SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

“Toplumsal cinsiyette eşitlik (gender equality); fırsatları kullanma, kaynakların ayrılması ve kullanımında, hizmetleri elde etmede bireyin cinsiyeti nedeniyle herhangi bir ayrımcılığa uğramaması demektir. Toplumsal cinsiyette hakkaniyet (gender equity) ise; kadın ve erkeğin farklı gereksinimi ve güçlerinin olduğu, bu farklılıkların belirlenerek iki cinsiyet arasındaki dengeyi düzeltecek şekilde gerekenlerin yapılması anlamına gelmektedir.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı çatısı altında aile ve kadın alanındaki hizmetleri örgütleyen veya bu hizmetlere dolaylı katkı sağlayan genel müdürlükleri şöyle sıralayabiliriz:
• Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü
• Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü
• Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü

AÇEP ile ailenin merkezi sayılan annenin eğitici potansiyelini harekete geçirerek elverişsiz koşullar altında yaşayan çocukların çok yönlü gelişimini, zihinsel becerilerini, yaratıcılıklarını, yeteneklerini ve bilgilerini artırıcı bir ortam yaratılması amaçlanmıştır. AÇEP annelerin olumlu bir benlik geliştirmelerini, yeterlilik, başarı ve kendine güven duygularını sağlamayı amaç edinmiştir. Program, temel olarak annelerin hem kendi kişiliklerini güçlendirmelerine hem de çocukların çok yönlü gelişimini desteklemelerine katkıda bulunur (SHÇEK, 2012).

Yoksulluğun aile üzerindeki etkileri iki temel grupta toplanabilir: Birinci grup, temel ihtiyaçların karşılanamamasıyla ilgili sorunlardır. Yoksul aileler genelde, konut, altyapı, beslenme ve sağlıkla ilgili ihtiyaçlarını karşılayamamaktadırlar. İkinci grup sorunlarsa, yoksulluğun ve onun yarattığı temel ihtiyaçları karşılayamama durumunun ortaya çıkardığı psikolojik ve aile sistemindeki ilişkilerle ilgili sorunlardır. Yoksulluk ve temel ihtiyaçları karşılayamama, ebeveynlerde stres, kendine güvenin azalması ve sağlık sorunları yaratmakta; bu sorunlar, hem ebeveyn sisteminde hem de ebeveyn çocuk ve hatta kardeşler sisteminde işlev bozukluklarına neden olmaktadır. Genel olarak aile sisteminde sorunların olması, ailenin sistem olarak sosyal işlevselliğinin bozulması demektir. Bu durum aile üyeleri olan bireylerin de sosyal işlevselliğini etkilemekte, böylelikle yoksul aileler toplumsal bir sorun haline gelmektedir

Ülkemizde var olan sosyal yardım programları şöyledir:
• 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Yasası (Tüm muhtaç vatandaşlar için)
• 2022 sayılı 65 yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına
Aylık Bağlanması Hakkında Yasa
• 3257 sayılı Sinema Video ve Müzik Eserleri Yasası (Muhtaç sanatçılar için)
• 4123 sayılı Tabii Afetlerden Zarar Gören Çiftçilere Yapılacak Yardımlar Hakkında
Yasa ve aynı sayılı tabii afet nedeniyle meydana gelen hasar ve tahribata ilişkin hizmetlerin yürütülmesine dair yasalar (Doğal afetlerden zarar gören vatandaşlar için)
• Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kurumu Ayni-Nakdi Yardım Yönetmeliği
• 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart
Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun (Bu yasa kapsamında, hiçbir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi altında olmayan ve sağlık giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının sağlık giderleri
devlet tarafından karşılanmaktaydı. Bu yasa 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (2006) uyarınca yeşil kart sahiplerinin sağlık harcamalarının 1 Ocak 2012 günü itibariyle SGK’ya devredilerek ve yeni bir sosyal
güvenlik sistemine geçilmesinden ötürü 1 Ocak 2012 tarihinden itibaren yürürlükten kaldırılmıştır)

Dünya Bankası ile T.C. Hükümeti arasında yürütülen ve 4 Mayıs 1993 tarihli Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren Türkiye İş Kurumu tarafından uygulanan “İstihdam ve Eğitim Projesi”nin alt bileşenlerinden biri olan Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi 5 Nisan 1994 tarihinde uygulanmaya başlamıştır. Proje Dünya Bankası kredisi ve T.C. katkısı ile finanse edilmiştir. Genel müdürlükçe yürütülen Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi, 2000 yılı sonu itibariyle tamamlanmıştır. Kadın İstihdamının Geliştirilmesi Projesi, geleneksel olarak erkeklerin egemen olduğu iş alanları da dahil olmak üzere, bütün alanlarda, kadınlara daha iyi iş ve meslek olanaklarının sunulmasını sağlayacak politikaların üretilmesi için gerekli bilgi ve verileri sağlamayı ve bunları yaygınlaştırmayı amaçlamıştır (KSGM, 2012)

