SOSYAL HİZMET MEVZUATI

Hapis dışı tedbirler; eğitim tedbirleri, koruma tedbirleri, tedavi tedbirleri, kamu hizmetinde çalışma tedbirleri, zorunlu ikamet tedbirleri, adli kontrol tedbirleri, güvenlik tedbirleri, denetimli serbestlik tedbirleri, ücretli çalışma tedbirleridir.

Ceza adalet sistemi üzerinde bazı perspektiflerin etkisi büyüktür. Bu bakış açıları suç yasalarının yürürlüğe girmesini, kanun-politika ve uygulamalarını, mahkeme süreci ve cezalandırma reformlarını etkilemiştir. Bu perspektifler:

• Suçun kontrolü perspektifi
• Rehabilitasyon perspektifi,
• Süreç perspektifi
• Adalet perspektifi,
• Onarıcı adalet perspektifi,
• İntikamcı adalet perspektifi
• Terapötik hukuk uygulamaları perspektifinden oluşur. Bu kapsamda doğru seçenek D seçeneğidir.

Sosyal hizmet mesleği için en çok ilgi çeken üç bakış açısı; rehabilitasyon, onarıcı adalet ve terapötik hukuk perspektifleridir. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Hukuk bir ülke ya da toplum tarafından üyelerinin eylemlerini düzenlemek için tasarlanan bir kural ya da kurallar sistemi olarak tanımlanmaktadır (Oxford dictionary). Hukuk birey, toplum ve devletin hareketlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini; yetkili organlar tarafından usulüne uygun olarak çıkarılan, kamu gücüyle desteklenen, muhatabına genel olarak nasıl davranılması yahut nasıl davranılmaması gerektiğini gösteren ve bunun için ilgili bütün olasılıkları yürürlükte olan normlarla düzenleyen normatif bir bilimdir.

Sosyal hizmet uzmanları mesleki görevlerini gerçekleştirirken müracaatçıya sunduğu bakım standartlarının altına düşmesi hâlinde müracaatçıya zarar vermekten sorumlu olduklarından malpraktis (uygulama hataları, yasal çalışma çerçevesinde sorumluluklarını tanımlayan ) yasalarının da farkında olmalıdır. Bu kapsamda doğru seçenek a seçeneğidir.

Genel olarak terapötik hukuk perspektifi ise yasanın bireyin duygusal yaşamı ve psikolojik iyi oluşu üzerindeki etkisinin geleneksel olarak dikkate alınmayan alanına bakar. Dikkate alınsa da alınmasa da hukukun psikolojik alanda sonuçları olan sosyal bir güç olduğunu kabul eder. Ayrıca terapötik hukuk perspektifi hukukun terapötik açıdan müthiş iyileştirme potansiyel rolüne inanır ve bu süreci inceler. Bu kapsamda doğru seçenek C seçeneğidir.

Nitekim Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 40. Maddesinde yasaları ihlal eden her çocuğun “yeniden topluma kazandırılmasının ve toplumda yapıcı rol üstlenmesinin arzu edilir olduğu hususlar göz önünde bulundurularak” muamele görme hakkı bulunduğu belirtilmektedir. Bu kapsamda doğru seçenek A seçeneğidir.

Çocuk mahkemeleri; Suç işleyen çocukların yargılandığı, yargıç ve savcısının özel eğitimden geçirildiği, sosyal çalışmacının çocuğun durumu üzerine rapor vererek yargılamayı yönlendirebildiği özel bir mahkemedir. Çocuk mahkemesinin felsefesi dört noktaya dayalıdır:
• Ceza için tek yargı rehabilitasyon olmalıdır.
• Çocuklar olgunlaşmadıkları için onlara yetişkin suçlu gibi davranılmamalıdır.
• Suçlu olduğu kabul edilen çocuklar, genellikle ıslah edici bir kuruma yerleştirilmeleri yerine denetim altına alınmalıdır.
• Çocuklar, onların problemlerini anlayacak bir mahkemeye gönderilmelidir. Bu kapsamda doğru seçenek tanımda yer almayan D seçeneğidir.

Çocuklar hakkında verilebilecek tedbirler çeşitli Kanunlarda dağınık vaziyette düzenlenmekte, uygulama usul ve esasları da farklılıklar içermektedir. 3.7.2005 tarihinde kabul edilen ve 15.7.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5395 numaralı Çocuk Koruma Kanunu, TCK’nin 56. maddesi tarafından emredilen “çocuklara özgü güvenlik tedbirleri” ile “korunma ihtiyacı olan çocuklar” ve “suça sürüklenen çocuklar” hakkında uygulanacak olan “koruyucu ve destekleyici tedbirleri” düzenlemiştir . Bu kapsamda doğru seçenek B seçeneğidir.

