SOSYAL HİZMET MEVZUATI - Deneme Sınavı - 16

Ülkemizde sağlığın yalnızca bedensel ve zihinsel sorunlar ve hastalıklarla ilgili olmadığı uzmanlar tarafından fark edilmiş ve 1961 yılında Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleştirilmesi Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir. Sosyal hizmet çerçevesi içinde incelediğimiz sağlık mevzuatının ilk kanunu bu kanundur. 224 sayılı Kanun’un amacı 1. Maddede ifade edilmiştir: “İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde bir hak olarak tanınan sağlık hizmetlerinden faydalanmanın sosyal adalete uygun bir şekilde ifasını sağlamak maksadıyla tababet ve tababetle ilgili hizmetler bu kanun çerçevesinde hazırlanacak bir program dâhilinde sosyalleştirilecektir.” Kanun’da sağlığın günümüzde kabul gören üç boyutlu tanımına da yer verilmiş olması ülkemiz sağlık mevzuatı tarihi açısından olumlu bir gelişmedir. Buna göre sağlık: “yalnız hastalık ve maluliyetin yokluğu olmayıp bedenen, ruhen ve sosyal bakımdan tam bir iyilik halidir.” Sağlık hizmetleri ise şöyle ifade edilmiştir: “İnsan sağlığına zarar veren çeşitli faktörlerin yok edilmesi ve toplumun bu faktörlerin tesirinden korunması, hastaların tedavi edilmesi, bedeni ve ruhi kabiliyet ve melekeleri azalmış olanların işe alıştırılması (rehabilitasyon) için yapılan tıbbi faaliyetler sağlık hizmetidir.”

Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü bünyesinde Kronik Hastalıklar, Yaşlı Sağlığı ve Engelliler Daire Başkanlığı kurulmuştur. Sosyal hizmetle yakından ilgili olan bu birimin görev ve sorumlulukları aşağıdaki gibi belirlenmiştir: a) Bulaşıcı olmayan hastalıklar ve kronik durumların önlenmesi ve kontrolü için; • Ulusal programlar geliştirmek, uygulatmak, değerlendirmek, • Ulusal ve uluslararası gelişmeleri incelemek, değerlendirilmesini yapmak, • Uluslararası kuruluşlarla çalışmalar yürütmek, • Dünya Sağlık Örgütü ve diğer uluslararası kuruluşların karar ve uygulamalarından faydalanarak Türkiye’de çalışmalar düzenlemek, • Veri toplamak, analiz ve raporlama çalışmalarını yapmak ve/veya yaptırmak. b) Engelliliğin önlenmesi ve kontrolüne yönelik programlar geliştirmek, izlemek ve değerlendirmek. c) Evde sağlık hizmetleri planlarının ilgili daire başkanlıklarıyla oluşturulmasına katkı vermek. d) Kaza ve yaralanmaları engellemeye yönelik ihtiyaç duyulan çalışmaların yapılması ve mevcut düzenlemeler ile uyumluluğun artırılması dâhil olmak üzere ulusal önleme ve kontrol programları geliştirmek, uygulamak ve değerlendirmek. e) Yaşlılık ve Yaşlı Sağlığı Hizmetleri Geliştirilmesi çalışmaları kapsamında ulusal program geliştirmek, uygulamak, değerlendirmek. f) Yaşlılık ve yaşlı sağlığı hizmetleri konusunda ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği çalışmalarını yürütmek. g) Diğer kurum ve kuruluşların ilgili çalışmalarına katılım sağlamak, ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliği yapmak. h) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak.

Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü bünyesinde yine sosyal hizmetle yakından ilgili olan Çocuk ve Ergen Sağlığı Daire Başkanlığı oluşturulmuştur. Daire başkanlığının görev sorumlulukları şöyle sıralanmaktadır: a) Çocuk ve ergen sağlığı konusunda istatistikî bilgilerin toplanmasını, araştırma ve incelemelerin yapılmasını koordine ve kontrol etmek. b) Çocuk ve ergen sağlığının korunması ve geliştirilmesi için gerekli stratejileri belirlemek. c) Çocuk ve ergen sağlığı konusundaki öncelikli sorunlar başta olmak üzere, sorunların önlenmesi ve ortadan kaldırılması için temel ilkeleri belirlemek, gerekli çalışmaları yapmak. d) Bebek ve çocukluk yaş grubunda gerçekleşen ölümlerin azaltılmasına yönelik politika ve öncelikleri belirlemek ve uygulamak. e) Yenidoğan tarama programı kapsamında gerçekleştirilen laboratuvar hizmetlerini yürütmek veya yürütülmesini sağlamak. f) Çocuk ve ergen sağlığı hizmetlerinin yurt genelinde tüm kurum ve kuruluşlarda standart, etkili ve sürekli bir şekilde yürütülmesini sağlamak. g) Ülke genelinde çocuk ve ergen sağlığı hizmetlerinin durumunu ve ilgili göstergeleri izlemek, çocuk ve ergen sağlığı hizmeti veren kuruluşların çalışmalarını izlemek, değerlendirmek ve yönlendirmek. h) Çocuk ve ergen sağlığı konularında personel ve halk için eğitim, lojistik ve hizmet ihtiyaçlarını belirleyerek eğitimleri planlamak ve uygulamak.i) Görev alanına giren konularda ulusal ve uluslararası kuruluşlarla işbirliğini geliştirici çalışmalar yapmak, diğer ülkelerle çocuk ve ergen sağlığı konusunda eğitim alanında işbirliği gerçekleştirmek. j) Dünyada ve ülkedeki gelişmeleri izlemek, yeni yaklaşım ve bilgilerin hizmet yönetimi ve uygulamalara entegrasyonunu sağlamak. k) Gençlerin üreme sağlığı hizmet ihtiyacının karşılanmasını sağlamak, toplumun ve gençlerin bu alanda bilinçlenmesine katkıda bulunmak. l) Riskli gebelik grubuna giren adolesan gebeliklerin önlenmesi amacıyla stratejiler belirlemek ve uygulatmak. m) Çocuk ve ergen sağlığı sorunlarının iyileştirilmesi konusunda geleceğe yönelik tahminler ile araştırmalar hazırlamak, uygulanmasını sağlamak, sonuçlarını değerlendirmek ve gerekli tedbirleri almak. n) Faaliyet alanları ile ilgili eğitim, sempozyum, panel, çalıştay, seminer vs. etkinlikleri düzenlemek ve düzenlenen ulusal ve uluslararası etkinliklere katkı sağlamak.

Sağlık mevzuatının yapı taşı anayasamızdır. 1982 Anayasası’nın 56. Maddesinde sağlığın
önemini gösteren hükümler bulunmaktadır. Anayasa’nın “Sağlık, çevre ve konut” başlığı
altında sağlık ile ilgili vurgu şöyle ifade edilmiştir:
• Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.
• Çevreyi geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek devletin ve vatandaşların ödevidir.
• Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak;
insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek
amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.
• Devlet, bu görevini kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararlanarak, onları denetleyerek yerine getirir.
• Sağlık hizmetlerinin yaygın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık
sigortası kurulabilir.

Ruh Sağlığı Programları Daire Başkanlığıdır. Daire başkanlığının görevleri şunlardır:

Damgalama ve ayrımcılığın ortadan kaldırılmasına yönelik savunuculuk faaliyetlerinin yürütülmesi konusunda çalışmalar yapmak.

