Diğer Sosyal Hizmet Alanlarını İlgilendiren Mevzuat ve Genel Değerlendirme

Ülkemiz mültecinin tanımını yapan, ülkelerin mültecilik konusunda ödevlerini belirten ilk uluslararası sözleşme olan Mültecilerin Statüsüne İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesine imza atmıştır.

Mülteci; Avrupa’da meydana gelen olaylar sebebiyle ırkı, dini, milliyeti, belirli bir toplumsal gruba üyeliği veya siyasi düşünceleri nedeniyle takibata uğrayacağından haklı olarak korktuğu için vatandaşı olduğu ülke dışında bulunan ve vatandaşı olduğu ülkenin himayesinden istifade edemeyen veya korkudan dolayı istifade etmek istemeyen ya da uyruğu yoksa ve önceden ikamet ettiği ülke dışında bulunuyorsa oraya dönmeyen veya
korkusundan dolayı dönmek istemeyen yabancıdır.

21 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu ile insan haklarının korunması ve geliştirilmesi konusunda çalışmalar yapmak üzere Türkiye İnsan Hakları Kurumu kurulmuştur.

Kurum, insan haklarının korunmasına, geliştirilmesine ve ihlallerin önlenmesine yönelik çalışmalar yapmak; işkence ve kötü muamele ile mücadele etmek; şikâyet ve başvuruları incelemek ve bunların sonuçlarını takip etmek; sorunların çözüme kavuşturulması doğrultusunda girişimlerde bulunmak; bu amaçla eğitim faaliyetlerini yürütmek; insan hakları alanındaki gelişmeleri izlemek ve değerlendirmek amacıyla araştırma ve incelemeler yapmakla görevli ve yetkilidir.

Yönetmeliğe göre toplum merkezleri aşağıdaki yerlerde hizmet veriyordu:
• Yoğun göç alan bölgelerde,
• Gecekondu bölgelerinde,
• Kalkınmada öncelikli bölgelerde,
• Gereksinim duyulan diğer bölgelerde

İnsan hakları ve sosyal çalışma arasındaki ilişkiyi düzenleyen

• 1948 tarihli İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi
• 21 Haziran 2012 tarihinde kabul edilen 6332 sayılı Türkiye İnsan Hakları Kurumu Kanunu
• Avrupa Sosyal Şartıdır.

Yönetmeliğe göre toplum merkezlerinin etkinlik alanları ise şöyle sıralanıyordu:
• Bölge halkının sorun ve gereksinimleri, bölgenin demografik, sosyal, kültürel, ekonomik yapısı ve sorun çözümünde kullanılacak kaynakları belirlemek amacıyla toplum incelemesi yapılır.
• Belirlenen sorunların çözümüne yönelik hizmetler verilir.
• Rehberlik ve danışmanlık hizmetleri verilir.
• Eğitimi destekleme çalışmaları yapılır.
• Yetişkinlerin bilgi, bilinç ve beceri düzeylerini artırmaya yönelik eğitim çalışmaları yapılır.
• Meslek edindirmek ve gelir kaynakları yaratmak için çalışmalar yapılır.
• Sosyal-kültürel-sportif etkinlikler düzenlenir.
• Çevre geliştirme çalışmaları yapılır.
• Kentsel bütünleşme, kentsel toplum kalkınması ve kentin kaynaklarından yararlanmayı artırıcı çalışmalar yapılır.

Sosyal çalışmacının toplum merkezlerindeki görevleri ise şöyle sıralanıyor:
• Bu yönetmeliğin 8. maddesinin (a) bendinde belirtilen toplum incelemesi çalışmalarını gerçekleştirmek.
• Başvurular doğrultusunda mesleki danışmanlık ve rehberlik hizmeti vermek.
• Bu yönetmeliğin 7. maddesinde belirtilen esaslar doğrultusunda hizmetleri planlamak, program ve değerlendirme toplantılarını organize etmek.
• Sosyal çalışmanın yöntem ve tekniklerini kullanarak, bölge halkının sorunlarının çözümüne yönelik mesleki çalışmalar yapmak.
• Her türlü çalışmasına ilişkin kayıtları düzenli olarak tutmak ve saklamak.
• Görevlerini diğer meslek elemanları ile işbirliği ve ekip çalışması anlayışı içinde sürdürmek.