E seçeneğinde yer alan yardım tedbiri koruyucu ve destekleyici tedbirler arasında yer almamaktadır. Bu bağlamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır.
• Kanunun hükmü ve amirin emri (TCK M.24)
• Meşru savunma ve zorunluluk hâli (TCK M.25)
• Hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (TCK M.26)
• Sınırın aşılması (TCK M.27)
• Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (TCK M.28)
• Haksız tahrik (TCK M.29)
• Hata (TCK M.30)
• Yaş küçüklüğü (TCK M.31)
• Akıl hastalığı (TCK M.32)
• Sağır ve dilsizlik (TCK M.33)
• Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (TCK M.34)

E seçeneğinde yer alan ifade tahrik durumunu farklı olarak ele almaktadır. Bu bağlamda doğru seçenek E seçeneğidir.

Ceza adalet sistemi, caydırıcılık, cezalandırma ve rehabilitasyona odaklanan karmaşık politikalar ve süreçleri barındıran anlaşılması zor bir sistem olarak algılanmaktadır. İçinde bulunduğumuz çağda bireylerin özgürlüklerini kısıtlayan cezalar yerine alternatif ıslah yöntemlerinin tercih edildiği görülmektedir. Bu noktada suça yönelen bireylerin iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması temel olarak hedeflenmektedir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Ceza adaleti, adaleti veren kurumları ve adaletin yerine getirildiği süreci ifade eder (Siegel, 2010). Siegel, ceza adalet sisteminin; halkı korumak, düzeni sağlamak, yasaları uygulamak, suçluları tespit etmek, suçluları adalete teslim etmek ve suçluları rehabilite/tedavi etmek gibi aşamalarına dikkat çekmektedir. Doğru cevap B şıkıdır.

Rehabilitasyon yaklaşımları sosyal hizmet uzmanlarına tedavi ve hizmet sağlama fırsatları sunar. Örneğin ceza infaz kurumları içinde, hapsedilmiş suçluların çoğunluğu bir süre sonra topluma yeniden katılacaktır. Bu mahkumlar için gereken çeşitli sosyal hizmetlerin sağlanması yolu ile toplumsal katılım gerçekleşecektir. Süreç perspektifi, ceza adaleti sistemine dâhil olan kişilerin anayasal haklarına göre adil bir şekilde muamele edilmesini vurgulamaktadır. Bu bakış açısının amacı, ırk ve sosyal sınıf gibi özelliklerden kaynaklanan önyargıyı ve yetersiz yasal temsili azaltmaktır. Bu hedefe ulaşmanın bir yolu adil ve yetkin yasal temsilin sağlanmasıdır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Bir insanın adil bir ceza adalet sistemi hakkı, temel bir insan hakları konusudur. 1948’de kabul edilen Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi’ne göre, Madde 7, “Herkes yasanın önünde eşittir ve yasanın eşit şekilde korunmasına ilişkin herhangi bir ayrımcılığa uğramama hakkına sahiptir. Herkesin, bu Deklarasyonu ihlal eden herhangi bir ayrımcılığa karşı ve bu tür ayrımcılığa teşvik edilmemesine karşı eşit koruma hakkı vardır ”. 8. Madde “Herkesin anayasa ya da kanunla kendisine verilen temel hakları ihlal eden eylemler için yetkili ulusal mahkemeler tarafından etkili bir başvuru hakkına sahip olduğunu” belirtmektedir (İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi). Doğru cevap B şıkkıdır.

İçinde bulunduğumuz çağda bireylerin özgürlüklerini kısıtlayan cezalar yerine alternatif ıslah yöntemlerinin tercih edildiği görülmektedir. Bu noktada suça yönelen bireylerin iyileştirilmesi ve topluma kazandırılması temel olarak hedeflenmektedir.

Suçluyu yalnızca suç işleyen bir birey olarak değerlendirmekten ziyade sosyolojik, psikolojik ve psikiyatrik açıdan değerlendirme suça yönelen bireyin aslında bir mağdur olabileceği yaklaşımını ortaya koymuştur.

Sosyal hizmet uygulaması ceza adalet sisteminde kolluk kuvvetleri, mahkemeler, cezalandırma ve yasalar/mevzuat gibi dört temel alanda gerçekleşmektedir.

Ceza adalet sistemini sayısız alt sistemden oluşan bir sistem olarak görmek, sosyal hizmet uygulaması ve bu uygulamanın dayandığı temel yaklaşımlardan biri olan ekosistem perspektifi ile tutarlıdır. Sistem teorisinin kullanımı, sosyal hizmet değerlendirme ve müdahalelerini teşvik eder.

Sosyal hizmet mesleğinin temel odağı, davranışları biçimlendiren çevresel faktörler üzerine çalışmaktır.