• Hastaların kişisel ve ailevi sorunlarının çözümlenmesinde ailesi ve yakın çevresi (hastane iş, okul vb.) ile işbirliği yapar, posta ve halkla ilişkiler hizmetlerini yürütür. Bunun için kuruma müracaat eden hasta sahibi ve ziyaretçilerin müşküllerinin çözümlenmesinde, aranan hastaların kolayca bulunmasında gerekli görülen her türlü tedbirleri alır ve aldırır.• Hastaların gerektiğinde sosyoekonomik durumlarının tetkikini yaparak hastane harcamalarına katılıp katılmayacağını araştırır ve değerlendirir. Aldığı sonucu Bakanlıkça saptanan bir forma doldurarak hasta evraklarının arasına ekler. Maddi yetersizliği olanlara diğer dış kurumlardan sürekli veya geçici destek sağlanmasına yardımcı olur. • Uzun süre yatacak hastaların boş zamanlarını değerlendirici faaliyetler düzenler moral gücünün artırılmasını sağlar. • Kurum ile diğer sosyal hizmetler ve sağlıkla ilgili kurumlar arasında baştabibin izni ile işbirliğini sağlayarak kurumun gelirini artıracak program ve çabalara katılır ve teşhis, tedavi hizmetleri bakımından diğer yataklı kurumlarla koordinasyon ve yardımlaşmayı sağlar. • Kurum içinde bulunan gönüllü kişilerin çalışmalarını düzenler, yoksa bu tip çalışmaların kuruma yönelmesini sağlar. • Öncelikle kurum personelinin ve olanaklar oranında, yatan hastaların çocukları için kreş ve gündüz bakımevi açılmasına yardımcı olur. • Kurum sonrası oluşacak kişisel ve toplumsal ve ekonomik koşulların yeniden düzenlenmesine yardımcı olur

Toplum sağlığı merkezlerinin görev ve yetkileri 8. maddede şöyle belirtilmiştir: • Bölgesinde sağlık hizmetlerini yürütür. • Sağlık hizmetini bir bütün olarak değerlendirir. • Sağlık kuruluşları ile koordinasyonu sağlamak, gerektiğinde diğer kuruluşlarla işbirliği yapmak suretiyle toplumun ve bireylerin sağlığını korumak ve sağlık düzeylerini yükseltmekten sorumludur. Bunun için aşağıda sayılan hizmetleri sunar veya sunulmasını sağlar.

Yönetmeliğin amacı; kişilerin ve toplumun sağlığını korumak maksadıyla, evde bakım hizmeti veren sağlık kuruluşlarının açılması, çalışması ve denetlenmesi ile bunları işleten kurum ve kuruluşların, özel hukuk tüzel kişilerinin ve gerçek kişilerin uyması gereken usul ve esasları düzenlemek olarak belirlenmiştir. Yönetmeliğin kapsamı bağımsız işyerleri şeklinde veya tıp merkezi, dal merkezi, poliklinik ve özel hastane bünyesinde evde bakım hizmeti sunmak amacıyla açılan sağlık kuruluşları ile bu sağlık kuruluşlarının sahip ve işletenlerini ve evde bakım hizmeti faaliyetleridir. Yönetmelik’te evde bakım hizmeti şöyle tanımlanmıştır: Hekimlerin önerileri doğrultusunda hasta kişilere, aileleri ile yaşadıkları ortamda, sağlık ekibi tarafından rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik tedavi de dâhil tıbbi ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde sağlık ve bakım ile takip hizmetlerinin sunulması evde bakım hizmetidir. Evde bakım hizmeti veren merkez veya birimin hizmet sunacağı alanla ilgili olarak psikolog, fizyoterapist, diyetisyen, sosyal hizmet uzmanı gibi hekim dışı sağlık personeli bulunabilmektedir. Ancak bunların görev ve sorumlulukları kendi mesleki mevzuatı ile sınırlı tutulmuştur. Ayrıca bunlara yardımcı olmak üzere bakım destek personeli çalıştırılabileceği de 14. maddede hükme bağlanmıştır

Canlıdan organ nakli, alıcının en az iki yıldan beri fiilen birlikte yaşadığı eşi, dördüncü dereceye kadar (dördüncü derece dâhil) kan ve kayın hısımlarından yapılabilmektedir. Belirtilen canlı verici olabileceklerin haricinde, canlıdan nakil yapılabilmesi için; naklin yapılacağı ilde oluşturulacak Etik Komisyonun verici ile alıcı arasında, bu Yönetmeliğe ve diğer ilgili mevzuata aykırı herhangi bir hususun bulunmadığını ve etik açıdan organ bağışının uygunluğunu onaylaması zorunludur.

