardımları ve diğer çalışma alanları şeklindedir.

• Bireyle çalışma (die Einzelfallarbeit (Alm.); Social case work (İng.))
• Grupla sosyal çalışma (die Soziale Gruppenarbeit (Alm.); Social group work (İng.))
• Toplulukla çalışma (die Gemeinwesenarbeit (Alm.); Community work (İng.))

“Okul sosyal hizmeti” (Social service in school) üniversite öncesi okullarda öğrencilerin derslere daha iyi uyum sağlamaları, eğitsel gelişmelerini aksatan sorunların saptanıp giderilmesi, böylece çocukların okuldan en verimli yararı almaları ve eğitim toplum ilişkisinde doğru bir pozisyonda kalabilmeleri amacıyla yapılan hizmetleri kapsar.

a. Öğrencinin bireysel (bedensel, zihinsel, ruhsal) özelliklerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olması için gereken desteklerin verilmesi,
b. Öğrencinin aile ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olmasına yardımcı olunması,
c. Öğrencinin akraba ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olmasına yardımcı olunması,
d. Öğrencinin arkadaşlık ilişkilerinin dersleriyle ilişkilerini olumlu etkileyecek düzeyde olması için destek verilmesi,
e. Okulda öğretmen ve öğrencilerle ilişkilerinin okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olmasına yardımcı olunması,
f. Okul çevresi koşullarının okul başarısını olumlu etkileyecek düzeyde olması için gerekli iş ve işlemlerin yapılması,
okul sosyal çalışmasının kapsamını belirlemektedir.

okulda görev yapan sosyal çalışmacılar, öğrencinin gereksinimlerini değerlendirme, program planlama ve değerlendirme, doğrudan hizmet etme, savunuculuk, konsültasyon/liyezon, koordinasyon ve işbirliği, yönetim/organizasyon ana başlıkları altında hizmetler üretirler.

Okul sosyal çalışması ilk kez ABD’de uygulamaya konmuştur.