SOSYAL HİZMET KURAMLARI II

Hedefi belirleme aşamasında sosyal hizmet uzmanının müracaatçıya göre sorunun nasıl çözüleceğine dair belirlenen hedefleri müracaatçıya aktarması gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı kısa ve uzun süreli hedefler oluşturmalıdır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ön değerlendirme, bir kişinin veya durumun anlaşılması, bir sorunun çözülmesi ya da en aza indirilmesi için doğasını, nedenini, gelişimini ve yönünü belirleme sürecidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sorun çözme sürecinde planın uygulanması süreci büyük önem teşkil etmektedir. Bu aşamada, müdahalenin başlama noktası ve uygulamadaki görevlerin verilmesi gerekmektedir. Faydalanılacak ve kullanılacak kaynak ve hizmetler tespit edilmeli ve bunların kullanılma yöntemleri belirlenmelidir. Süreçte kimin neyi ne zaman yapacağının kararlaştırılması gerekmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Mesleki çalışma müracaatçıların sorunları halledildiği zaman sona erer. Doğru cevap C seçeneğidir.

Hepworth ve Larsen’e (1990) göre sorun çözme sürecinde, bir mesleki uygulamanın başarılı bir şekilde sonlandırılması için aşağıdaki görevlerin yerine getirilmiş olması gerekmektedir.

Sosyal hizmet uzmanı bu süreçte, kendisi ile ilgili değerlendirmelerde bulunmaktadır. Sorun çözme sürecine ilişkin sürecin bu zamana kadarki yaptığı her şeyi sosyal hizmet uzmanı gözden geçirebilir ve planının ne kadar başarılı olacağına dair tahminde bulunabilir

Sorun çözme basamakları ;

Sorun çözme basamakları ;

Tüm seçenekler sosyal hizmetin sorun çözme işlevi ile ilgili doğru bilgilerdir. Ancak E seçeneği bu konuda doğru b,r yaklaşım değildir. Sosyal hizmet uzmanı her ne kadar problemlerle ilgilense dahi temelde çözüm odaklı olmalıdır.

Müracaatçıların çevreleriyle oluşturmuş olduğu bütünleşmeye birçok sorun olumsuz etki etmektedir. Müracaatçıların karşılaştığı sorunlar arasında;
• Kişiler arası çatışmalar,
• Sosyal ilişkilerden memnuniyetsizlik,
• Resmî kurumlarda yaşanan sorunlar,
• Rol performansı ile ilgili güçlükler,
• Toplumsal geçiş sorunları,
• Davranışsal ve ruhsal sorunlar,
• Kaynak yetersizliği,
• Karar vermede yaşanan güçlükler,
• Kültürel çatışmalar,
• Sorunlara önceliklerine göre sıralamada yaşanan sıkıntılar,
olmak üzere on başlık altında ele alınmaktadır

Hicks (1991), mevcut durumla, istenen durum arasındaki boşluk olarak tanımlamıştır; Koçel (2003), arzu edilen doğrultuda ilerlerken ortaya çıkan engel veya engeller olarak tanımlamıştır; Morgan (1995) amaca ulaşmayı engelleyen bir çatışma durumu olarak tanımlamıştır; Bingham (1998) kişinin istenilen hedefe ulaşmak amacıyla topladığı mevcut güçlerinin karşısına çıkan engel olarak tanımlamıştır; Oğuzkan (1974) sorun kavramını, çözümü, yaratıcı düşünmeyi gerektiren önemli ve güç durum ve bir soru ya da bir dizi soru aracılığıyla kişiyi soruların nedenleri ile sonuçlarını araştırmaya yönelten durum olarak ele almaktadır.

Sosyal hizmette sorun çözme süreci ise sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının birlikte birtakım kararlar aldıkları bir süreçtir. Bu kararda esas; üzerinde durulması gereken sorunun ne olduğu, bu çalışma ile ne amaçlandığı, durumu değiştirmek için hangi usul ve kurallara başvurulacağı, bu usul ve kuralların uygulanması için hangi faaliyetlerin yapılacağı ve faaliyetlerin nasıl gerçekleştirileceği üzerinedir (Duyan, 2001).

