SOSYAL HİZMET MEVZUATI

Çocuk mahkemesinin felsefesi dört noktaya dayalıdır: • Ceza için tek yargı rehabilitasyon olmalıdır. • Çocuklar olgunlaşmadıkları için onlara yetişkin suçlu gibi davranılmamalıdır. • Suçlu olduğu kabul edilen çocuklar, genellikle ıslah edici bir kuruma yerleştirilmeleri yerine denetim altına alınmalıdır. • Çocuklar, onların problemlerini anlayacak bir mahkemeye gönderilmelidir

3.7.2005 tarihinde kabul edilen ve 15.7.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5395 numaralı Çocuk Koruma Kanunu, TCK’nin 56. maddesi tarafından emredilen “çocuklara özgü güvenlik tedbirleri” ile “korunma ihtiyacı olan çocuklar” ve “suça sürüklenen çocuklar” hakkında uygulanacak olan “koruyucu ve destekleyici tedbirleri” düzenlemiştir (ÇKK, md. 5). 

Danışmanlık Tedbiri, Eğitim Tedbiri, Bakım Tedbiri, Sağlık Tedbiri, Barınma Tedbiri, Veli, Vasi, Bakım ve Gözetimden Sorumlu Kişiye Teslim Tedbiri.

Gençlik kapalı ceza infaz kurumları 18-21 yaş arası gençlerin eğitim ve öğretim esasına dayalı iç ve dış güvenlik görevleri bulunan kurumlardır (agy, Md: 14).

Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır. • Kanunun hükmü ve amirin emri (TCK M.24) • Meşru savunma ve zorunluluk hâli (TCK M.25) • Hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (TCK M.26) • Sınırın aşılması (TCK M.27) • Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (TCK M.28) • Haksız tahrik (TCK M.29) • Hata (TCK M.30) • Yaş küçüklüğü (TCK M.31) • Akıl hastalığı (TCK M.32) • Sağır ve dilsizlik (TCK M.33) • Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (TCK M.34)

Çocuklar için denetimli serbestlik hizmetleri şu şekildedir:

Eğitim ve eğitime devam ettirme çalışmaları: Mahkemelerce, hakkında eğitimine devam tedbiri verilmiş olan çocukların eğitimi ile ilgili tüm çalışmaları kapsamaktadır.

Psikososyal destek: Gerek denetimli serbestlik şubesine gelen; gerekse de ceza infaz kurumundan salıverilen çocukların topluma faydalı birer birey olarak yaşamlarını devam ettirmelerini sağlamak ve psikolojik durumlarını güçlendirmek için verilen her türlü destek çalışmalarıdır.

İş ve meslek edindirme kurslarına yönlendirme: Milli Eğitim Bakanlığı ve Esnaf ve Sanatkâr Odaları Birliğine bağlı tüm kurum ve kuruluşların açmış olduğu ve projeler doğrultusunda açılacak kurslardır.

Tedavi hizmetleri: Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 24.04.2006 tarih ve 8113 2006/49 sayılı genelgesi doğrultusunda sıralı hastaneler gözetilerek tedavilerinin yapılması sağlanacaktır.

Onarıcı adaletin, mevcut ceza adalet sistemine alternatif bir model sunduğu düşünüldüğünde komşular arasındaki ve uluslararası mevcut tartışma ve sorunlar benzer şekilde halledilebilir. Bu bağlamda fazla ayrıntıya kaçmamak koşuluyla onarıcı adaletin temel prensiplerini şu şekilde sıralamak mümkündür: • Hukuk ve adalet aynı anlama gelmemektedir, • Onarıcı adalet; suçlu, mağdur ve toplumun ihtiyaçlarına karşı dengeli bir yaklaşım gerektirir, birinin diğerine tercih edilmesi söz konusu değildir, • Onarıcı adalet için bir sahip söz konusu ise bu toplumdur, • Mağdursuz suç yoktur, her suçun en azından bir mağduru ve bir faili vardır, • Fail, mağdur ve tüm toplum, suçla verilen zararın giderilmesine yönelik duyulan ihtiyaçlar üzerinde bir konsensüse varmalıdır, • Suçlu ve mağdurun onarıcı adalet sürecine katılımı tamamen gönüllülük esasına dayanmalı ve verilen karar hür irade ürünü olmalıdır, • Onarıcı adalet kavramı kültürel olarak kabul edilmeli ve davranış kalıbı olarak sergilenmelidir (internalization), • Suçlu, mağdur ve toplumun suç sonrası gördüğü zararın giderilmesi 3 seviyede sağlanmalıdır: Fiziksel, psikolojik ve duygusal, • Başarı, suçlu ile mağdurun topluma tamamen re-entegre olmaları ile mümkündür, • Mağdur ve suçlu bir arada çalışarak ve birbirlerini anlayarak toplum tarafından kabul edilen değerlerden istifade edebilirler ve içlerindeki Tanrı/Allah fikrini bulup ortaya çıkarabilirler (Doğan, 2005).

