SOSYAL HİZMET KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 2

Toplumla Sosyal Hizmet Uygulaması ve Son Değerlendirme: Sosyal hizmet uzmanları programların yürütülmesi aşamasında ortaya çıkan problemlerin çözülebilmesi, bir kuramın test edilebilmesi, programların etkili yönetiminin sağlanabilmesi için personelin ihtiyaçlarının değerlendirilmesi sorumluluğunu da taşımaktadır.

Gereksinim değerlendirmesi: Uygulama yapılan kurumun yeni bir hizmet programına ihtiyacının olup olmadığının ve bu ihtiyacın hangi düzeyde olduğunun belirlenmesi; karşılanmamış ve tamamlanmamış gereksinimlerin açığa çıkarılması amacıyla yapılır.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME:  Uygulama kapsamında değerlendirilmesi gereken diğer konu grubun sürecidir. Bu bağlamda,

• Grup üyeleri birbirlerine karşı özenli mi? sorularının değerlendirilmesi gereklidir.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME: Gruplarla sosyal hizmet uygulamasında grup liderinin de kendine ilişkin bir değerlendirme yapması önemlidir. Bu kapsamda grup lideri: • “Grupta ne kadar aktifim?’’• “Grupta dirençlerle karşılaştım mı?’’• “İletişim sorunları yaşadım mı?’’• “Tüm grup üyelerine karşı kabul edici miydim?’’ • “Grupta gerginlik durumlarını nasıl çözümledim?’’ • “Grupta otorite miydim?’’ • “Grupta yönlendirici miydim?’’ • “Grupta üyeleri girişimde bulunmaları için teşvik ettim mi?’’, • “Kendimi ne kadar hazırlıksız ve yetersiz hissettim?’’ • “Doğal, doğrudan ve dürüst müydüm?’’ sormalıdır.

Son değerlendirme türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre müracaatçı odaklı değerlendirme asağıdaki prensipler çerçevesinde gerçekleştirilmektedir:

Uygulama ihtiyacı: Uygulama gereksinimi bilgi toplamaktan daha önemlidir.

Aydınlatılmış onam: Hem yasal hem de etik uygulama çerçevesinde müracaatçıdan aydınlatılmış onam alınması veri elde etmekten daha önemlidir.

Esnek yöntem: Uygulamanın son değerlendirmesi ile cevaplanan soruların esnek şekilde tekrar gözden geçirilmesi önemlidir.

Son değerlendirme Türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre, sosyal hizmet uzmanlarının son değerlendirme sürecinde kullandıkları formlar; doğrudan uygulama değerlendirme formu ve program değerlendirmesidir. Doğrudan uygulama değerlendirmesi: Müracaatçı sisteminin ve müdahalelerin değerlendirilmesini kapsamaktadır.

Program değerlendirmesi: Müracaatçı sistemine, topluluklara sağlanan hizmetlerin yararlılığını ve verimliliğini değerlendirmeyi amaçlar.

Müracaatçı odaklı değerlendirme: Hem sosyal hizmet uzmanının hem de müracaatçıların amaçların, görevlerin ve değerlendirme planının belirlenmesi sürecine dâhil olmasını ifade etmektedir.

Güç odaklı değerlendirme: Sosyal hizmet uzmanının müracaatçıların güçlerini ve başarılarını vurgulayarak yaptığı değerlendirmelerdir.

Bireyselleştirilmiş değerlendirme: Değerlendirme müracaatçı ve müracaatçı sisteminin biricik özellikleri dikkate alındığında bireyselleştirilebilir ve bu süreçte belirli standartların kullanılması baskısına karşı konulabilir

Son değerlendirme Türleri: Program değerlendirmesi: Müracaatçı sistemine, topluluklara sağlanan hizmetlerin yararlılığını ve verimliliğini değerlendirmeyi amaçlar. Özetsel ya da oluşumsal olarak hazırlanabilecek olan program değerlendirmesi, programın işlerliğini artırmak amacıyla yön değiştirmesi ve değerlendirilmesi için yapılıyorsa oluşumsal, yönetim kuruluna ya da fon kaynağına sunulmak üzere rapor hâlinde hazırlanıyorsa özetseldir.