Etkili bir çözüm, sorun çözme amacına ulaştıran (durumu daha iyiye doğru değiştirme ya da ürettiği duygusal baskıyı azaltma) aynı zamanda diğer olumlu sonuçları en üst düzeye çıkaran ve olumsuz sonuçları en aza indiren çözümdür. Uygun sonuçlar, kişisel ve sosyal çıktılar, uzun erimli olduğu kadar kısa erimli olabilir. Kişiler arası soruna ilişkin olarak etkili bir çözüme ilgili tüm taraflarca kabul edilebilir ya da memnuniyet verici çıktı sağlamak suretiyle çatışmanın ya da anlaşmazlığın çözümü örnek olarak verilebilir (Duyan, 2008).

Zastrow (2010), sosyal hizmet uzmanlarının, bireylerle, ailelerle, gruplarla, örgütlerle çalışırken sorun çözme yaklaşımını kullandığını belirtmektedir. Sorun çözme sürecindeki aşamaları şu şekilde sıralamaktadır. •Sorunu veya sorunları olabildiğince kesin tanımlamak, •Olası alternatif çözümleri üretmek, •Alternatif çözümleri değerlendirmek, •Kullanılacak çözüm veya çözümleri seçmek ve hedefler oluşturmak, •Çözümleri uygulamak, •Çözümlerin nasıl işlev gördüğünü değerlendirmek için izlemek.

Sosyal hizmet uygulaması esas olarak bir sorun çözme işlemidir. Bu uygulama gelişimsel bir süreç izler. Müracaatçı-sosyal hizmet uzmanı, varlığı onaylanmış, kabul edilmiş ve üstlenilmiş bir sorun üzerinde çalışır. Bu sorunu değerlendirir, analiz eder ve amaçları belirler. Amaca ulaşmak için motivasyon durumunu ve çeşitli çözümleri göz önüne alır. Çözüm odaklı aktiviteler gerçekleştirir ve elde edilen sonuçları değerlendirir. Tüm süreci ve ilgili etmenleri inceler ve amacın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini ve başarma düzeyini göz önünde bulundurur (Compton, Galaway ve Cournoyer, 2005).

Sorun çözme sürecinin ilk aşamasını sorunu belirleme ve tanımlama aşaması oluşturmaktadır. Analiz ve tanımlaması iyi bir şekilde yapılmayan sorunlar çoğunlukla halledilemez ve devam eder. Böyle bir durumda müracaatçı birey veya aile/grup/toplum üyelerinde başvuran müracaatçılar, süreç içinde hem zaman ve enerji kaybına hem de hayal kırıklığına uğrarlar (Turan, 2012). Sorunu belirleme ve tanımlama sürecinin eksiksiz yerine getirilmesi için sorunun farklı sistemlere göre ne anlama geldiği belirlenmelidir. Sorunu belirlemede, öncelikle müracaatçı sistemine göre sorunun ne olduğu belirlenmelidir. Ayrıca müracaatçı sisteminin etkileşimde bulunduğu sistemlere göre sorunun (aile, okul, yakın çevre vb.) belirlenmesi gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanı, aynı zamanda var olan sorun veya sorunların kendisi için ne anlama geldiğini de sorgulaması, sürecin eksiksiz tamamlanması açısından uygun olacaktır. Sorunu ortaklaşa belirleme ve tanımlama sürecinde, sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı birlikte çalışmalı ve çözümler üretmelidir.