Sonuç olarak Türkiye’de sosyal hizmet uzmanlarına ceza adalet sistemi içinde görevlerini icra ederken rehberlik edebilecek ilke ve esaslar: • Gizlilik • Mesleki yeterlilik • Profesyonel düzeyde ilişki ağı kuarabilme • Kanıt temelli uygulama (araştırmaya ve mevzuata dayalı en son kuram ve uygulama bilgisinin takibi)

Gelişmiş ülkeler özellikle ABD’de radikal sosyal hizmet uzmanları bu alanda daha etkili çalışmaktadır. Bu uzmanlar ceza-infaz kurumlarında; • Onarıcı adalet programlarının geliştirilmesinin savunuculuğunu yapmak (Gumz, 2004) • Mahkumlara ve ailelerine yardım etmek; • Cezaevine erişimde örgütsel engelleri ortadan kaldırmak için çalışmak • Aile ziyaretleri için ulaşım fırsatlarını artırmak • Zihinsel sağlık hizmetlerine (uyuşturucu ve alkol hizmetleri) yeterli bakımı, adli yardımlara ve diğer kişisel kaynaklara erişim sağlamak • Kaynağı olmayan ve cezaevi işlerinden ödeme alamayan mahkumlara gelir yardımı sağlama yollarını bulmak • Suçlu ve aileleri için mevcut eğitim programlarını geliştirmek örneğin bu programlarda sanat ve müzik eğitimini artırmak yeni beceri gelişimlerini sağlamak • Mahkumlar için kitap, dergi ve bülten gibi kaynak akışlarını artırmak ve uygun hediyeler vermek (ayakkabı, çorap diğer ihtiyaç malzemeleri gibi) • En çok izole edilmiş mahkumları (tecavüz faili yada siyasi suçlu gibi) belirlemek ve sosyal desteklerini arttırmaya çalışmak • Mahkumları, kurum dışındaki kaynaklara ve savunuculara bağlamak • Mahkumların ve cezaevi çalışanlarının açık ya da gizli olarak karşılaştığı sorunların sesi olmak gibi tüm bu sayılan faaliyetlerin gerçekleşmesi ancak dış işbirliklerinin yardımı ile mümkün olabilmektedir.

Ceza infaz sistemi alanında,radikal sosyal hizmet uzmanları Toplum temelli aşağıdakileri yapma fırsatına sahiptir: • Suç kayıtları nedeniyle resmi gelir ve hizmet programları açısından ayrımcılığa maruz kalan bireyler ve aileler için savunuculuk sağlamak • Sosyal hizmet uzmanları ve diğerleri arasında bu nüfusa hizmet etmek için bağlantıları artırmak • İhtimal dahilindeki tüm gelir ve konut kaynaklarını araştırmak, • Oylama haklarını geri kazanma çabalarının yanı sıra, önceki suç kayıtlarının istihdamı engellemesine son vermeye çabalamak, • Güçlendirme odaklı programları geliştirmek ve teşvik etmek ve bu çabaları toplum gelişimi ve sosyal eylemle ilişkilendirmek, • Terapötik toplulukların gelişimini teşvik etmek

Ceza adalet sistemini sayısız alt sistemden
oluşan bir sistem olarak görmek, sosyal hizmet uygulaması ve bu uygulamanın dayandığı
temel yaklaşımlardan biri olan ekosistem perspektifi ile tutarlıdır.