Son değerlendirme Türleri: Sheafor ve Horesji’ye (2014) göre, sosyal hizmet uzmanlarının son değerlendirme sürecinde kullandıkları formlar; doğrudan uygulama değerlendirme formu ve program değerlendirmesidir. Doğrudan uygulama değerlendirmesi: Müracaatçı sisteminin ve müdahalelerin değerlendirilmesini kapsamaktadır.

Giriş: Sonlandırma müracaatçının ihtiyaçlarına göre şekillenir ve tek başına bir süreç değildir. Sonlandırma aslında müracaatçının özgürleşebilmesi ve yardım ilişkisini önemli bir deneyim olarak görebilmesi için gereklidir (Ledwith, 2011). Profesyonel bir disiplin olarak sosyal hizmette birey, aile, grup ve toplum temelinde gerçekleştirilen uygulamalar kaçınılmaz olarak sonlandırılmaktadır. Sosyal hizmette sonlandırma müdahale sürecinin oldukça önemli ve tamamlayıcı niteliğe sahip bir kısmıdır. Sonlandırma sosyal hizmet uzmanının sorumluluğunda müracaatçı ile birlikte gelinen noktanın değerlendirilmesini, hedeflerin gerçekleşip gerçekleşemediğini, olumlu-olumsuz duygu ve düşüncelerin açıkça ifade edilmesini kapsamaktadır.

BİREYLERLE SOSYAL HIZMET UYGULAMASINI SONLANDIRMA
VE İZLEME: Havale yapılmadan önce müracaatçının önceden ilişkili olduğu kurumlar hakkında bilgi sahibi olunmalı; havalenin yapılacağı kurum hakkında müracaatçı bilgilendirilmeli; olası bir başvuru öncesinde müracaatçıdan izin alınmalıdır. Havale ve sonlandırmanın nedeni müracaatçı için oluşturulan dosyada açık şekilde belirtilmelidir (Duyan, 2010). Bireyin başka bir profesyonele ve kuruma havale edilmesi sürecinde: Bireyin buna hazır olması, havaleye istekli olması; diğer kurumların hizmet politikası ile bireyin ihtiyaçları için uygun kaynaklar hakkında bilgilendirilmesi; bireyin havaleye hazırlanması; havale edilen kurumdaki uzman hakkında bilgi verilmesi ve sosyal hizmet uzmanıyla iletişim kurulması için yardımcı olunması gerekmektedir.

Sonlandırma Sürecinin Yönetimi:

Müracaatçı hizmet ilişkisini bitirmek isterse sosyal hizmet uzmanı bunun için doğru bir zaman olmadığını düşünüyorsa bu adımın olası sonuçları hakkında bilgilendirilmelidir fakat son karar müracaatçıya bırakılmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı hizmetin sonlandırılmasını sürpriz olmaktan çıkarılmalıdır. Kurumun mevcut hizmetleri azaltma ya da bitirme kararı alması durumunda dikkatli olunmalıdır. Sonlandırma tarihi yaklaştıkça görüşme sıklığının azaltılması destekleyici olabilir.  Sonlandırma ile birlikte müracaatçıda ortaya çıkan kayıp, öfke gibi duyguların anlaşılması ve ele önemlidir. Sosyal hizmet uzmanı sonlandırmanın müracaatçının ailesine ve sosyal çevresine ne gibi etkileri olacağını önceden düşünmelidir.

Hizmetin Sona Erme Sebepleri: Grup üyeleri için erken sonlanma nedenleri olarak;

Hizmetin Sona Erme Sebepleri: Başarılı bir grubu sonlandırmak için:

Başarısız bir grubun sonlandırılması: Başarısız grup, grup üyelerinin amaçlarının büyük ölçüde karşılanmadığı gruplardır. Grup sürecinde ilerleme kaydedilememiş olması beraberinde kızgınlık, hayal kırıklığı, umutsuzluk, suçluluk ve kayıtsızlık gibi tepkilere neden olabilmektedir. Başarısız bir grubun sonlandırılması, başarılı yani amaçlarına ulaşmış bir grubun sonlandırılması kadar önemlidir. Başarısız grupların sonlandırılma süreci başarılı grup sürecinin sonlandırılması ile aynı aşamaları içermektedir. Tüm gruplarla olduğu gibi, sonlandırma planının yeteri kadar önceden yapılmış olması gerekir. Son toplantının tarihi, son toplantıdan çok daha önce tartışılmış ve kararlaştırılmış olmalıdır. Başarısız bir grubu sonlandırmak için yeterince zaman ayrılmalıdır. Bu sayede grubun ilerleme kaydedememesinin nedenleri belirlenebilir ve incelenebilir. Grubun neden ilerleme kaydedemediğinin belirlenmesi ve bu ilerleme kaydedilememesine yönelik üyelerin duygu ve tepkilerinin açıklığa kavuşturulması önemlidir. Bu aşamada sosyal hizmet uzmanı grup üyelerinden gelebilecek eleştirel geri bildirimlere karşı hazırlıklı olmalıdır.

