SOSYAL HİZMET KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 10

Sosyal hizmet mesleği, hem doğrudan yardım etme mesleği hem de dolaylı olarak sosyal ve ekonomik kalkınmayı sağlamak için yasa ve politikalara etki eden bir meslektir. Sosyal hizmetin temel amaçları (Pincus ve Minahan, 1973; CSWE, 1992) insanların sorun çözme, baş etme ve gelişim kapasitelerini artırmak; insanlara kaynak, hizmet ve olanak sağlayan sistemlerle müracaatçıları bağlantılandırmak; sistemlerin etkili ve insancıl olmalarını sağlamak, sosyal politikaların gelişmesi ve ilerlemesi için katkı sağlamak; risk altındaki grupları güçlendirmek, sosyal ve ekonomik adeleti geliştirmek ve profesyonel bilgi ve becerileri geliştirmek ve test etmektir (Duyan, 2012).

Doğrudan uygulama, vaka çalışmacısı ya da danışman olarak eylemde bulunmayı kapsamaktadır.

Doğrudan sosyal hizmet uygulamasının bileşenleri Hepworth ve diğerlerine (2013) göre şöyledir:

• Barınma ve maddi hizmetler, • Hastane ve sağlık hizmetleri, • Ruh sağlığı hizmetleri, • Engelli hizmetleri, • Madde bağımlılarına yönelik hizmetler, • Çocuk, yetişkin ve aile hizmetleri, • Çocuk refahı, • Okul sosyal hizmeti, • Yaşlı müracaatçılarla çalışma, • Göçmenlerle çalışma.

Doğrudan sosyal hizmet uygulamasında sosyal hizmet uzmanları birtakım görevleri yerine getirirler. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçılarla çalışırken belli roller almaktadır. Bunlar (Hepworth ve diğ., 2013):

• Vaka çalışmacısı ya da danışman, • Çift ve aile terapisti, • Eğitimci, • Aracı, • Koordinatör, • Arabulucu, • Hakem, • Savunucu, • Kolaylaştırıcı, • Ekip üyesi, • Araştırmacı

En bilinen yönlendiriciler sosyopatlar, psikopatlar ya da antisosyal kişilik bozukluğu olanlardır.

Empati: Müracaatçı ile iletişim kurma becerisi, müracaatçı için ilgiye sahip olma, müracaatçının ne algıladığını bilmek, anlamayı istemek, onu duymak ve anlamaktır.

Biestek’in bireylerle sosyal hizmet ilişkisindeki klasik 7 ilkesi ve her bir ilkenin kullanımında sosyal hizmet uzmanının rolü, sosyal hizmet uzmanı-müracaatçı etkileşiminde veya eylem sisteminde sosyal hizmet uzmanının sorumluluklarını tanımlamanın yollarından biridir. Bu ilkeler şunlardır (Zastrow, 1999): Bireyselleştirme: Bireyselleştirme kişiyi tek bir açıdan değil, farklı birçok açıdan incelemek ve değerlendirmek anlamına gelir. Her birey diğerlerinden farklıdır ve kendine özgüdür. Bu nedenle, bireylerin sorunları da diğer bireylerin sorunlarından farklıdır. Bu sorunların çözümüne yönelik yapılan çalışmalar da kişiye özgü, onun gelişimsel ve entelektüel kapasitesine, sosyoekonomik durumuna, kapasitesine ve baş etme düzeyine bağlı olarak farklılık göstermektedir. Duyguların Amaçlı Olarak İfade Edilmesi: Sosyal hizmet uzmanının, müracaatçısının duygularını (özellikle olumsuz duygularını) özgürce ifade etmesine olanak sağlaması gerekir. Özellikle olumsuz duygular uzun süre kişiyi etkileyen duygulardır ve ifade edilmeleri oldukça faydalıdır. Sosyal hizmet uzmanı müracaatçıyı yargılamadan veya övmeden dinlemelidir. Duyguların Kontrol Edilmesi: Kişinin duygularını hassasiyetle hissetmeye çalışmadan o kişinin sorunlarını tespit ve çözmek mümkün olmaz. Karşıdaki duygularını hassasiyet, anlayış ve tepki ile paylaşabilir. Kendi Kararını Verme Hakkı: Kendi kaderini tayin etme hakkı, müracaatçının kendi hayatıyla ilgili kararları almasındaki tek yetkili kişi olması anlamına gelir. Kişinin kendisi için neyin iyi, neyin kötü olduğuna kendisi karar vermelidir.

