SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

Kuruluş ile kurum çoğu zaman birbirine karıştırılırlar. Bunlar birbirinden farklı kavramlardır. Önce bir tanımlarına bakalım: Uzmanlık sözlüklerine göre kuruluş (İngilizce’de “establishment”, Almanca’da “Einrichtung”), “Önceden belirlenmiş amaçlara uygun olarak düzenlenerek oluşturulmuş, bina, gereçler, insangücü gibi maddi ögeleri olan, hizmet üreten örgütlü birlik”tir. Doğru cevap B'dir.

Rehabilitasyon İngilizce’den aktarma bir kavramdır. İngilizce yazılışı “rehabilitation”dur. İngilizce “habil” becerikli demektir. “Habilitation”un tam Türkçe karşılığı “beceriklileştirme”dir. Sözcüklerin başına getirilen “re” öneki yeniden demektir. Demek ki rehabilitation yeniden beceriklileştirme demektir. Almanca’da da “die Rehabilitation” olarak kullanılır. Almanca karşılığı “die Wiederherstellung”dur. Yeniden düzene koymak, yeniden hazırlamak, düzeltmek anlamlarındadır. Bir hastalığın tedavisinden ya da hastalığın giderilmesinden sonra ortada kalan eksikliği, yetersizliği, güçsüzlüğü gidermek için yapılan çalışmalardır. Doğru cevap B'dir.

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşlarının tarihine çok kısa göz atacak olursak bu süreci dört tarihsel evreye ayırabiliriz: • Osmanlı öncesi dönem (<< - 1299) • Osmanlı İmparatorluğu dönemi (1299 - 1923) • Cumhuriyetin kurulmasıyla başlayan dönem (1923 - 2011) • Türkiye Cumhuriyeti tarihsel sürecinde sosyal hizmetlerle ilgili ilk bakanlığın kurulmasından bugüne (2011 - >>). Doğru cevap E'dir.

Dârüşşifalar (şifahane; hastane), bimarhaneler (ruh ve akıl sağlığı için kurumlar), ıslahhaneler (cezai boyutta iyileştirme evleri; bugünkü adıyla eğitimevleri), darüleytamlar (Dar-ül Eytam; yetimler kapısı, yetimler yurdu), tabhaneler (nekahet evleri, dinlenme yurtları), çeşmeler, hanlar, hamamlar gibi sosyal hizmet kuruluşları Osmanlı İmparatorluğu döneminde vakıflar ve devlet tarafından kurulan sosyal hizmet kuruluşlarındandır. Ulusal Çocuk Evi Topluluğu ise, 1883’te Chicago’da Amerikan Eğitim Topluluğu olarak kurulan ve çocuklara sosyal hizmet veren bir kurumdur.

Ahîlik Selçuklular’dan gelen bir gelenektir. 13. yüzyıla tarihlenir. Osmanlı Devleti’nin
kuruluşunda ve Osmanlı insanının yetişmesi ve eğitiminde büyük rol oynamış sosyal
bir meslek örgütüdür. Ahî, Arapça “kardeşim” anlamındadır. Türkçe “cömert, eli açık”
anlamına geldiği de söylenir. Ahîlik Anadolu’da yaşayan Türklerin, toplumdaki esnaf ve
sanatkârların birliğinin sağlandığı, çalışma yöntemleri sağlam temellere bağlanmış, katı
kuralları olan çalışma örgütü idi. Doğru cevap C'dir.

