SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI

Özel gereksinim grupları, sosyal sorunlarından ötürü toplumdaki ilişkilerini iyi düzenleyemeyen, topluma uyumda güçlük çeken kişiler, gruplar, aileler ve topluluklardır. Bu kategoriye giren insanlara verilen hizmet, sosyal hizmet ya da sosyal hizmetler olarak adlandırılır.

Sorunun doğru yanıtı kurumdur. Burada en güçlü çeldirici seçenek kuruluştur. Oysa kuruluş, önceden belirlenmiş amaçlara uygun olarak düzenlenerek oluşturulmuş, somut ve soyut varlıkları olan, hizmet üreten örgütlü birliktir. Oysa kurumlar, daha merkezi, daha geniş bir alandan sorumlu ve ağırlıkla yönetim boyutunda hizmet sunarlar. Kendilerine bağlı kuruluşları da olabilir.

Doğru kavram rehabilitasyondur. Türkçe karşılığı yeniden beceriklileştirme ya da "esenliğe çıkartma" dır. Ancak toplumumuzda yaygın olarak kullanılan terim rehabilitasyondur.

Özürlülük, kişide doğuştan gelen bedensel ya da yetisel bozuklukları anlatır; engellilik ise kişinin yaşamı sırasında, sonradan ortaya çıkmış bedensel ve yetisel eksikliklerdir.

Doğru cevap kömür madenciliğidir. Çıkarılan bu yasalara göre Zonguldak ve Ereğli'deki taş kömürü havzasında bulunan kömür tozlarının satılarak sağlanacak gelirin madende çalışan işçilerin yararı için kullanılması ve sonra madende çalışan işçilerin sağlıkları ve çalışma koşullarının düzeltilmesi öngörülmüştür.

Osmanlı İmparatorluğu'ndan Cumhuriyet'e geçen çeşitli sosyal yardım vakıflarının yanı sıra çok önemli iki sosyal hizmet kuruluşu vardır. Bunlardan biri Hilal-i Ahmer Cemiyeti, yani bugünkü Kızılay; diğeri Himaye-i Etfal Cemiyeti'dir.

Sosyal hizmet kuruluşları, tüzel olarak sınıflandırıldığında birbirinden ayrı 4 grup ortaya çıkar: ;Kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, özel sektöre ait kuruluşlar, yerel yönetimlere ait kuruluşlar. Bu ayrıma göre sosyal hizmet kuruluşlarının denetleme mercileri farklılaşır. Kadın Sığınma Merkezi ise, "gereksinim grubu" ile "verilen hizmetin işlevleri birleştirilerek oluşturulmuş kategoriye örnektir. Bu kategorideki sosyal hizmet kuruluşlarının kimlere hangi hizmeti verdiği kolayca anlaşılır, hizmetler ona göre daha kolay düzenlenir. Kadın sığınma merkezleri dışında, çocuk bakım merkezleri, yaşlı danışma merkezleri, özürlü rehabilitasyon merkezleri bu gruba örnek olarak verilebilir.

Engelliler Daire Başkanlığı çatısı altında "özel bakım merkezleri" vardır. Buralarda bedensel-ortopedik, zihinsel, ve ruhsal engellilerin yataklı bakımı yapılır.

Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü, T. C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlı, vizyonu Ülkemizi; hayallerini gerçeğe, mutluluğunu yüzüne, sesini kürsüye taşıyabilen çocukları olan, rol model bir ülke haline getirmek." olan bir birimdir.

Bakanlığa bağlı sosyal hizmetlerle ilgili birimler arasında Şehit Yakınları ve Gaziler Genel Müdürlüğü bulunur. Bunun dışında Aile ve Toplum Hizmetleri, Çocuk Hizmetleri, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri, Kadının Statüsü, Sosyal Yardımlar birimleri de mevcuttur.

Konumuz ile ilgili ilk kavram “sosyal hizmet” kavramıdır. İngilizce “social service/s”, Almanca “sozialer Dienst” teriminin karşılığıdır. “Service” ve “Dienst” sözcükleri tam anlamıyla “hizmet” sözcüğünün karşılığıdır.

20. yüzyılın başlarından itibaren bu tür hizmetlerin verilmesi meslekleşmiştir.

Sosyal çalışmacılar (social worker (İng.); der/die SozialarbeiterIn (Alm.))

Psikologlar, çocuk gelişimcileri, öğretmenler, hukukçular, hekimler vb. aynı alanda kendi mesleklerini uygulayarak çeşitli sıkıntıları nedeniyle toplumla iste- nilen bağını kurmakta ve sürdürmekte zorlanan insanlara topluma yeniden uyumlarını sağlamaları için kendi meslek alanlarındaki gerekli hizmetleri verirler, yardımcı olurlar.

Uzmanlık sözlüklerine göre kuruluş (İngilizce’de “establishment”, Almanca’da “Einrichtung”), “Önceden belirlenmiş amaçlara uygun ola- rak düzenlenerek oluşturulmuş, bina, gereçler, insangücü gibi maddi ögeleri olan, hizmet üreten örgütlü birlik”tir.

Kurum (İngilizce “institution”, Almanca’da “Anstalt”), “Kendisine bağlı en az bir kuruluşuyla önceden belirlenmiş bir amaca yönelik hizmet vermek için, bu hizmete uygun maddi ögeleri ve personeliyle birlikte kurulmuş, gelişmeye açık düzenli örgütlenmelerdir”.

İçinde masalar, koltuklar, sandalyeler, mutfak, tuvalet, çay ocağı, çalışma masaları, masaların üzerinde bilgisayarlar, telefonlar, faks, fotokopi makineleri gibi hizmet araçları olmalıdır.

Hekimler, psikologlar, sosyologlar, halk eğitimcileri, özel eğitimciler, psikolojik danışma ve rehberlik çıkışlılar, öğretmenler, hukukçular, her kesimden bakım elemanları.

İstanbul’da açılan Dar-ül Hayr-ı Alî 1908 yılında Himaye-i Etfal Cemiyetinin kurulmasıyla kapatıldı. Hemen hemen aynı amaca hizmet ediyordu.

Osmanlılarda ilk imaret 1336 yılında Orhan Gazi tarafından kuruldu. Osman Gazi yoksullara eliyle yemek dağıtırdı. Osmanlıların son zamanlarına kadar devam eden bu kurumların yerine sonradan aşevleri kuruldu.