SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

Bu konudaki ilk kurum 1903 yılında Abdülhamid’in tahta çıkışının yıldönümü nedeniyle açılan Darül Hayri Ali'dir.

E şıkkında belirtilen bilginin küreselleşen dünyada sosyal refahın dağıtım sürecinde bir önemi yoktur. Bu Çocuk Esirgeme Kurumu'nun tarihçesine dair bir bilgidir.

Çokkültürcülük, modernist akımın sonuçlarından biri olan tekkültürcü yaklaşımlara karşı geliştirilen ve son dönemde “farklılıkların tanınması” olarak ele alınan politik bir duruştur. Postmodernizmin etkisiyle güçlenen bu duruş, ekonomiden siyasete, eğitimden sanata kadar birçok alanı derinden etkilemeye devam etmektedir.

Çokkültürlülük özellikle geride bıraktığımız yüzyılın ikinci yarısına damgasına vurmuş; küreselleşme ile birlikte dünyamızın yeni gerçekliğini ifade eder hâle gelmiş sosyolojik bir olgudur. Ekonomik, toplumsal ve siyasal gelişmelerin sonucunda yerlerinden olan veya yerlerini bırakan milyonlarca insan doğdukları yerden başka bir yerde yaşamlarını sürdürmekte, böylece farklı kültürler bir arada yaşamaya mecbur olmaktadır. Sosyal hizmet açısından bakıldığında, söz konusu bu çokkültürlü ortam sosyal hizmet sunumunu da şekillendirmektedir.

Örgütte elde edilen çıktı, bir sonraki çıktının girdisini oluşturmaktadır. Buna sistem yaklaşımında geri bildirim denilmektedir. Çoğu örgütte çıktı paraya dönüştürülerek yeni enerji sağlanır. Ama bazı örgütlerde böyle bir alım satım dönüşümü söz konusu değildir (Can, 1997:4). Örneğin, sosyal hizmet kuruluşları böyle örgütlerdendir. Genellikle karşılıksız hizmetlerde bulunurlar ve bütçeleri çoğunlukla devletçe karşılanır. Burada çıktı, gözle görülebilir hizmetlerin yanı sıra müracaatçıların verdiği geribildirimdir.

Örgütsel iklim, daha çok örgütte hâlihazırda neler olup bittiği ile ilgilidir ve işletmenin günlük işlemlerini betimlemek üzere kullanılır. Örgüt kültürü ise, örgüt üyelerince paylaşılan ortak tarih, değerler ve kurallara işaret eder ve daha çok işlerin nasıl yapıldığıyla değil, neden bu şekilde yapıldığıyla ilgilenir.

Modern Türkiye’nin ilk modern kurumlarından biri olan Himaye-i Etfal Cemiyeti aynı zamanda modern anlamda sosyal hizmet uygulamaların ilk “ciddi” temsilcisidir

Yönetişimcilik, devlet sermayesi ile iş çevresinin, sağlık, eğitim ve çevre konularında ortak ulusal ve yerel projeler yoluyla refah hizmetlerini sunmalarını ifade etmektedir (Chevannes, 2002: 168-169). Yönetişimcilik, yalnızca hizmet sunumunun örgütsel yapılarını radikal bir biçimde değiştirmekle kalmamış, ayrıca sağlık ve sosyal bakım hizmetlerinin değerlendirmesini, bu değerlendirmenin meşruiyetini ve kamusal olarak finanse edilen hizmetlere ihtiyacı bulunanların deneyimlerini dönüştürmüştür (Chevannes, 2002: 168). Doğru yanıt E seçeneğidir.

Küreselleşme; ekonomik, siyasal ve kültürel hayatın uluslararası boyutta dönüşümü olarak tanımlanmaktadır (Shin, 2000). Bu dönüşümün en önemli yansıması, küresel yeniden yapılanmaya verilen tipik bir yanıt olarak hükümetlerin sosyal refah sorumluluklarının dramatik bir biçimde zayıflaması olmuştur. Hükümetler artık yüzlerini yurttaşlarının ihtiyaçları veya haklarına değil, küresel piyasaya çevirmişlerdir (Dunlop ve Fawcet, 2008). Durkheim’ın “mekanik dayanışmacı” toplumu veya Bourdieu’nun “sosyal sermaye” ilişkileri üzerinden çözümler geliştirmek makul olan yol olarak önerilmektedir. Bu yeni sürecin ekonomik boyutunu kamu-özel sektör ortaklığı belirlemektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Almanya’nın Berlin kentinde aşağıdaki sivil toplum örgütleri çokkültürcü sosyal hizmetlerin en iyi örmeklerini oluşturmaktadır:
• Türk Alman Merkezi (Türkisch-Deutches Zentrum e.V.)
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği (DİTİB) (Türkisch Islamische Union der Anstalt für Religion e.V.)
• Türk Veliler Birliği (Türkischer Elternverein in Berlin und Brandenburg e.V.)
• Berlin Türk Cemaati (Türkische Gemeinde zu Berlin e.V.)
• Berlin Türk Toplumu (Türkische Bund Berlin-Brandenburg)
• Kreuzberg Türk Bakımevi
• AWO (Arbeiter Wohlfahrt Bundesverband e.V.)

Özel gereksinim gruplarına dönük Türkiye’de uygulaması bulunmayan sosyal hizmet kuruluşlarını bu bölümde dört ana başlık etrafına toplanabilir. Bunlar:
• Çokkültürcü sosyal hizmet kuruluşları,
• LGBTİ–Lezbiyen, gay, biseksüel ve transeksüellere dönük hizmet veren sosyal hizmet kuruluşları,
• Dini sosyal hizmet kuruluşları,
• Okullar.

Çokkültürcü uygulamalar ilk bakışta türdeş ve tekkültürlü ulus-devletin çoğulluklar üzerindeki baskıcı niteliğinin giderilmesini ve herkes için toplumsal eşitliğin savunulmasını ifade etmektedir.

Dini sosyal hizmet sunumu ise tinsel sosyal hizmet yaklaşımına göre daha dar bir alanı işaret etmektedir. Dini sosyal hizmet sunumu ülkemizde yenilerde tartışılır olmakla birlikte özellikle Kıta Avrupası’nda sosyal hizmet sunumunun başat yapılarından birini
oluşturmaktadır.

Okul ortamında çalışan sosyal çalışmacıların yürüttükleri görev ve çalışmalar ile ilgili bilgiler farklı biçimlerde sınıflandırılabilir:
• Öğrencinin gereksinimlerini değerlendirme
• Program planlama ve değerlendirme
• Direkt hizmet etme
• Savunuculuk
• Konsültasyon / liyezon
• Koordinasyon ve iş birliği
• Yönetim / organizasyon

Okul ortamlarında sosyal hizmet, öğrencinin okul performansına, okul başarısına etki eden biyopsikososyal faktörler üzerine odaklanır.

Dini sosyal hizmet sunumu ise tinsel sosyal hizmet yaklaşımına göre daha dar bir alanı işaret etmektedir. Dini sosyal hizmet sunumu ülkemizde yenilerde tartışılır olmakla birlikte özellikle Kıta Avrupası’nda sosyal hizmet sunumunun başat yapılarından birini oluşturmaktadır. Kilise, sosyal hizmet alanındaki en önemli aktörlerden biri olarak statüsünü korumaktadır.

LGBT bireylerle çalışan sosyal hizmet uzmanlarının mesleki çalışma sırasında dikkat etmeleri gereken birtakım ilkeler bulunmaktadır:
• Sosyal hizmet uzmanları bu gruba karşı kendi davranış, tutum, inanç sistemi, ahlaki değerlerinin yanı sıra önyargı ve ayrımcılık potansiyelini fark etmelidir.
• Anlayış ve bilginin eksik olmasından korkmamak gereklidir. LGBT konusunda profesyoneller arasında bile büyük bir inkâr yaşanmaktadır. LGBT bireylerin algı, ilgi ve deneyimlerini öğrenmek için çok çalışmak gereklidir.
• Cinsel yönelimini tanımak ve kabul etmek, karmaşa ve belirsizlikle geçen yıllardan sonra kolay değildir. Heteroseksüel olduklarını kanıtlamak için farklı yolları deneyebilirler. Böyle içsel çatışmaların özellikle adölesanlar için zor olduğunu ve bazen intihara yol açabileceğini bilmek gereklidir.
• Bazı LGBT’lerin cinsel yönelimlerini açıklamakta zorlanacaklarını, toplum tarafından kimliklerini saklamaya zorlandıklarını, toplumda reddedilme durumunu da dikkate alarak, müracaatçıya acı, kızgınlık ve adaletsizlik duygularını açıklaması için yardım edilmelidir.
• Yardım ilişkisine girmede, ayrımcılık ve önyargı deneyimleri nedeniyle çok incindikleri için tedbirli ve korkulu olabilirler. Sosyal hizmet uzmanının önyargısız olduğunu anlayana kadar cinsel yönelimlerini açıklayamayabilirler.
• Açılma (coming out) müracaatçıyla çalışmanın bir hedefi olmamalıdır. Açılma, özgürleştirici ve politik olarak teşvik edilen bir şey olsa da kişi, ailesine yabancılaşma, işini kaybetme gibi büyük bedeller ödeyebilir.
• Eşcinsel bir çiftle çalışırken heteroseksüel çiftlerdeki uzun dönemli sorunlar karşımıza çıkabilir. Parasal, ev/iş sorumlulukları dengesi, çocuk bakımı, başarısız cinsel
ilişki, umutsuzluk, şiddet gibi. Bununla birlikte eşcinsel çiftlerin ilişkisi daha farklıdır çünkü yasal bir evliliğin getirdiği statü, koruma ve haklardan yoksundurlar.
Bu çiftlere özel, yasal düzenlemeler gerekebilir (Sheafor ve Horejsi, 2002: 564-565). Bu yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi konusunda sosyal hizmet uzmanları
sosyo-politik bağlamda savunuculuk yapmak durumundadırlar.

Ampirik araştırmalar, heteroseksüellerin geylere yönelik tutumlarının psikolojik ve sosyodemografik değişkenlerle anlamlı bir biçimde ilişkili olduğunu ortaya koymaktadır. Geylere yönelik pozitif tutumları olanların tersine negatif tutumları olanlar;
(1) Toplumsal cinsiyet rolleri hakkında katı ve geleneksel tutumlar sergilemeye daha yatkın,
(2) Negatif tutumlar sergileyen akranlarına daha yakın,
(3) Geylerle ya da lezbiyenlerle kişisel ilişkiler kurmaya daha az yatkın,
(4) Muhtemelen yaşlı ve az eğitimli,
(5) İnancı güçlü ve geleneksel dini bir ideolojiyi onaylamaya daha yatkındır (Çelik, 2010).

Günümüzde çokkültürcü sosyal hizmet uygulamaları büyük oranda sivil toplum örgütleri tarafından gerçekleştirilmektedir.

Okul sosyal hizmeti, öğrencilerin içinde bulundukları gelişim dönemi, aile ve yaşam koşulları nedeniyle yaşadıkları sorunların çözümü, gereksinim duyulan hizmetlerden yararlanmaları ve böylece eğitim etkinliklerini başarı ile sürdürmelerini sağlama gibi hizmetleri yürütmek üzere okullarda yer alan, sosyal hizmetin önemli uygulama alanlarından birisidir.