SOSYAL HİZMET KURAMLARI II

Güç odaklı değerlendirme: Sosyal hizmet uzmanının müracaatçıların güçlerini ve başarılarını vurgulayarak yaptığı değerlendirmelerdir. Müracaatçının sınırlılıkları da dürüstçe gözden geçirilmelidir fakat mümkün olduğunca pozitif bir şekilde yeniden çerçe- velenmelidir.

Aydınlatılmış onam: hem yasal hem de etik uygulama çerçevesinde müracaatçıdan aydınlatılmış onam alınması veri elde etmekten daha önemlidir. Müracaatçı son değerlendirme sürecine aktif olarak katılma ihtiyacı hisseder, bu nedenle sosyal hizmet uzmanının müracaatçıyı hangi bilgilerin toplanacağı ve bu bilgilerin nasıl kullanılacağına ilişkin bilgilendirmesi gerekmektedir.

Gereksinim değerlendirmesi: Uygulama yapılan kurumun yeni bir hizmet programına ihtiyacının olup olmadığının ve bu ihtiyacın hangi düzeyde olduğunun belirlenmesi; karşılanmamış ve tamamlanmamış gereksinimlerin açığa çıkarılması amacıyla yapılır.

Program izleme: Bir kurumun yapılan uygulamaların her boyutu ile ilgili veri toplamak amacıyla yapılan, süreklilik gösteren aktivitedir. Kurum verdiği hizmetlerin çeşitli yönlerinin nasıl işlediğini belirlemek amacıyla bilgi yönetim sistemleri geliştirebilir (Du- yan, 2010).

Program değerlendirme dört amaca hizmet etmektedir. Bunlar;

     • Dış fon kaynakları ve paydaşların onayının sağlanması,

     • Müracaatçı sisteminin memnuniyeti için bir gösterge oluşturması;

Yeni uygulamalar için alan bilgisi ve uzmanın yeterliliği hakkında bilgi sağlaması;

İhtiyaç duyulan yeni hizmetler, hizmet sağlayıcılarının etkililiği, fon kaynakları ve kamunun ihtiyacını belgelendirmesidir (Johnson ve Yanca, 2010)

Giriş: Mikro düzeyde değerlendirme, müdahale ile ulaşılmak istenen amaca ulaşılıp ulaşılamadığına; sunulan hizmetlerin müracaatçının memnuniyetini sağlayıp sağlamadığına odaklanır. Mezzo düzeyde değerlendirme de, tedavi ya da eğitim grubunun amaçlarına ulaşma düzeyi; her grup üyesinin kendisi için hedeflediği amaçlara ulaşıp ulaşamadığı incelenir. Makro düzeyde değerlendirme de, program ile tüm amaçlara erişilip erişemediği belirlenir.

Sosyal Hizmet Uzmanının Görevleri: Kaynakların etkili şekilde kullanılıp kullanılmadığının belirlenmesi; sosyal hizmet uzmanının ve müracaatçının üzerinde anlaştığı amaçların gerçekleşip gerçekleşmediğinin ortaya konması ve kullanılan yöntemin başarısını değerlendirme açısından son değerlendirme oldukça önemlidir.

Sosyal hizmet uzmanı yaptığı çalışmanın olumlu çıktılarını ele alırken değerlendirmenin önündeki engelleri de göz önüne almalıdır. Bu engeller:

• Önceden tahmin edilemeyen sonuçlar olmak üzere yedi başlıkta ele alınabilir

Son Değerlendirme Türleri: Ölçekler müracaatçının değişkenlere verdiği tanımlar üzerinden yürüdüğü için geçerliliği yüksektir ve müracaatçının süreçteki tecrübeleri için iyi birer belirteç olabilir. Kişiselleştirilmiş derecelendirme ölçekleri hazırlanırken izlenebilecek adımlar:

Nelerin ölçüleceği dikkatli şekilde belirlenmeli

Toplumla Sosyal Hizmet Uygulaması ve Son Değerlendirme: Sosyal hizmet uzmanları programların yürütülmesi aşamasında ortaya çıkan problemlerin çözülebilmesi, bir kuramın test edilebilmesi, programların etkili yönetiminin sağlanabilmesi için personelin ihtiyaçlarının değerlendirilmesi sorumluluğunu da taşımaktadır.