09.02.2013 tarihli ve 28554 sayılı Sosyal Hizmet Merkezleri Yönetmeliği ile
toplum merkezleri yönetmeliği kaldırılmış ve bir toplum örgütlenmesi aracı olarak işlev gören toplum merkezlerinin yerini Sosyal Hizmet Merkezleri almıştır.

Ülkemizde doğal afetlerle mücadeleyi düzenleyen mevzuatlar şunlardır:

• 29 Mayıs 2009 tarihinde kabul edilen 5902 sayılı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri hakkında Kanun
• 15 Mayıs 1959 tarihinde kabul edilen 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun,
• 15/5/1959 gün ve 7269 sayılı kanunun 1051 sayılı Kanun’la değişik 4. Maddesi gereğince hazırlanan Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik
• 20 Haziran 1977 tarihinde kabul edilen 2090 sayılı Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar Hakkında Kanun

29 Mayıs 2009 tarihinde kabul edilen 5902 sayılı Kanun ile Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı kurulmuştur.

Belediye Kanununda belediyelerin sosyal hizmet sunumunu ile ilgili şu düzenlemeler mevcuttur.

• İmar, su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel altyapı; coğrafî ve kent bilgi sistemleri; çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık; zabıta, itfaiye, acil yardım, kurtarma ve ambulans; şehir içi trafik; defin ve mezarlıklar; ağaçlandırma, park ve yeşil alanlar; konut; kültür ve sanat, turizm ve tanıtım, gençlik ve spor; sosyal hizmet ve yardım, nikâh, meslek ve beceri kazandırma; ekonomi ve ticaretin geliştirilmesi hizmetlerini yapar veya yaptırır. Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000’i geçen belediyeler,
kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açar.
• Dar gelirli, yoksul, muhtaç ve kimsesizler ile özürlülere yapılacak sosyal hizmet ve yardımlar.
• Belediye; sağlık, eğitim, spor, çevre, sosyal hizmet ve yardım, kütüphane, park, trafik ve kültür hizmetleriyle yaşlılara, kadın ve çocuklara, özürlülere, yoksul ve düşkünlere yönelik hizmetlerin yapılmasında beldede dayanışma ve katılımı sağlamak, hizmetlerde etkinlik, tasarruf ve verimliliği artırmak amacıyla gönüllü kişilerin katılımına yönelik programlar uygular.

Sosyal hizmet sunumunun yerelleşmesinde belediyeler, il özel idaresi bir de sivil toplum örgütleri rol almaktadır.

Dünyanın gelişmiş ülkelerinde iş bulma kurumları zorunlu olarak sosyal çalışmacı da istihdam eder, zira kişinin ihtiyacı yalnızca herhangi bir iş bulup yoksulluğuna deva bulmak değil, aynı zamanda yeteneklerine ve koşullarına en uygun işi bulmak ve bu işte başarılı bir performans ortaya koyabilmektir.

25 Haziran 2003 tarihinde kabul edilen 4904 sayılı Türkiye İş Kurumu Kanunu’na göre, kurumun görevlerinden bir kısmı aşağıdaki gibidir:
• Ulusal istihdam politikasının oluşturulmasına ve istihdamın korunmasına, geliştirilmesine ve işsizliğin önlenmesi faaliyetlerine yardımcı olmak, işsizlik sigortası işlemlerini yürütmek.
• İş ve meslek analizleri yapmak, yaptırmak, iş ve meslek danışmanlığı hizmetleri vermek, verdirmek, işgücünün istihdam edilebilirliğini artırmaya yönelik işgücü yetiştirme, mesleki eğitim ve işgücü uyum programları geliştirmek ve uygulamak, istihdamdaki işgücüne eğitim seminerleri düzenlemek.

Diyanet İşleri Başkanlığı kimi protokoller aracılığıyla sosyal hizmet alanlarında faaliyet gösterebilmektedir. 