1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Osmanlı İmparatorluğunda var olan sosyal
hizmet kuruluşlarını hem kurum hem de kültürel miras olarak devraldı. Bunların başında vakıflar gelir. Osmanlı’dan kalma vakıflara bugünkü yasalarımızda "mülhak vakıflar" adı verilir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal hizmet kuruluşları “Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar”
ve “Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da olan kuruluşlar” şeklinde ikiye ayrılır:
• Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar: Çocuk yuvaları, kreşler,
çocuk bakımevleri, çocuk ve gençlik merkezleri, gençlik merkezleri, kadın sığınmaevleri, kadın konukevleri, huzurevleri, sosyal bakım merkezleri, toplum merkezleri, sosyal danışma merkezleri vb. bu kapsam içindedir.
• Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak,
hizmet gereği sosyal hizmet büroları da (sosyal servis) olan kuruluşlar: Bunlara örnek olarak hastaneleri, okulları, üniversiteleri, adliyeyi, cezaevlerini, psikiyatri kliniklerini vb. sayabiliriz. Doğru cevap E'dir.

Sosyal hizmet kuruluşları;
-Sosyal hizmet veren kuruluşlardır.
-Belirli nüfus gruplarına, belirli gereksinim gruplarına hizmet verirler.
-Hizmetlerini seçilmiş amaçlara göre yürütürler.
-Verilen hizmetin gerektirdiği işlevlerle donanırlar.
-Hizmetlerini kesintisiz verirler.
-Hizmetlerini yürütmeye yetecek kadar oda, döşeme (mobilya) ve maddi donanımları (bilgisayar, belgegeçer, telefon ve personel) bulunur.

-Çalışma modellerine göre yatılı ve gündüzlü olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Doğru cevap A'dır.

Türkiye’de sosyal hizmet kuruluşları genel olarak dört ayrı kategoriye bağlı olarak kurulur ve çalıştırılırlar. Bunlara bir anlamda sosyal sektörler de denebilir.
• Kamu kurumlarına,
• Yerel yönetimlere,
• Sivil toplum örgütlerine bağlı olarak ya da
• Özel sektör eliyle kurulur ve çalıştırılırlar.

Doğru cevap B'dir.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığında denetim Hizmetleri Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanlığı, Destek
Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve
Özel Kalem Müdürlüğü gibi klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı hizmet birimi
sosyal hizmetle ilgilidir. Bunlar;
a. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
b. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
c. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
d. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
e. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,
f. Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü’dür. Doğru cevap E'dir.

Kurum kuruluşa göre daha üst düzeyde, daha boyutlu bir kavramdır. Kurum kamuda düzenlenmiş üst örgütlenmeleri anlatır. Kamu hizmetleri verilen daha geniş kapsamlı örgütlenmelerdir. Kurum kavramı kamu kurumu kavramında da  geçer. Bunların da bir binası ve içinde her türlü hizmete uygun döşeme bulunur, ama kurumlar daha merkezî, daha geniş çaplı ve ağırlıkla yönetim boyutunda hizmet sunarlar. Muhatapları bire bir, doğrudan özel gereksinim grupları değildir. Geniş bir alandan sorumludurlar. Ulusal ya da bölgesel düzeyde güçleri vardır. Kurumlara bağlı kuruluşlar olabilir. Örneğin T.C. Karayolları bir kurumdur. Karayollarına ait bir konukevi, bir kreş birer kuruluştur. İŞKUR (Türkiye İş Kurumu) bir kurumdur. İşe işçi, işçiye iş bulma kurumudur. T.C. Emekli Sandığı bir kurumdur. Emekli Sandığı bağlı yaşlı bakım merkezleri birer kuruluştur. T.C. Emekli Sandığının bağlı olduğu bir üst kurum daha vardır: Kamu kurumu. Onun adı da Sosyal Güvenlik Kurumudur (SGK). SGK, hizmetleri tüm Türkiye’yi kapsayan bir kurumdur. Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan yurttaşların sosyal güvenliklerinin yasalar çerçevesinde sağlanması için çalışan bir kurumdur. Türkiye’nin her tarafında büroları, hizmet binaları vardır. Hizmetleri merkezden planlanır, programlanır ve yürütülür. Sosyal Güvenlik Kurumuna bağlı kreşler, huzurevleri ve benzeri hizmet üreten yerler de o kuruma bağlı kuruluşlar olarak işlevlerini yürütürler. Kurumda da hizmet üretilir ancak bu hizmetler daha çok örgütleme, düzenleme, yönlendirme ağırlıklıdır, kuruluş daha çok gereksinim sahiplerine verilen hizmet ağırlıklıdır.