Yürürlükte olan Tıbbi Sosyal Hizmet Yönergesi’nin amacı; sağlık kurum ve kuruluşlarından hizmet alan hastaların tedavi sürecini etkileyen psikososyal ve sosyoekonomik sorunlarının, sosyal hizmet mesleği ve disiplininin yöntem ve teknikleriyle zamanında çözümlenebilmesi için tıbbi sosyal hizmetin planlanması, uygulanması, değerlendirilmesi ve denetlenmesine ilişkin usul ve esasları belirleyerek tıbbi sosyal hizmet uygulamalarının insan hakları, eşitlik ve sosyal adalet temelli bir anlayış ile etkili ve ulaşılabilir bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlamaktır

MADDE BAĞIMLILIĞI Ülkemizde çeşitli maddelerin kötüye kullanımı diğer birçok gelişmiş ülkede olduğu gibi yaygın ve önemli sosyal sorunlar arasında yer almaktadır. Madde bağımlılığının önlenmesinde ve tedavi hizmetlerinin geliştirilmesinde yasal dayanaklara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyacı büyük ölçüde karşılayan ve sosyal hizmet uzmanlarının rol ve sorumluluklarına yer veren hukuksal düzenleme, 2013 yılında yürürlüğe giren Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri Yönetmeliği olmuştur.

1961 yılında Sağlık Hizmetlerinin Sosyalleşti- rilmesi Hakkında Kanun yürürlüğe girmiştir.

1987’de yürürlüğe giren Sağlık Hizmetleri Temel Kanunu da ülkemiz sağlık sisteminin temel yapılanmasını oluşturmaktadır.

Sağlıkta yeniden yapılanmanın belirleyici mevzuatı 2011’de çıkarılan Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’dir.

Sağlık Bakanlığı Bağlı Kuruluşları Hizmet Birimlerinin Görevleri ile Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik 2012 yılında yürürlüğe girmiştir

İlçe / belde hastanesi: Bünyesinde 112 hizmetleri, acil, doğum, ayaktan ve yatarak tıbbi müdahale, muayene ve tedavi hizmetleri ile koruyucu sağlık hizmetlerini bütünleştiren, görev yapan tabiplerin hasta kabul ve tedavi ettiği, ileri tetkik ve tedavi gerektiren durumlarda hastaların stabilize edilerek uygun bir şekilde sevkinin sağlandığı sağlık kurumlarıdır.

Gün hastanesi: Birden fazla branşta, günübirlik ayakta muayene, teşhis, tedavi ve tıbbi bakım hizmetleri verilen asgari 5 gözlem yatağı ile 24 saat sağlık hizmeti sunan bir hastane bünyesinde veya bir hastane ile koordineli olmak kaydıyla kurulan sağlık kurumlarıdır.

Genel hastaneler: Her türlü acil vaka ile yaş ve cinsiyet farkı gözetmeksizin, bünyesinde mevcut uzmanlık dallarıyla ilgili hastaların kabul edildiği ve ayaktan ve yatarak hasta muayene ve tedavilerinin yapıldığı en az 50 yataklı sağlık kurumlarıdır.

“Sosyal hizmet uzmanı; Sosyal Hizmetler Akademisi veya muadili fakülte mezunu, kişilerle iyi ilişkiler kurabilecek ve kuruluşlar arasında iletişimi sağlayacak yetenekte sağlık personelidir.

Sosyal Hizmetler şefi: Kurumun ihtiyaçlarını göz önünde tutarak bölümünün hizmet programını hazırlamak, uygulamak ve yürütmekle yükümlüdür.147