Aile bireyleri arasındaki uyuşmazlıklar günümüzde giderek karmaşık ve uzmanlık isteyen bir kapsama ulaşmıştır. Ailenin ve aile içinde bireyin korunması amacıyla sosyal çalışmacı, psikolog, pedagog destekli aile mahkemelerinin kurulmasının kaçınılmaz hâle gelmesiyle birlikte kurulan aile mahkemelerinde; ailenin korunmasına yönelik koruyucu, önleyici ve eğitici bir görev tanımı yapılmıştır. Mahkemelerde görevlendirilecek olan sosyal hizmet uzmanları, psikolog ve pedagoglar yargı kararından önce ailelerin sorunlarını gidermeye, evlilik birliğinden doğan yükümlülükleri konusunda eşleri uyararak gerektiğinde uzlaştırmaya, aile bireylerinin mali yükümlülüklerini yerine getirmeye ilişkin önlemleri almaya, çocukların mallarının yönetimi ve korunmasına ilişkin düzenlemeler yapmaya çalışacaklardır.

Ekonomik Şiddet
• Kadının çalışmasına izin vermemek,
• İstemediği işte zorla çalıştırmak,
• Kadının para harcamasını kısıtlamak,
• Az para vererek çok şey beklemek,
• Aileyi ilgilendiren ekonomik konulardaki kararları kadının fikrini sormadan tek başına almak,
• Kadının parasını, şahsi mallarını elinden almak,
• Kadının terfi etmesini engelleyecek kısıtlamalar getirmek (iş gezilerine, toplantılara, kurslara katılmasına engel olmak),
• Kadının iş bulmasını kolaylaştırıcı becerileri geliştirecek etkinlikleri engellemek,
• İş yerinde olay yaratmak suretiyle kadının işten atılmasına neden olmak.

Zastrow’a (1990) göre, modern endüstri toplumlarında aileler toplumun sürekliliğini ve istikrarını sağlayan aşağıdaki önemli işlevleri görürler: Neslin devamı, çocukların bakımı, yeni üyelerin sosyalleşmesi, cinsel aktivitenin düzenlenmesi, duygusal ihtiyaçlar için kaynak.

Psikolojik Şiddet:

• Kadına bağırmak, • Hakaret etmek, • Aşağılamak, • Başka kadınlarla kıyaslamak, • Korkutmak, • Kıskanmak, • Kadının nasıl giyineceğine, nereye gideceğine, kimlerle görüşeceğine karar vermek, • Kadını veya çocukları, zarar vermekle yada öldürmekle tehdit etmek, • Diğer insanlarla ilişkilerini sınırlamak, • Kişinin kendini geliştirmesine engel olmak, • Kişiyi maruz kaldığı şiddetin sorumlusu olarak görmek, • Kişinin kültürel farklılıklarını reddetmek, bastırmaya çalışmak veya bu gerekçeyle kötü muamelede bulunmak.

Türkiye’de aile ve kadın alanında verilen hizmetleri örgütleyen ve kurum ve kuruluşlar arasında eşgüdümü sağlamakla yükümlü olan ana kurum Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığıdır.

Toplum merkezlerinin, başvuru sahiplerinin sorunlarına çözüm aramak ve sosyal işlevselliklerini artırmak için sundukları hizmetler aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

• Bölge halkının sorun ve gereksinimleri, bölgenin demografik, sosyal, kültürel, ekonomik yapısı ve sorun çözümünde kullanılacak kaynakları belirlemek amacıyla toplum incelemesi yapar, • Belirlenen sorunların çözümüne yönelik hizmetler verir, • Rehberlik ve danışmanlık hizmetleri verir, • Eğitimi destekleme çalışmaları yapar, • Yetişkinlerin bilgi, bilinç ve beceri düzeylerini artırmaya yönelik eğitim çalışmaları yapar,• Meslek edindirmek ve gelir kaynakları yaratmak için çalışmalar yapar, • Sosyal-kültürel-sportif etkinlikler düzenler, • Çevre geliştirme çalışmaları yapar, • Kentsel bütünleşme, kentsel toplum kalkınması ve kentin kaynaklarından yararlanmayı artırıcı çalışmalar yapar.

Türkiye’de aile mahkemelerine atanan uzmanların görevleri şu şekilde sıralanmıştır:

• Davanın esasına girilmeden önce veya davanın görülmesi sırasında, mahkemece istenen konular hakkında taraflar arasındaki uyuşmazlık nedenlerine ilişkin araştırma ve inceleme yapmak ve sonucunu bildirmek, • Mahkemenin gerekli gördüğü hâllerde duruşmada hazır bulunmak, istenilen konularla ilgili çalışmalar yapmak ve görüş bildirmek, • Mahkemece verilecek diğer görevleri yapmak.