Cumhuriyet döneminde klasik sosyal hizmet kuruluşları olan emzikli ya da küçük çocuklar için süt damlası, ana kucağı, şefkat yurdu (şimdiki çocuk bakım yurtları ve yuvaları), ana mektebi (şimdiki anaokulu) adıyla kuruluşlar
açılmıştır.

Merkezi yönetim yapısı içerisinde doğrudan sosyal yardım ve hizmetlere ilişkin politika belirlemek ve faaliyetleri yürütmek sorumluluğu, Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığına aittir.

Sosyal hizmet kuruluşları “Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar” ve “Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da olan kuruluşlar” şeklinde ikiye ayrılır:
• Doğrudan sosyal hizmet vermek için kurulmuş kuruluşlar: Çocuk yuvaları, kreşler, çocuk bakımevleri, çocuk ve gençlik merkezleri, gençlik merkezleri, kadın sığınmaevleri, kadın konukevleri, huzurevleri, sosyal bakım merkezleri, toplum merkezleri, sosyal danışma merkezleri vb. bu kapsam içindedir.
• Başka bir temelde hizmet vermek için kurulmuş, ancak içinde kaçınılmaz olarak, hizmet gereği sosyal hizmet büroları da (sosyal servis) olan kuruluşlar: Bunlara örnek olarak hastaneleri, okulları, üniversiteleri, adliyeyi, cezaevlerini, psikiyatri kliniklerini… vb. sayabiliriz.

Özel kuruluşlar, özel sektörü oluşturan girişimciler tarafından kurulmuş kuruluşlardır ve kâr amaçlıdırlar. Belli bir ücret karşılığında hizmet verirler. Örneğin, daha çok, çalışan annelerin çocukları için çocuk gündüz bakımevleri, kreşler, etüd merkezleri, yaşlılar için huzurevleri, engelliler için rehabilitasyon merkezleri açarlar. Bunlar da özel gereksinim gruplarına sosyal hizmet verdikleri için sosyal hizmet kuruluşlarıdır.

Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığında denetim Hizmetleri Başkanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı, Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, Personel Dairesi Başkanlığı, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığı, Hukuk Müşavirliği, Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği ve Özel Kalem Müdürlüğü gibi klasik birimlerin dışında, kapsama alınan altı hizmet birimi sosyal hizmetle ilgilidir. Bunlar;
a. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
b. Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
c. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü,
d. Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü,
e. Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü,
f. Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü’dür.

Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Gene Müdürlüğü'ne bağlı kuruluşlar

Özel bakım merkezleri

Huzurevleri

Yaşlı bakım ve rehabilitasyon merkezleri

Bakım, rehabilitasyon ve aile danışma merkezleridir.

Eşlerinden ya da yakınlarındaki diğer erkeklerden şiddet gören kadınların geçici olarak barındırıldıkları yataklı kuruluşların genel adı sığınmaevidir. Daha çok belediyeler ya da STÖ’ler tarafından açılan bu tür kuruluşlarda sığınmaevi kavramı kullanılmaktadır. Bakanlığın “kadın konukevleri” ile “sığınmaevleri” arasında görev ve işlev bakımından bir fark yoktur. Almanca’da “Frauenhaus” denmektedir ki Türkçe karşılığı “kadınlarevi”dir.

Sosyal yardımlar çeşitli kategorilerde sağlanmaktadır. Yardımlar aile, sağlık, eğitim, özürlü yardımlarıyla özel amaçlı yardımlar olmak üzere beş ayrı kategoride sınıflandırılmışlardır

SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNE AİT SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı (ZİÇEV)

Türkiye Güçsüzler ve Kimsesizlere Yardım Vakfı

Türkiye Özürlüler Eğitim ve Dayanışma Vakfı (ÖZEV)

Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV)