SOSYAL HİZMET KURULUŞLARI - Deneme Sınavı - 20

Ankara Alkol ve Madde Bağımlılığı Araştırma, Tedavi ve Eğitim Merkezi (AMATEM)

AMATEM 1983 yılında Bakırköy Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi bünyesinde alkol ve madde bağımlılarına yönelik, hizmet veren ve bu konuda araştırmalar yapan bir merkez olarak kurulmuş ve hâlen faaliyetlerini sürdürmektedir. AMATEM ülkemizin bu alandaki en büyük resmi kuruluşudur.

Sosyal Güvenlik

Sosyal güvenlik kavramı ilk olarak 1935 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde kabul edilen Sosyal Güvenlik Yasası (Social Security Act) ile ortaya çıkmış, 1942’de İngiltere’de refah devletinin kurucu unsuru sayılan ünlü Beveridge Raporu ile genel bir tanıma kavuşmuştur. Kısaca sosyal güvenlik tüm vatandaşların ve onların bakmakla yükümlü olduğu kişilerin yarınlarının güvence altına alınması demektir. Buradaki yarın güvencesi sadece karınların doyması değildir. Beveridge’in tanımladığı toplumdaki beş ana sorun kaynağının ortadan kaldırılmasıdır, yani herkesin “yokluk, hastalık, cehalet, sefalet ve işsizlikten” korunmasıdır.

Göçmen: Göçmen bir idari birimden diğerine yerleşmek amacıyla ‘uygun bir zaman dilimi’ için hareket eden kişidir. Dünya genelinde turist vizesi en fazla üç ay süreyle verildiği için buradaki ‘uygun bir zaman dilimini’ dış göç bağlamında üç ay olarak düşünebiliriz. Resmî iç göç hesaplamalarında ise adrese dayalı nüfus kayıt sistemi kullanılmakta yani kalış süresindense göçmenin ikametgâh değişikliği esas alınmaktadır. Göçmenler her zaman gittikleri yerde kalıcı olmayabilirler, bu durumda ‘geri-dönen göçmenler’, ‘sıçramalı göçmenler’, ‘transit göçmenler’ ve ‘döngüsel göçmenlerden’ bahsetmemiz gerekir.

• geri-dönen göçmen: Adından da anlaşılacağı gibi geri dönen göçmenler hareketlerinin ilk çıkış noktasına geri dönen kişilerdir. Dönüşün göçmenlerin kendi inisiyatifinde değil de siyasi otoritelerin tasarrufunda olduğu durumlar ‘iade etme’ (Bovenkerk, 1974) olarak adlandırılır.

• sıçramalı göçmen: Bir ülkeye hedefe göç ettikten ve bir süre kaldıktan sonra ikinci bir hedefe yönelen göçmendir (Faist 2000).

• transit göçmen: Hedefine doğru göç ederken başka duraklardan geçmekte olan göçmendir.

• döngüsel göçmen: İki ya da daha çok birim arasında yinelenen ya da döngüsel bir biçimde hareket eden göçmendir (Faist, 2000). Örneğin Almanya Türkiye arasında değişebilen periyodlarda gidip gelen göçmenler.

Yoksulluğa ilk ciddi sosyal politika müdahalesi, 1976 yılında 2022 sayılı yasa ile yürürlüğe giren gelir programıdır. Bu program, 65 yaşını geçmiş, muhtaç yaşlı yoksullara ve engellilere minimum gelir hakkı vermekte ve söz konusu gelirlerin defterdarlıklar aracılığıyla dağıtımını ön görmektedir.

Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında 1 nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 73. maddesine göre Yardımlar Genel Müdürlüğünün görev ve yetkileri şu şekilde sıralanabilir:

a. Yoksullukla mücadele ve sosyal yardımlar alanında ulusal düzeyde uygulanacak politika ve stratejilerin oluşturulması çalışmalarını koordine etmek, belirlenen politika ve stratejileri uygulamak, uygulanmasını izlemek ve değerlendirmek.

b. 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanununun amaçlarını gerçekleştirmek ve uygulanmasını sağlamak için gerekli idarî ve malî tedbirleri almak.

c. Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonunun gelirlerini zamanında toplamak, toplanan gelirlerin yerinde, zamanında ve ihtiyaçlara göre kullanılmasını sağlamak.

d. 3294 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan vakıfların harcamalarını, iş ve işlemlerini araştırmak, incelemek, izlemek ve denetlemek, görülen aksaklıklarla ilgili gerekli tedbirleri almak, vakıfların çalışma usul ve esasları ile sosyal yardım programlarının ölçütlerini belirlemek.

e. Mevzuatta kamu kaynaklarıyla yardım yapılması öngörülen kişilere aylık, tazminat, ücret, yardım veya başka bir ad altında yapılacak her türlü sosyal yardımın ödenmesi ve anılan yardım ve ödemelerin veri tabanına işlenerek izlenmesi ile ilgili işleri diğer birimler ve ilgili kamu kurum ve kuruluşları ile iş birliği içinde yerine getirmek, diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından yapılmakta olan her türlü sosyal yardım ve ödemelerin veri tabanında izlenmesine ilişkin işlemleri yürütmek.

f. Yoksullukla mücadeleye ve Genel Müdürlüğün görev alanına giren diğer konulara ilişkin olarak araştırma ve incelemeler yapmak, proje hazırlamak ve uygulamak.

g. Yoksullukla mücadele alanında uluslararası gelişme ve uygulamaları izlemek, değerlendirmek, ülkemiz açısından yararlı görülen modelleri uygulamaya koymak.

h. Sosyal Yardımlar Bilgi Sistemi ile ilgili işleri yürütmek.

i. Sosyal yardımlaşma ve dayanışma kültürünü kökleştirici çalışmalar yapmak, geniş kitleleri kapsayan yardım kampanyalarını koordine etmek ve desteklemek.

j. Bakan tarafından verilen benzeri görevleri yapmak.

Aile Yardımları Daire Başkanlığı Aile yardımları daire başkanlığı aile ve bu bağlamda kadın, çocuk, genç gibi çeşitli hedef gruplara verilecek yardımların sosyal politika düzeyinde belirlenmesine katkı vermekle, ve çeşitli sosyal yardımların dağıtılmasını koordine etmekle yükümlüdür. Daire başkanlığının görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir (https://sosyalyardimlar.aile.gov.tr/daire-baskanliklari):

a) Vakıflarca yürütülen süreklilik arz etmeyen aile yardımlarının usul ve esaslarını belirlemeye yönelik çalışmalar yapmak.

b) Muhtaç ailelerin gıda ve giyim gereksinimlerinin sağlanmasına yönelik olarak vakıflardan gelen talepleri değerlendirmek.

c) Muhtaç hanelerde yaşayan öğrencilere eğitim ve öğrenim imkânı sağlanmasına yönelik vakıflardan gelen talepleri değerlendirmek.

ç) Yakacak yardımları ile ilgili iş ve işlemleri ilgili kurumlarla işbirliği içinde yürütmek ve vakıflardan bu kapsamda gelen talepleri değerlendirmek.

d) Her ne suretle olursa olsun Türkiye’ye kabul edilmiş veya gelmiş olan muhtaç yabancılara yapılacak sosyal yardımların usul ve esaslarını belirlemeye yönelik çalışmalar yapmak ve vakıflardan bu kapsamda gelen talepleri değerlendirmek.

e) Afet ve benzeri olağanüstü sebeplerle muhtaç duruma düşen kişilerin gıda, giyim, ve benzeri ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik vakıflardan gelen talepleri değerlendirmek.

f) Dairenin görev alanına ilişkin vakıflardan gelen talepleri değerlendirmek ve Fon Kurulunun onayına sunmak.

g) Fon Kurulu kararlarına uygun olarak kaynak aktarım talimatlarını düzenlemek ve kararları vakıflara bildirmek.

ğ) Daire tarafından uygulanan sosyal yardım programlarının takibini yaparak izleme ve değerlendirme faaliyetleri yürütmek, istatistik ve rapor hazırlamak.

h) Vakıfların ve diğer kamu kurumlarının görüş taleplerini içeren, dairenin görev alanına giren hususlara ilişkin yazıları cevaplamak.

Engelli ve Yaşlı Yardımları Daire Başkanlığı Engelli ve Yaşlı Yardımları Dairesinin görevleri şu şekilde sıralanabilir (https://sosyalyardimlar.aile.gov.tr/daire-baskanliklari):

a) 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Vatandaşlara Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamındaki yardımlara ilişkin mevzuat altyapısını oluşturmak ve geliştirmek.

b) 2022 sayılı Kanun kapsamındaki yardımların uygulanmasını sağlamak için gerekli tüm tedbirleri almak, ödeme ve otomasyon işlemlerini yapmak.

c) 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanununun Ek 7 nci maddesi kapsamında evde bakıma destek sağlamak için verilen sosyal yardımlara ilişkin iş ve işlemleri yürütmek.

ç) Dairenin görev alanına ilişkin yargı kararlarını yerine getirmek veya vakıflar vasıtasıyla yerine getirilmesini sağlamak.

d) Yargı mercilerince veya muhakemat müdürlüklerince talep edilen bilgi ve belgeleri temin etmek.

e) Engelli ve yaşlı yardımlarına ilişkin doğrudan veya kurumlar aracılığıyla dolaylı şekilde vatandaşlardan gelen talepleri, ilgili vakıflara yönlendirmek ve bu taleplerin takibini yapmak.

f) Daire tarafından uygulanan sosyal yardım programlarının takibini yaparak izleme ve değerlendirme faaliyetleri yürütmek, istatistik ve rapor hazırlamak.

g) Vakıfların ve diğer kamu kurumlarının görüş taleplerini içeren, dairenin görev alanına giren hususlara ilişkin yazıları cevaplamak.

Türkiye Kızılay Derneği

Bu dernek uluslararası bir insani yardım kuruluşudur. Bu derneğin tarihi Osmanlı dönemine 11 Haziran 1868 tarihinde İstanbul’da kurulmuş olan Osmanlı Yaralı ve Hasta Askerlere Yardım Cemiyetine kadar uzanır. Adından da anlaşılabileceği gibi savaşta yaralanan askerlere yardımlar için kurulmuştur. Kurum 1923’de Hilali Ahmer Cemiyeti, 1935’te Türkiye Kızılay Cemiyeti, ve 1947’de şimdiki adını almıştır. Kısaca Kızılay olarak da anılan Türkiye Kızılay Derneği, zaman içinde hedefi, sadece savaşta yaralanan ya da savaşla felakete uğrayan kişilere değil, tüm afetzedelere ve muhtaç kişilere yardım etmeye genişlemiş olan bir sosyal hizmet kurumudur.

Ceza infaz sistemi: İnfaz sözcüğü kelime anlamı olarak yürütme, bir yargıyı yerine getirme, yargılama sonucu verilen cezayı uygulama anlamına gelmekle beraber, ceza infaz sistemi ise yargılama sonucu verilen cezanın, koruyucu ve destekleyici tedbirler, güvenlik tedbirleri vs. gibi çeşitli şekillerde yerine getirilmesidir.
Toplumsallaşma: Bireyin toplumla etkileşime girmesi ve toplumla olumlu yönde bütünleşmesidir. 
Rehabilitasyon: Genel anlamda rehabilitasyon “iyileştirme” anlamında kullanılmakla beraber, suçluluk konusunda rehabilitasyon kavramı, kişide suç davranışına ilişkin farkındalık yaratma ve suça ilişkin kontrol duygusunu geliştirme, kişide var olan psikolojik ve sosyal sorunları iyileştirme anlamında kullanılmaktadır.
Koruyucu ve destekleyici tedbirler: 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanununda yer alan tedbirler olmakla beraber, sağlık, bakım, barınma, danışmanlık ve eğitim tedbirlerini içermektedir.
Güvenlik tedbiri: Kişileri belli haklardan yoksun bırakma, eşya ve kazançlarına el koyma, sınırdışı edilme gibi tedbirleri kapsamaktadır.

CEvap C şıkkıdır.

Suçluluğa ilişkin bazı nedenler şunlardır:

Geniş aile ve okul bu nedenler arasında yer almaz, cevap A şıkkıdır.

Akran İlişkileri: Ergen suçu ile ilgili önemli bir değişken de akran ilişkileridir. Hirschi (1969) ergenler için akranların potansiyel suç kışkırtıcısı, ailenin ise potansiyel suç önleyicisi olduğunu ifade eder. Yaş ilerledikçe akranların ergen için öneminin artmasına bağlı
olarak suçlu akranların katkısının önemli olduğu, hatta akran etkisinin zaman zaman ailenin etkisinin önüne dahi geçebildiğini gösteren araştırma bulguları vardır. Cevap E şıkkıdır.

Nörotik suçlular kategorisi: Bu grubun sınırlarını kesin olarak çizmek zordur. Madde kullanan çocuğun adam öldürmesi bu
kategoride ele alınabilir. Cevap E şıkkıdır.

Zekâ geriliği nedeniyle görülebilen suçluluk: Psikoloji araştırmaları, sosyal ve sosyolojik araştırmalar zayıf akıllılık ya da gelişimdeki gerilik nedeniyle görülen suçluluğun suçluluk vakalarının büyük bir yüzdesini oluşturduğunu ortaya koymuştur. Zeka geriliği olan çocukların bir suçun mağduru olma riski diğer çccuklara göre daha fazladır. Özellikle cinsel istismar gibi suçlarda mental retardasyonu olan çocuk kendisine yapılan eylemin ne olduğunu ve mahiyetini kavrayamamakta ve mağdur olabilmektedir. Bu tip suçlarda kandırılma oldukça önemli bir unsurdur. Bu çocuklar bir suç eylemini işlemekten ziyade çoğunlukla kendilerine karşı işlenen suçların mağduru olmaktadır.

Havana Kuralları (Özgürlüğünden Yoksun Bırakılmış Çocukların Korunmasına İlişkin Birleşmiş Milletler Kuralları)
Birleşmiş Milletler Genel Kurulu tarafından 14 Aralık 1990 tarihinde kabul edilmiştir. Havana Kuralları özgürlüklerinden yoksun bırakılan çocukların tutulacakları yere giriş sınıflandırma ve yerleştirme, fiziksel çevre ve kalma yerleri, eğitim, mesleki öğrenim ve çalışma, eğlenme, din, sağlık bakımı, hastalığın, kazanın ve ölümün bildirilmesi, dış dünya ile ilişkiler, fiziksel kısıtlamanın ve zor kullanmanın sınırları, disiplin usulleri, toplum içine dönüş konularını içermektedir. Cevap D şıkkıdır.

Çocuk cezaevinde çalışan sosyal çalışmacının rol ve görevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:

Çocuk eğitimevinde çalışan sosyal hizmet uzmanları eğitimevinin psiko-sosyal servisinde çalışmakta ve çeşitli faaliyetler yürütmektedirler. Bu alanda çalışan sosyal hizmet uzmanının rol ve görevleri;

Cevap E şıkkıdır.

Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezleri 2828 adlı yasada yer aldığı anlamı ile suça yöneldikleri tespit edilen çocukların davranış bozukluklarını gidermek amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve korunmalarının sağlandığı bu süre içerisinde aile, yakın çevre ve toplum ile ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik çalışmaların yürütüldüğü, 7-18 yaş kız ve erkek çocuklara yönelik ayrı ayrı yapılandırılan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır.
Suça sürüklenmiş çocukların davranış bozukluklarını gidermek amacıyla rehabilitasyon süreci tamamlanıncaya kadar geçici süre bakım ve korunmalarının sağlandığı merkezdir. Bu merkezler aile, yakın çevre ve toplum ile ilişkilerinin düzenlenmesine yönelik
çalışmaların yürütüldüğü, suça sürüklenen kız ve erkek çocuklara yönelik ayrı şekillerde yapılandırılan yatılı sosyal hizmet kuruluşlarıdır. 2005 yılından 2010 yılı sonuna kadar illerin ihtiyaç durumu ve üniversite hastaneleri dikkate alınarak 7 tane Koruma Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi açılmıştır.

Cevap B şıkkıdır.