Bir üyenin havale edilmesi nedeniyle grubun sonlandırılması: Bir grup üyesinin başka bir gruba veya daha profesyonel bir hizmete havale edilmesi ile grup sonlandırılabilir. Grup üyesinin daha uzmanlaşmış hizmet alması gerektiğinde; diğer grup üyeleriyle çatışma yaşaması durumunda ve bu çatışmanın grubun amacına ulaşmasını olumsuz anlamda etkilediğinde havale söz konusu olmaktadır. Havalenin nedeninin hem üyeye hem de grup üyelerine açıklanması önemlidir.

Sonlanmayı kabul etmek: Grup üyeleri sonlanmaya ilişkin hedeflenen amaçların başarılması, yeni deneyimler ve ilişkiler kazanmış olma ile ilgili olarak olumlu tepkiler gösterebilir. Grup üyeleri özgecilik, yapıcı değişime katkıda bulunma ve kendisiyle gurur duyma gibi olumlu duygulara sahip olabilirler.

GRUPLARLA SOSYAL HIZMET UYGULAMASI VE SON DEĞERLENDİRME: Gruplarla sosyal hizmet uygulamasında grup liderinin de kendine ilişkin bir değerlendirme yapması önemlidir. Bu kapsamda grup lideri: • “Grupta ne kadar aktifim?’’• “Grupta dirençlerle karşılaştım mı?’’• “İletişim sorunları yaşadım mı?’’• “Tüm grup üyelerine karşı kabul edici miydim?’’ • “Grupta gerginlik durumlarını nasıl çözümledim?’’ • “Grupta otorite miydim?’’ • “Grupta yönlendirici miydim?’’ • “Grupta üyeleri girişimde bulunmaları için teşvik ettim mi?’’, • “Kendimi ne kadar hazırlıksız ve yetersiz hissettim?’’ • “Doğal, doğrudan ve dürüst müydüm?’’ sormalıdır.

Üzüntü: Grup üyeleri için grup çok fazla anlam ifade ediyor ise kişinin diğerlerinden ayrılacağı ve kişi için anlam ifade eden durum sona ereceği zaman insanların kendilerini mutsuz hissetmesi doğal bir sonuçtur. Grup üyeleri için derin anlamı olan ilişkilerin sona ermesi ayrıca kurulan bağların koparılmasının geçmiş deneyimlerdeki kayıpları hatırlatması üzüntü yaratabilir. Burada üzüntünün sözlü olarak ifade edilmesinin sağlanması ve empatik tepkinin verilmesi önemlidir.

Sosyal Hizmette Dolaylı Uygulama: Sosyal hizmet birey, aile ve gruplarla çalışırken doğrudan insanlarla temas hâlindedir; buna mikro ve mezzo sosyal hizmet diyoruz. Dolaylı uygulamada sosyal hizmet uzmanları, yine insanlar için çalışmaktadır fakat mikro ve mezzo uygulamalardaki gibi insanlarla doğrudan bir temas hâlinde değillerdir. Dolaylı sosyal hizmet kapsamında birkaç çalışma alanı bulunmaktadır. Bunlar;

• Sosyal politikadır.

Dolaylı sosyal hizmet kapsamında birkaç çalışma alanı bulunmaktadır. Bunlar;

• Sosyal politikadır.

Makro Sosyal Hizmet Yöntemleri ve Becerileri: Toplumla sosyal hizmetin kullandığı bazı uygulama yöntemleri vardır. Bunlar; mahalle ve toplum örgütlenmesi, sosyal ve ekonomik kalkınma, sosyal planlama, program geliştirme ve toplum liyezonu, eş yönetim (koalisyon) oluşturma ve politik ve sosyal aksiyondur.