Çocuklar ve Gençlere Yönelik Sosyal Hizmet Kuruluşları

Sosyal hizmetler, “herhangi bir sebeple sosyal veya ekonomik yoksunluklarla karşılaşan kişilere ve ailelere yarar sağlamak, destek olmak, insan haysiyetine uygun yaşayış düzeyinin gerçekleşmesine katkıda bulunmak” hedefine yönelmiş hizmetlerdir.

Sosyal hizmetlerin çocuk odaklı uygulamalarında temel amaç, çocuğun psiko- sosyal ve bedensel bütünlük içinde yetiştirilmesi, eğitilmesi ve yaşama hazırlanmasıdır (4. Ulusal Sosyal Hizmetler Konferansı, 1995: 61).

Ülkemizde çocuklara ve gençlere yönelik sosyal hizmetler, kamu sektöründeki kurumlar, yerel yönetimler, özel kuruluşlar, sivil toplum örgütleri ve üniversitelerce yürütülmektedir.

Çocuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü bünyesinde kurulan;
Koruyucu ve Önleyici Hizmetler Daire Başkanlığı, Aile Yanında Destek Hizmetleri
Daire Başkanlığı, Eğitim ve Toplumsal Destek Hizmetleri Daire Başkanlığı, Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığı, Sosyal Rehabilitasyon Hizmetleri Daire Başkanlığı ve Çocuk Hakları Daire Başkanlığı aracılığı ile çocuklara yönelik sosyal hizmetler yürütülmektedir.

Koruyucu ve Önleyici Hizmetler Daire Başkanlığı: Koruyucu hizmetler, önleyici hizmetler, risk alanları belirleme ve önleme, özel kuruluşlar birimlerinden oluşmaktadır.

Eğitim ve Toplumsal Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığının görevleri;
• Sosyal hizmet kuruluşlarında bakım ve destek altında olan çocukların eğitim başta olmak üzere sportif, sanatsal ve kültürel başarılarının artırılmasına yönelik tedbirlerin alınması ve gerekli programların hazırlanması,
• Orta öğretim ve üniversite giriş sınavlarına hazırlanacak çocukların başarı durumlarını artırmak amacıyla dershane hizmetlerinden yararlandırılmak için ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliğine ilişkin tedbirler almak,
• Çocukların psikososyal açıdan desteklenmesi konusunda gerek kurum içi gerekse ilgili kurum ve kuruluşlarla işbirliğine ilişkin tedbirler almak,
• Özel eğitime ihtiyacı olan çocukların başarılarının artırılmasına yönelik ilgili kurum ve kuruluşlarca gerekli tedbirleri almak,
• Eğitim etkinlikleri ile ilgili programlara ilişkin iş ve işlemleri koordine etmek ve
işleyişin uygulanmasını sağlamaktır

Bakım Hizmetleri Daire Başkanlığına bağlı olarak bakım hizmeti veren kuruluş modelleri şu şekilde sıralanabilir:

• Çocuk Evleri ve Çocuk Evleri Koordinasyon Merkezi Müdürlükleri
• Çocuk Evleri Siteleri

• Çocuk Koruma İlk Müdahale ve Değerlendirme Merkezleri (https://cocukhizmetleri.aile.gov.tr/bakim-hizmetleri-daire-baskanligi).

2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanununa göre, Korunma ihtiyacında olan çocuk: ‘Beden, ruh ve ahlak gelişimleri veya şahsi güvenlikleri tehlikede olup;
a. Ana veya babasız, ana babasız,
b. Ana veya babası veya her ikisi de belli olmayan,
c. Ana veya babası veya her ikisi tarafından terk edilen,
d. Ana veya babası tarafından ihmal edilip fuhuş, dilencilik, alkollü içkileri veya
uyuşturucu madde kullanma gibi her türlü sosyal tehlikelere karşı savunmasız bırakılan ve başıboşluğa sürüklenen çocuklar’ olarak tanımlanmıştır.

Reşit olduktan sonra korunma kararının devamı 2828 sayılı kanunun 24. maddesinde düzenlenen aşağıda belirtilen şartlara bağlıdır:
18 yaşını tamamlamış olan korunmaya muhtaç çocuklardan;
• Orta öğretime devam edenlerin 20 yaşına kadar,
• Yüksek öğrenime devam edenlerin 25 yaşına kadar,
Öğrenime devam etmeyen 18 yaşını doldurmuş çocukların bir iş veya meslek sahibi edilerek kendi kendilerine yeterli olabilmelerinin sağlanması amacıyla 20 yaşına kadar, bedensel, zihinsel ve ruhsal engelleri nedeniyle sürekli bakıma muhtaç durumda bulunan ve bu engellerinden dolayı çalışamayan çocukların korunma kararları uzatılabilir.