Toplumla sosyal hizmet uygulamasında sosyal hizmet uzmanları bir veya daha fazla sorunun çözülmesi için vatandaşların örgütlenmesini teşvik etmek ve onları harekete geçirmek, sorunun doğasını tanımlamak ve belirlemek gibi roller üstlenmektedir (Zastrow, 1999). Sosyal hizmet uzmanları toplumla sosyal hizmet uygulaması yapılacak toplumdaki sosyal sorunları belirlemelidir. •Sosyal hizmet uzmanları toplumda hedef nüfusu etkileyen en önemli sosyal sorunları; •Bu sorunları yaşayan hedef nüfusun alt gruplarının olup olmadığını, •Belirlenen sosyal sorunlarla ilgili var olan verileri, •Var olan verilerin toplumda nasıl kullanıldığını, •Bu verileri kimin topladığını, •Verilerin sürekli olarak toplanıp toplanmadığını ortaya koymalıdır (Duyan, 2010).

Sosyal hizmet uzmanları, birey ve aile ile çalışırken sorun çözme sürecinin bu aşamasını tamamlamak için hedefleri müracaatçıları ile birlikte belirlemeleri gerekmektedir. Sosyal hizmet uygulamasında grupla yapılan çalışmalarda, grubu neden oluşturdukları ve grubun belirlenen amacına en iyi uyan hedeflerin neler olduğu göz önünde bulundurulmalıdır. Grubun amaç ifadesi, grubun oluşturulmasının nedenlerini, grup sürecini ve grubun içerebileceği bireysel hedefleri yansıtmalıdır. Toplumla sosyal hizmet uygulamasında, oluşturulan programın tanımı ve amaçları belirlendikten sonra, önerilen programın hedefi veya amaçları betimlenmeli, açık hedefler belirlenmelidir (Duyan, 2010).

Sosyal hizmet uzmanlarının müracaatçı ile açık ve gerçekçi bir anlaşma (sözleşme) yapması gereklidir. Müracaatçı, süreç içinde, müdahale için bir seçenek seçtiğinde, yerine getirilmesi gereken görevleri ve amaçları bilmeli ve bu görevlerin nasıl yapılacağını açık bir şekilde anlamalıdır. Ön anlaşma, karşılıklı olarak görüşülüp kabul edildiği zaman, ortak amacı oluşturmaya yardımcı olur. Karşılıklı anlayış çerçevesinde hazırlanan anlaşma ile müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanlarının uç sorunlarda karşı taraflar olma olasılığı azalır ve mülakatların verimliliği korunabilir. Müracaatçıların ve sosyal hizmet uzmanlarının amaçları ya da hangi görevleri kimin yerine getireceğine ilişkin beklentileri farklı ise sözleşmenin müzakere edilmesi, her iki tarafı farklılıkları tartışmaya ve çözmeye zorlayacaktır (Zastrow, 1999).

“Uygun hizmet türünün kararlaştırılması, Değişme çabalarının odağının oluşturulması, Mümkün olan hedefin düşünülmesi ve saptanması” Eylem planının formüle edilmesi aşaması ve “Sosyal hizmet uzmanı, tanımlanan sorunların müracaatçı sisteminin ihtiyaçları ile alakalı olup olmadığını belirlemelidir” Ön belirleme aşaması ile ilgilidir.

Toplumla sosyal hizmet uygulamasındaki temel amaç sosyal sorunların çözülmesini sağlamaktır. Bu sosyal sorunların çözülmesine yönelik birçok yaklaşım geliştirilmiştir. Toplumla sosyal hizmet uygulamasının, mahalle ve toplum örgütlenmesi, işlevsel toplumların örgütlenmesi, sosyal ve ekonomik kalkınma, sosyal planlama, program geliştirme ve toplum liyezonu, eş yönetim (koalisyon) oluşturma, politik ve sosyal eylem ve toplumsal hareketler olmak üzere birbirini karşılıklı olarak dışlamayan ve toplumla çalışmanın odağını ortaya koyan sekiz modeli bulunmaktadır (Zastrow, 2010). Sosyal hizmet uzmanları, sosyal sorunların çözümü sürecinde uygulama aşamasında bu yaklaşımları kullanarak sorunların çözümünü sağlayabilir.