Çocuk izlem merkezleri Sağlık Bakanlığı bünyesinde kurulan, cinsel istismara maruz kalan çocukların teşhis ve tanı aşamalarında kurumsal açıdan defalarca muayene edilerek örselenmemeleri ve çocukların bu aşamada deşifre olmamaları için kurulan bir birimdir. Multidisipliner bir yaklaşım ve uygulama pratiği ile kurulan bu merkezin kurulmasında çeşitli kurumlar rol almıştır. Bu kurumlar, Adalet Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Adli Tıp Kurumu, Sağlık Bakanlığı ve eski adı SHÇEK. olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığıdır. Çocuk izlem merkezlerinde verilen hizmet içi eğitimler doğrultusunda bu merkezlerin yaygınlaştırılması planlanmaktadır. İzmir ilinde de bu merkezin açılması düşünülmektedir. Ankara ilinde Çocuk İzlem Merkezinde çeşitli meslek elemanları görev almaktadır. Sosyal çalışmacı, psikolog, savcı, doktor ve adli tıp uzmanı gibi çeşitli meslek elemanları bu kuruluştaki meslek elemanlarındandır. Cevap E şıkkıdır.

Çocuk cezaevinde çalışan sosyal çalışmacının rol ve görevlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
• Çocukların kendi sorunlarını çözümlemelerine yardımcı olmak,
• Çocukların aile ile ilişkilerini sürdürmelerine yardımcı olmak,
• Kurum içindeki hakları ve uyulması gereken kurallarla ilgili olarak çocukları bilgilendirmek,
• Tahliyesi yaklaşan çocuklar için yeni yaşamları ile ilgili çalışmalar gerçekleştirmek,
• Çocuğun ebeveyni ile gerekli görüşmeler yapılarak tahliye sonrası çocuğa karşı nasıl davranılması gerektiği konusunda önerilerde bulunulmak,
• Kurum içinde çeşitli sosyal faaliyetler düzenleyerek çocukların morallerinin iyileşmesine yardımcı olmak,
• Çocuklara ilişkin olarak “Sosyal İnceleme Raporu” yazmak biçiminde sıralayabiliriz.

 Sosyal çalışma görevlilerinin çocuk mahkemesindeki ve diğer mahkemelerdeki rol ve sorumluluklarını şu şekilde sıralayabiliriz:
• Suça sürüklenen çocuklarla ilgili (Genellikle 12-15 yaş arasındaki çocuklar için sosyal inceleme raporu istenilmektedir.) “Sosyal İnceleme Raporu” yazmak,
• Gerekli durumlarda suça sürüklenmiş veya suç mağduru çocuğun ikamet ettiği eve giderek yaşanılan koşulları gözlemlemek ve çocuğun diğer aile üyeleri ile görüşmeler yapmak (Sosyal çalışma görevlileri çeşitli imkânsızlıklar nedeniyle ev incelemelerine gidememektedir. Çünkü sosyal çalışma görevlilerine araç temin edilememektedir fakat çok gerekli durumlarda başsavcı ile irtibata geçilerek araç temin edilme talebini dile getirilebilir.),
• Suç mağduru çocukları duruşmaya katılmadan evvel duruşma için hazırlamak, bu esnada çocuğun yaşamış olduğu suça ilişkin öyküyü almak,
• Suç mağduru çocukları mahkeme süreci hakkında bilgilendirmek,
• Suç mağduru çocukların duruşmada hâkim tarafından ifadesi alınırken çocuğun yanında bulunmak ve çocuğa yalnızca mahkeme sürecinde değil tüm süreçlerde psiko-sosyal açıdan destek vermek,
• Duruşmada bilirkişi olarak görev alındığında, hâkime çocuğun bilişsel ve zihinsel gelişim özelliklerine ve çocukta herhangi bir mental retardasyonun (zekâ geriliği) bulunup bulunmadığına, fiziksel ve zihinsel gelişimin yaşıyla uygun olup olmadığına, çocuğun suçun hukuki anlam ve sonuçlarını algılayabilecek potansiyeli olup olmadığına ilişkin bilgi vermek,
• Suça sürüklenmiş veya suç mağduru çocuğu yasal hakları konusunda bilgilendirmek, 
• Gözlemlere dayanarak suç mağduru çocukların ruh sağlığının bozulup bozulmadığına ilişkin bilgiyi hâkime aktarmak, gerekli durumlarda sağlık tedbirinin uygulanabileceği bilgisini iletmek,
• Çocuğun ailesi ile görüşmeler gerçekleştirerek çocukla ilgili daha doğru değerlendirmeler yapılmasını sağlamak (Gerekli durumlarda sosyal çalışma görevlileri çocuğun okulu ile ya da çocukla ilgili bilgi alabileceği diğer kanallarla da irtibata
geçebilir.)

Cevap E şıkkıdır.