Acil korunma kararı en fazla otuz günlük süre ile sınırlı olmak üzere verilebilir

Çocuk polisi, mevzuatın verdiği yetkiye göre; korunmaya muhtaç olduğundan şüphe edilen, ihmal ve istismara maruz kaldığı ihbar edilen, evden veya bulunduğu kuruluştan kaçan, suça maruz kalan, suç işleme eğiliminde olan, sokakta yaşayan, sokakta çalıştırılan, oturduğu yeri haber vermekten aciz, kendini ifade edemeyen, kimliği tespit edilemeyen, buluntu, mülteci ve refakatsiz çocukların kimlik tespitini yapmak, muhafazasını sağlamak, kanuni mümessillerini araştırmak, haklarında yetkili idari veya adli makamlarca verilen kararın niteliğine göre ilgili kuruluşa veya kanuni mümessiline teslimini
yapmakla görevlidir.

Aile mahkemesi, diğer kanunlardaki hükümler saklı kalmak üzere görev alanına giren konularda küçükler hakkında;
a. Bakım ve gözetime yönelik nafaka yükümlülüğü konusunda gerekli önlemleri
almaya,
b. Bedensel ve zihinsel gelişmesi tehlikede bulunan veya manen terk edilmiş hâlde kalan küçüğü, ana ve babadan alarak bir aile yanına veya resmî ya da özel sağlık kurumuna veya eğitimi güç çocuklara mahsus kuruma yerleştirmeye,

c. Çocuk mallarının yönetimi ve korunmasına ilişkin önlemleri almaya,
d. Genel ve katma bütçeli daireler, mahallî idareler, kamu iktisadî teşebbüsleri ve bankalar tarafından kurulmuş teşekkül, müessese veya işletmelere veya benzeri işyerlerine yahut meslek sahibi birinin yanına yerleştirmeye karar verebilir.

Çocuk mahkemesinde sosyal çalışmacı, suçlu çocuğun yargılama sürecinden en az seviyede zarar görmesinde, onu suça iten etmenlerin araştırılmasında ve altta yatan sorunların çözülmeye çalışılmasında etkin rol ve işleve sahiptir. Sosyal çalışmacı bu işlevlerini gerçekleştirirken yalnızca çocuk suçluyla değil onun ailesi, arkadaşları, okulu yani, tüm sosyal çevresiyle ilişki kurar. Ayrıca sosyal çalışmacı, sorunun çözümüne yönelik olarak sivil toplum örgütleri, emniyet teşkilatı ve hastaneler gibi toplumsal kurumlarla işbirliği içerisine girer.

Denetimli Serbestlik ve Koruma Kurulları Şube Müdürlüğü, suçtan zarar gören çocukların karşılaştıkları psiko-sosyal ve ekonomik sorunların çözümünde danışmanlık yapmak ve bu çocuklara yardımcı olmak, hükümlülerin yeniden suç
işlemesinin önlenmesi ve topluma kazandırılmasını sağlayıcı etkenleri güçlendirme amacına yönelik çalışmalar yapar.

5393 sayılı Belediye Kanunun’un “belediyelerin görev ve sorumlulukları” başlıklı 14. maddesi ile mahalli müşterek nitelikte olmak şartıyla belediyelere:
• Sosyal hizmet ve yardım, meslek ve beceri kazandırma hizmetlerini yapma veya yaptırma,
• Büyükşehir belediyeleri ile nüfusu 50.000’i geçen belediyeler için kadınlar ve çocuklar için koruma evleri açma,
• Okul öncesi eğitim kurumları ile sağlıkla ilgili her türlü tesisi açabilme ve işletebilme,
• Gıda bankacılığı yapabilme,
• Hizmet sunumunda özürlü, yaşlı, düşkün ve dar gelirlilerin durumlarına uygun
yöntemlerin kullanılması görev ve yetkileri verilmiştir (www.rehabilitasyon.com).

Büyükşehir belediyelerinin 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 7. maddesinde belirtildiği gibi sağlık merkezleri, hastaneler, gezici sağlık üniteleri ile yetişkinler, yaşlılar, engelliler, kadınlar, gençler ve çocuklara yönelik her türlü sosyal ve kültürel hizmetleri yürütmek, geliştirmek ve bu amaçla sosyal tesisler kurmak, meslek ve beceri kazandırma kursları açmak, işletmek veya işlettirmek, bu hizmetleri yürütürken üniversiteler, yüksekokullar, meslek liseleri, kamu kuruluşları ve sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmak görevleri vardır.

(0-6), (7-12), (13-18) yaşlar arasındaki zihinsel engelli çocuklara yatılı ve/veya gündüzlü olmak üzere bakım, rehabilitasyon ve danışmanlık hizmeti sağlayan kuruluşlardır. Özel sektör bünyesinde sunulan hizmetler ücretlidir.

Yatılı Bakım ve Koruma Hizmeti Veren Sosyal Hizmet Kuruluşları şunlardır:

Yetiştirme Yurtları, Sevgi Evleri, Çocuk Evleri, Çocuk Yuvaları, 

Danışmanlık, rehberlik, koruyucu, önleyici hizmet veren sosyal hizmet kuruluşları; Rehberlik ve Araştırma Merkezleri, Adolesan Gençlik Danışmanlık ve Sağlık Merkezleri, Gençlik Merkezleri, Çocuk Hakları Merkezleri/Komisyonları'dır. 

Değerlendirme hizmeti veren sosyal hizmet kuruluşları:

Çocuk Koruma Uygulama ve Araştırma Merkezleri/Birimleri, Çocuk İzlem Merkezleri, Çocuk Birimi/Merkezleri'dir.