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet veren tüm kuruluşlarda korunma ve bakım altında bulunan çocuklara yönelik olarak onların milli, dini, ahlaki duygularını geliştirmek, aile yapısını ve değerlerini önemsetmek, aile içi şiddetin olumsuzluklarını benimsetmek, sağlıklı ve bilinçli nesiller yetiştirmenin önemi gibi konularda İl Müftülükleri ile koordineli olarak çalışmalar yapılması,
• bu çerçevede çalışma programları hazırlanarak ortak eğitim faaliyetleri düzenlenmesi,
• çalışmaların periyodik aralıklarla değerlendirilerek raporlanması.

Sağlık Bakanlığına bağlı kuruluşlarda hasta ve hasta yakınları ile hastane personeline, talepleri doğrultusunda dinî konularda rehberlik yapma, moral, motivasyon ve manevi destek hizmeti sunma çalışmaları başlatmıştır. 

Batılı ülkelerin sosyal çalışma uygulamasına göre sosyal çalışma alanlarının çeşitliliği bakımından sınırlı olmuştur. Okul sosyal çalışması, çokkültürlü ortamlarda sosyal çalışma ve borçlu danışmanlığı bunlardan birkaçıdır.

Dünyada okul sosyal çalışmasının standartlarına ilişkin önemli çalışmalardan birini Amerikan Ulusal Sosyal Çalışmacılar Birliği yapmıştır. Birlik okul sosyal çalışmasına ilişkin toplam 28 standart belirlemiştir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:

•Okul sosyal çalışmacıları, öğrencilerin ve ailelerinin çokkültürlü bir anlayış içinde hizmetlere erişebildiklerinden emin olacaktır.
• Okul sosyal çalışmacıları resmi ve gayriresmi toplum kaynaklarına erişmek ve bu kaynaklardan istifade edebilmek üzere öğrencileri ve ailelerini güçlendirecektir.
• Okul sosyal çalışmacıları eğitim kurumunun amaçlarını ve misyonunu işaret eden eğitim programları geliştirecek ve temin edecektir.
• Okul sosyal çalışmacıları toplum sağlığı ve ruh sağlığı hizmetleri tedarik eden taraflar arasında işbirliğini teşvik edecek ve öğrencilerin bu hizmetlere erişimini kolaylaştıracaktır.

Çokkültürlü ve çok katmanlı yeni dünyada sosyal çalışmanın ihtiyaç duyduğu yasal düzenlemeler olmuştur. Bunlardan birkaçı şöyledir:
• 1975 Cinsiyet Eşitliği Yasası
• 1976 Irk İlişkileri Yasası
• 1995 Özürlülere Karşı Ayrımcılık Yasası

Çokkültürlü yeni Avrupa, çeşitliliği fırsata dönüştürmek ümidiyle uyum yasaları çıkarmıştır. Buna göre, göçmenler/yeni gelenler yerleşiklerle uyumlu bir toplum yaratabilmek üzere çeşitli uyum kurslarına katılmakta ve imkânlarından istifade etmektedir. Örneğin Almanya Federal Göçmenlik Dairesi her yıl milyonlarca avroyu uyum çalışmalarına ayırmakta ve bu çalışmalarda sosyal çalışmacılar etkin rol oynamaktadır.
Örneğin Almanya’da devlet sosyal hizmet sunumunu büyük oranda göçmen uyumu çalışmalarına hasretmiş ve bu çalışmalara sivil toplum örgütlerini ortak etmiş bulunmaktadır. Genellikle yaşlılık, gençlik ve çocuk refahı alanındaki çalışmalar, uyum (Integration) kursları, derslere yardım kursları (Nachhilfe), dikiş-nakış kursu gibi etkinlikler düzeyinde kadın çalışmaları, kültür-sanat etkinlikleri, vb. toplum örgütlenmesine dönük çalışmalar ortak etkinlikleri oluşturmaktadır.

Ülkemizde polisiye anlamda bilişim suçlarıyla mücadelede en önemli yasal dayanak İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun’dur. Bu kanunun amaç ve kapsamı; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usûlleri düzenlemektir.