SOSYAL HİZMET KURAMLARI II

"Sorun" kavramı ile ilgili olarak literatürde farklı şekillerde tanımlamalar yapılmaktadır. Bunların başında;

tanımlamaları yer almaktadır. Doğru cevap A'dır.

Çözüm; sorun çözme bileşenlerinden olup "duruma özgü baş etme tepkisi veya bilişsel ya da davranışsal bir tepki kalıbı" olarak tanımlanmaktadır. Çözüm, belirli bir sorunsal duruma uygulandığı zaman sorun çözme işleminin bir ürünü ya da çıktısıdır. Doğru cevap B'dir.

Sosyal hizmet mesleğinin odağı, bireylerin toplum içindeki işlevsellik yeteneğini etkileyen birey ve çevresi arasındaki etkileşimidir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal hizmetin başlıca amaçları toplumda var olan sosyal adaletsizlik ve sosyal eşitsizliği ortadan kaldırmak, insanların sorun çözme kapasitelerini geliştirmek, hizmet sistemleri ile bireyler arasında bağlantı kurarak bu sistemlerin etkili çalışmasını sağlamak ve sosyal politikanın geliştirilmesine ve ilerletilmesine katkı sağlamaktır. Doğru cevap D'dir.

Sosyal hizmet uygulamasının temeli olan sorun çözme sürecinin başarıya ulaşabilmesi için her şeyden önce sosyal hizmet uzmanı ile müracaatçının işbirlikçi bir tutum sergilemeleri ve sürecin her aşamasında her ikisinin de aktif katılım sağlaması gerekmektedir. Doğru cevap E'dir.

Sosyal hizmet uzmanları, insanların sorun çözme kapasitelerini artırmaya ve gerekli kaynakları elde etmelerine ve bireyler, insanlar ve toplum arasındaki ilişkiyi kolaylaştırmaya yardımcı olurlar. Örgütlerin insanlara karşı sorumlu olmalarını ve sosyal politikaları etkilemelerini sağlamaya çalışırlar. Doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmette sorun çözme aşamaları sırasıyla;

şeklindedir. Doğru cevap B'dir.

Sorun çözme sürecinin "ön anlaşma" aşamasında müracaatçının haklarını, beklentilerini ve bağımsızlığını güvence altına almak ve sorun çözme sürecinde sosyal hizmet uzmanına müdahale hakkını sunmak için bir sözleşme (anlaşma) yapılmalıdır. Doğru cevap C'dir.

Sorun çözme sürecinde ön değerlendirme aşaması "Bir kişinin, durumun yada sorunun çözülmesi için doğasını, nedenini, gelişimini ve yönünü belirleme süreci" olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Ön teşhis aşaması, sosyal hizmet uzmanının kendisi ile ilgili değerlendirmelerde bulunduğu  süreçtir. Uzman bu aşamada bu zamana kadarki yaptığı her şeyi gözden geçirebilir ve planının ne kadar başarılı olacağına dair bir tahminde bulunabilir. Doğru cevap E'dir.

C seçeneği dışında verilen tanımlar sorun çözmenin değil, "sorun" kavramının farklı tanımlarını vermektedir. Oysa ki soruda sorun çözmenin tanımı sorulmaktadır.

“Süreç” kavramı sorunun oluşumundan çözümüne kadar olan periyottaki her türlü durumu ifade etmektedir.

D seçeneği dışında verilen ifadeler sosyal hizmetin amaçları arasındadır. Sosyal hizmet insan hakları ve sosyal adalet temeline dayanan bir bilim dalıdır. Sosyal adaletsizlik ve sosyal eşitsizliğin olmaması için her düzeyde(birey/aile/grup/toplum) sosyal hizmetin faaliyet göstermesi gerekmektedir. Eşitsizliğin oldugu yerde sorunlar hatta sorunlar silsilesi mevcuttur. Dolayısıyla var olan bu eşitsizliği ortadan kaldırmak ve sosyal adaleti sağlamak için sosyal hizmetin sorun çözme yaklaşımı ile uygulamalar yapması gerekmektedir. Ancak bu durum sosyal eşitsizlikten şikayeti ortadan kaldırmak için değildir.

Sosyal hizmet literatüründe, sosyal hizmet uzmanının sürdüreceği sorun çözme sü- recine ilişkin aşamalar hakkında çeşitli önerilere rastlanmaktadır. Compton ve Galaway, sosyal hizmet uzmanının sürece etkili bir biçimde katılmasını gerektiren altı aşamayı şu şekilde sıralamaktadır: • Sorunu ve var olan müracaatçı sistemini tanıma ve tanımlama, • Veri toplama, • Durum saptama ve hareket planını yapma, • Müdahaleyi gerçekleştirme, • Değerlendirme, • Sonuçlandırma. Bunlar arasında B seçeneğinde verilen "yorumlama" yer almamaktadır.

Zastrow, sosyal hizmet uzmanlarının, bireylerle, ailelerle, gruplarla, örgütlerle çalışırken sorun çözme yaklaşımını kullandığını belirtmektedir. Sorun çözme sürecindeki aşamaları şu şekilde sıralamaktadır. • Sorunu veya sorunları olabildiğince kesin tanımlamak, • Olası alternatif çözümleri üretmek, • Alternatif çözümleri değerlendirmek, • Kullanılacak çözüm veya çözümleri seçmek ve hedefler oluşturmak, • Çözümleri uygulamak, • Çözümlerin nasıl işlev gördüğünü değerlendirmek için izlemek. Bunlar arasında D seçeneğinde verilen "bireyi olabildiğince tanımak" yer almamaktadır.

Sorun çözme süreci sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının birtakım kararlar aldıkları bir süreçtir. Bu kararlar temel olarak; • Üzerinde çalışmayı istedikleri sorunun ne olduğu, • Bu çalışma ile neyin elde edilmesinin amaçlandığı, • Müracaatçının değişmeyi ve değiştirmeyi istemesine rağmen sorunun hâlâ devam etmesinin nedenlerinin nasıl kavramsallaştırılacağı, • Durumu değiştirmek için hangi usul ve kurallara başvurulacağı, • Usul ve kuralların uygulanmasını sağlamak için hangi faaliyetlere başvurulacağı, • Faaliyetlerin nasıl gerçekleştirileceği üzerinedir. A seçeneğinde verilen "belirlenen seçenekler gözden geçirilip uygun olanın seçilmesi" bunlar arsında yer almaz.

Sorun çözme sürecinin ilk aşamasını sorunu belirleme ve tanımlama aşaması oluşturmaktadır. Analiz ve tanımlaması iyi bir şekilde yapılmayan sorunlar çoğunlukla halledilemez ve devam eder. Böyle bir durumda müracaatçı birey veya aile/grup/toplum üyelerinde başvuran müracaatçılar, süreç içinde hem zaman ve enerji kaybına hem de hayal kırıklığına uğrarlar. Dolayısıyla sorun çözme sürecinde yapılması gereken ilk aşama müracaatçıların sorunlarının belirlenmesi ve tanımlanması ve daha sonra, bunların çözümünün ele alınmasıdır.

Müracaatçının haklarını, beklentilerini ve bağımsızlığını güvence altına almak ve sorun çözme sürecinde sosyal hizmet uzmanına müdahale hakkını sunmak için anlaşma (sözleşme) yapılmalıdır. Müracaatçı, süreç içinde, müdahale için bir seçenek seçtiğinde, yerine getirilmesi gereken görevleri ve amaçları bilmeli ve bu görevlerin nasıl yapılacağını açık bir şekilde anlamalıdır. Ön anlaşma, karşılıklı olarak görüşülüp kabul edildiği zaman, ortak amacı oluşturmaya yardımcı olur. Karşılıklı anlayış çerçevesinde hazırlanan anlaşma ile müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanlarının uç sorunlarda karşı taraar olma olasılığı azalır ve mülakatların verimliliği korunabilir. Müracaatçıların ve sosyal hizmet uzmanlarının amaçları ya da hangi görevleri kimin yerine getireceğine ilişkin beklentileri farklı ise sözleşmenin müzakere edilmesi, her iki tarafı farklılıkları tartışmaya ve çözmeye zorlayacaktır.

Ön değerlendirme, bir kişinin veya durumun anlaşılması, bir sorunun çözülmesi ya da en aza indirilmesi için doğasını, nedenini, gelişimini ve yönünü belirleme sürecidir.

Sosyal hizmet uzmanları sonlandırma aşamasında; müracaatçı sistemiyle birlikte yapılan işlerin ve sürecin anlamını değerlendirmeli, ilişkinin sonlandırılmasıyla ilgili çalışmalar yapmalı, çalışmadan elde edilen olumlu sonuçların sürekliliğinin sağlanması için faaliyetlerde bulunmalıdır.