Önce Genel Giriş ve Temel Kavramlar

Toplumun ortak iyiliğini ve çıkarlarını gözetme kaygısıyla toplum yaşamının ve devlet aygıtının olduğu kadar birey-birey, birey-toplum, birey-devlet, toplum-toplum, devlet-toplum ve devlet-devlet ilişkilerinin sağlıklı, sorunsuz, etkin ancak adalet ve eşitlik içinde sürdürülmesi ve işletilmesi için örgütlenme, ilişkiler ve işletim düzeninin nasıl olması ya da olmaması gerektiği konularında yetkili organlar tarafından önceden konulmuş yöntemlerle eşitlik, adalet, vicdan, gelenek ve toplumsal normlar çerçevesinde gerekli kuralların konulduğu ve bu kuralların kamu gücüyle desteklendiği bir toplumsal kurum, bilim dalı ve kurallar bütünüdür.

Din ve ahlaktan sonra toplumsal düzen kurallarını oluşturan üçüncü bir öge de görgü kurallarıdır.

Tüm dünyada hukuk normları oluşturulurken üç toplumsal temele dayanılır. Bunlar adalet duygusu, o toplumda yerleşik gelenekler ve vicdandır.

Mevzuat, şimdi biraz daha açarak ele alalım; bir ülkede yürürlükte bulunan yasa, tüzük, yönetmelik gibi yazılı hukuk kurallarının bütünüdür.

Anayasa; bir devletin bağımsızlığı, bayrağı, milli marşı vb. gibi ulusal değerleriyle ve genel siyasal yapısıyla ilgili temel ilkelerinden, krallık, monarşi, cumhuriyet gibi yönetim sistemine; yasama, yürütme, yargı arasındaki ilişkilerden yurttaşlık hakları ile kişi hak ve ödevlerine dair temel hukuksal kurallara kadar genel ve temel kuralların belirlendiği yazılı metindir.

Antlaşma ile sözleşme arasındaki fark, antlaşmanın daha genel ve önem değeri yüksek bir konuda (savaşı durdurmak, saldırmama sözü vermek, toprak paylaşımı ya da toprak almak vermek gibi…) olmasıdır.

Hukukta içtihat, yargıcın karşısına çıkan bir hukuk sorununda dayanacağı yasal hükmü bulamaması ya da bulunan hükümden doyum sağlayamaması, kararsız kalması durumunda eski kararlara, gelenek ve vicdanına dayanarak anlayış ve kanısına uygun olarak bir hüküm geliştirmesiyle oluşur. 

Bakanlar Kurulunun kararını taşıyan metne kararname denir. Belli bir işin nasıl yapılacağına dair Bakanlar Kurulunun kararını içeren yazılı metindir.

Özelgeler genellikle tam anlaşılamayan, tam anlamıyla nasıl yapılması gerektiğine dair kuşkuların olduğu bir konuda ilgili kamu makamından talep edilir ve bu tür istek sahipleri hedef alınarak açıklama yazılır. Genelgenin daha dar bir gereksinim grubuna yönelik olarak ve daha çok bir talep üzerine kaleme alınanıdır.

1982 yıl ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan halk oylamasıyla (referandum) kabul edilen yeni anayasa değişiklikleriyle Türkiye’nin yönetim yapısında önemli değişiklik yapıldı. Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçildi.

Mevzuat kategorisi içinde yeni üç mevzuat türü oluşturulmuştur. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, Cumhurbaşkanı Kararları ve Cumhurbaşkanlığı Genelgeleri.

Aile ve kadın mevzuatı, çocuk ve gençlerle ilgili sosyal hizmet mevzuatı, yaşlı ve engellilerle ilgili sosyal hizmet mevzuatı, sağlık alanında sosyal hizmetlerle ilgili mevzuat, adalet alanında sosyal hizmetlerle ilgili mevzuat, sosyal güvenlik mevzuatı (sosyal sigortalar, sosyal yardım, sosyal hizmetler, şehit yakınları ve gaziler) ve diğer sosyal hizmet alanlarını ilgilendiren mevzuat olarak ayrımlanmaktadır.

Bakanlıkların sayfalarındaki mevzuat bölümlerinin dışında tam güvenerek mevzuat çalışması yapılabilecek tek yer Mevzuat Bilgi Sistemi” (MBS) adlı sayfadır.

Sosyal çalışma mevzuatı meslek mevzuatı ile sınırlıdır. O mesleğin ya da o meslek çerçevesinde çalışanların mesleki çalışma çerçevesini çizer, çalışma kurallarını koyar. Ancak sosyal hizmet mevzuatı, yani mesleğin ilgili tüm etkinlik alanlarındaki mevzuat çok yaygındır çünkü bu çalışma alanı çok geniştir. Bu kapsama örneğin çocuklarla ilgili tüm mevzuat girer. 

XIII. numaralı “Hakların Korunması ile İlgili Hükümler” başlığı altında yer alan hak arama hürriyeti (Md. 36) sosyal hizmetin hak olduğu bir ülkede bu hakka sahip olmak isteyen insanlar açısından önemli bir güvence olsa gerektir. 40. Madde ile de bu temel hak ve hürriyetlerin korunması anayasal güvence altına alınmıştır.

• Devlet, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleriyle, malûl ve gazileri korur ve toplumda kendilerine yaraşır bir hayat seviyesi sağlar.
• Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.
• Yaşlılar, Devletçe korunur. Yaşlılara Devlet yardımı ve sağlanacak diğer haklar ve kolaylıklar kanunla düzenlenir.
• Devlet, korunmaya muhtaç çocukların topluma kazandırılması için her türlü tedbiri alır. Bu amaçlarla gerekli teşkilat ve tesisleri kurar veya kurdurur.

Sosyal hizmetlerle ilgili uluslararası mevzuat dendiğinde akla uluslararası antlaşmalar, sözleşmeler, bildirgeler ya da bildiriler (beyanname) ve kararlar gelir. 

Çocuk ve kadınlarla ilgili uluslararası sözleşmeler daha çok Birleşmiş Milletler (BM), Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK), sığınmacılarla ilgili mevzuatın hazırlanmasında öne çıkar. Uluslararası Çalışma Örgütü (UÇÖ) sözleşmeleri vardır. Bunlarla uluslararası düzeyde çalışma normları belirtilir ve diğer ülkelerin onayına sunulur. 

Tüm dünyada sosyal hizmet çalışanları için en temel ve en belirleyici uluslararası belge İnsan Hakları Evrensel Bildirgesidir.

Bu bildirgenin önemi, her ülkede farklı boyutlarda tanınan temel ekonomik, toplumsal, kültürel, medeni ve siyasal haklar ortak kabul edilir değerler durumuna gelmiştir. Yaşama, özgürlük ve kişi güvenliği gibi bireysel temel haklar başta olmak üzere, keyfi tutuklama, hapis ve sürgünden korunma, bağımsız ve tarafsız mahkemelerde adil ve kamuya açık olarak yargılanma hakkı gibi genel yargı ilkeleri evrenselleştirilmiş ve bütün bunlar düşünce, vicdan, din, toplanma ve örgütlenme özgürlükleri ile bütünleştirilmiştir. Ayrıca, sosyal güvenlik, çalışma, eğitim, toplumun kültürel yaşamına katılma haklarıyla bilimsel ilerlemenin ürünlerinden yararlanma hakları gibi yeni haklar da getirilmiştir. Dolayısıyla bu bildirgeyi tüm ülkelerin kabulüyle insan haklarının tüm dünyaya yayılması amaçlanmıştır.