Gereksinim değerlendirmesi: Uygulama yapılan kurumun yeni bir hizmet programına ihtiyacının olup olmadığının ve bu ihtiyacın hangi düzeyde olduğunun belirlenmesi; karşılanmamış ve tamamlanmamış gereksinimlerin açığa çıkarılması amacıyla yapılır.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME:  Uygulama kapsamında değerlendirilmesi gereken diğer konu grubun sürecidir. Bu bağlamda,

• Grup üyeleri birbirlerine karşı özenli mi? sorularının değerlendirilmesi gereklidir.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME: Gruplarla sosyal hizmet uygulamasında grup liderinin de kendine ilişkin bir değerlendirme yapması önemlidir. Bu kapsamda grup lideri: • “Grupta ne kadar aktifim?’’• “Grupta dirençlerle karşılaştım mı?’’• “İletişim sorunları yaşadım mı?’’• “Tüm grup üyelerine karşı kabul edici miydim?’’ • “Grupta gerginlik durumlarını nasıl çözümledim?’’ • “Grupta otorite miydim?’’ • “Grupta yönlendirici miydim?’’ • “Grupta üyeleri girişimde bulunmaları için teşvik ettim mi?’’, • “Kendimi ne kadar hazırlıksız ve yetersiz hissettim?’’ • “Doğal, doğrudan ve dürüst müydüm?’’ sormalıdır.

Son değerlendirme türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre müracaatçı odaklı değerlendirme asağıdaki prensipler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir:

Uygulama ihtiyacı: Uygulama gereksinimi bilgi toplamaktan daha önemlidir.

Aydınlatılmış onam: Hem yasal hem de etik uygulama çerçevesinde müracaatçıdan aydınlatılmış onam alınması veri elde etmekten daha önemlidir.

Esnek yöntem: Uygulamanın son değerlendirmesi ile cevaplanan soruların esnek şekilde tekrar gözden geçirilmesi önemlidir.

Son değerlendirme Türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre, sosyal hizmet uzmanlarının son değerlendirme sürecinde kullandıkları formlar; doğrudan uygulama değerlendirme formu ve program değerlendirmesidir. Doğrudan uygulama değerlendirmesi: Müracaatçı sisteminin ve müdahalelerin değerlendirilmesini kapsamaktadır.

Program değerlendirmesi: Müracaatçı sistemine, topluluklara sağlanan hizmetlerin yararlılığını ve verimliliğini değerlendirmeyi amaçlar.

Müracaatçı odaklı değerlendirme: Hem sosyal hizmet uzmanının hem de müracaatçıların amaçların, görevlerin ve değerlendirme planının belirlenmesi sürecine dâhil olmasını ifade etmektedir.

Güç odaklı değerlendirme: Sosyal hizmet uzmanının müracaatçıların güçlerini ve başarılarını vurgulayarak yaptığı değerlendirmelerdir.

Bireyselleştirilmiş değerlendirme: Değerlendirme müracaatçı ve müracaatçı sisteminin biricik özellikleri dikkate alındığında bireyselleştirilebilir ve bu süreçte belirli standartların kullanılması baskısına karşı konulabilir

Son değerlendirme Türleri: Program değerlendirmesi: Müracaatçı sistemine, topluluklara sağlanan hizmetlerin yararlılığını ve verimliliğini değerlendirmeyi amaçlar. Özetsel ya da oluşumsal olarak hazırlanabilecek olan program değerlendirmesi, programın işlerliğini artırmak amacıyla yön değiştirmesi ve değerlendirilmesi için yapılıyorsa oluşumsal, yönetim kuruluna ya da fon kaynağına sunulmak üzere rapor hâlinde hazırlanıyorsa özetseldir.

Son değerlendirme Türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre, sosyal hizmet uzmanlarının son değerlendirme sürecinde kullandıkları formlar; doğrudan uygulama değerlendirme formu ve program değerlendirmesidir. Doğrudan uygulama değerlendirmesi: Müracaatçı sisteminin ve müdahalelerin değerlendirilmesini kapsamaktadır.