• Suçun kontrolü perspektifi
• Rehabilitasyon perspektifi,
• Süreç perspektifi
• Adalet perspektifi,
• Onarıcı adalet perspektifi,
• İntikamcı adalet perspektifi
• Terapötik hukuk uygulamaları perspektifinden oluşur.

Sosyal hizmet mesleği için en çok ilgi çeken üç bakış açısı; rehabilitasyon, onarıcı adalet ve terapötik hukuk perspektifleridir

Çocuklar için denetimli serbestlik hizmetleri şu şekildedir:
Eğitim ve eğitime devam ettirme çalışmaları
Psikososyal destek
İş ve meslek edindirme kurslarına yönlendirme
Tedavi hizmetleri

Türkiye’de sosyal hizmet uzmanlarına ceza adalet sistemi içinde görevlerini icra ederken rehberlik edebilecek ilke ve esaslar:
• Gizlilik
• Mesleki yeterlilik
• Profesyonel düzeyde ilişki ağı kurabilme
• Kanıt temelli uygulama (araştırmaya ve mevzuata dayalı en son kuram ve uygulama
bilgisinin takibi)

Ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır.
• Kanunun hükmü ve amirin emri (TCK M.24)
• Meşru savunma ve zorunluluk hâli (TCK M.25)
• Hakkın kullanılması ve ilgilinin rızası (TCK M.26)
• Sınırın aşılması (TCK M.27)
• Cebir ve şiddet, korkutma ve tehdit (TCK M.28)
• Haksız tahrik (TCK M.29)
• Hata (TCK M.30)
• Yaş küçüklüğü (TCK M.31)
• Akıl hastalığı (TCK M.32)
• Sağır ve dilsizlik (TCK M.33)
• Geçici nedenler, alkol veya uyuşturucu madde etkisinde olma (TCK M.34)

Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler

Danışmanlık Tedbiri

Sağlık Tedbiri

Eğitim Tedbiri

Bakım Tedbiri

Barınma Tedbiri

Çocuklar hakkında verilebilecek tedbirler çeşitli Kanunlarda dağınık vaziyette düzenlenmekte, uygulama usul ve esasları da farklılıklar içermektedir. 3.7.2005 tarihinde kabul edilen ve 15.7.2005 tarihinde yürürlüğe giren 5395 numaralı Çocuk Koruma Kanunu, TCK’nin 56. maddesi tarafından emredilen “çocuklara özgü güvenlik tedbirleri” ile “korunma ihtiyacı olan çocuklar” ve “suça sürüklenen çocuklar” hakkında uygulanacak olan “koruyucu ve destekleyici tedbirleri” düzenlemiştir (ÇKK, md. 5)

İlk çocuk mahkemesi 1898 yılında açılmıştır

Suç mağduru ve suça sürüklenen çocukların haklarının ele alan ve uluslararası düzeyde kabul gören bazı belgeler ülkelerce kabul edilmiştir. Bunlar; Çocuk Hakları Sözleşmesi (ÇHS), Çocuk Hakları Bildirisi, Riyad Kuralları ve Çocuk Mahkemelerinin Yönetimi Hakkında Birleşmiş Milletler Asgari Standart Kuralları (Pekin Kuralları), Küçük Suçluluğunun Ön- lenmesi İçin Birleşmiş Milletler Yönergesi ve Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Küçükle- rin Korunması İçin Birleşmiş Milletler (Havana) Kuralları (UNICEF, 2013)’dır.

Sistem teorisinin kullanımı, sosyal hizmet değerlendirme ve müdahalelerini teşvik eder. Barker (2003), bir sistemi; karmaşık veya üniter bir bütün oluşturan unsurların karşılıklı ilişkisi olarak tanımlamıştır. Sistemler; fiziksel ve mekanik, canlı ve sosyal veya bunların kombinasyonları olabilir. Sosyal sistemlere örnek olarak aileler, gruplar, özel bir sosyal yardım kuruluşu veya bir ülkenin tüm örgütsel eğitim süreci gösterilebilir.