Aşırı Yük: Bu, alıcının aynı anda yorumlayabileceğinden ve yanıt verebileceğinden daha fazla mesaj almasıdır.

Doğrudan sosyal hizmetin uygulamalarından biri de ailerle sosyal hizmettir. Aile genel olarak anne, baba ve varsa çocuklardan oluşan bir sistemdir. Aileler ya da aile içindeki bireyler çeşitli sebeplerle sorun yaşarlar. Ailelerle sosyal hizmet uygulamasının temeli, ailede yaşanan sorunları belirlemek, sorunlara ilişkin bir müdahale planı geliştirmek ve bunu uygulamaya geçirerek çilerin ya da aile içindeki bireylerin sorununu çözmektir.

Evrensellik: Grup içindeki üyeler yaşadıkları sorunlar söz konusu olduğunda yalnız olmadıklarını ve diğer insanların da benzer sorunlar yaşadığını görürler. Bu durumda insanlar değişime ve sorunların çözümüne dair güdülenirler

Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı hizmeti ne zaman sonlandırmalarının uygun olacağına karar vermeli ve müdahale ile ilgili süreçleri değerlendirmelidir. Bunlar:
• Müdahale yöntemleri başarılı oldu mu?
• Müracaatçının sorunu ve durumu yeteri kadar çözüldü mü?
• Müracaatçı kendi başına hayatını sürdürebilecek mi?
• Müracaatçının kendine ve başkalarına zarar verme riski ortadan kalktı mı?
• Sosyal hizmet uzmanı ve kurum gerekli sonuçları almadan makul düzeyde zaman,
enerji ve beceri yatırımı yaptı mı?
• Müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanı gelecek bağlantılarından önemli bir menfaat
gözetmeden bir noktaya vardılar mı?
• Müracaatçı sosyal hizmet uzmanına veya kuruma uygunsuz bir şekilde bağımlı
hâle geldi mi?
• Müracaatçının başka bir kuruma veya sosyal hizmet uzmanına yönlendirilmesinin
yararı oldu mu?

Ledwith’ in (2011) sonlandırma üzerine yaptığı nitel çalışmada katılımcılardan sonladırmaya ilişkin tüm deneyimlerini tanımlamalarını istemiştir ve 46 katılımcının verdiği  yanıt sonrası bazı olumlu ve olumsuz duygular belirlenmiştir. Üzüntü, ortaya çıkmada en çok görülen duygu olmuştur.

Ledwith’ in (2011) sonlandırma üzerine yaptığı nitel çalışmada katılımcılardan sonladırmaya ilişkin tüm deneyimlerini tanımlamalarını istemiştir ve 46 katılımcının verdiği  yanıt sonrası bazı olumlu ve olumsuz duygular belirlenmiştir. Merhamet, ortaya çıkma durumu en az olumlu duygulardan biridir.

Sonlandırma sürecini olabildiğince olumlu bir deneyime çevirmek için sosyal hizmet uzmanının izlemesi gereken kurallar bulunmaktadır.  Sonlandırma tarihi yaklaştıkça görüşme sıklığının azaltılması destekleyici olabilir. Müracaatçının sosyal destek sistemiyle ve informel yardım kaynaklarıyla ilişkisinin güçlendirilmesi ve yardıma ihtiyaç duyduğunda onlara yönlendirilmesi gerekmektedir.

Grup çalışmalarının belirlenen ve beklenen zamanından önce sonlandırılması söz konusu olabilir. Grup süreci tamamlanmadığı hâlde gruptan üyelerin ayrılması ve lidere özgü nedenlerle grup çalışması sonlanabilir. Grup ayrılığı (grup üyesinin uygun grupta olmaması), bunlardan biridir.

Başarısız bir grubun sonlandırılması: Başarısız grup, grup üyelerinin amaçlarının büyük ölçüde karşılanmadığı gruplardır. Grup sürecinde ilerleme kaydedilememiş olması beraberinde kızgınlık, hayal kırıklığı, umutsuzluk, suçluluk ve kayıtsızlık gibi tepkilere neden olabilmektedir. Bu sayede grubun ilerleme kaydedememesinin nedenleri belirlenebilir ve incelenebilir.Grubun neden ilerleme kaydedemediğinin belirlenmesi ve bu ilerleme kaydedilememesine yönelik üyelerin duygu ve tepkilerinin açıklığa kavuşturulması önemlidir.

Kaçma: Sonlanma, grup üyelerine geçmişte yaşadıkları bazı incinme deneyimlerini hatırlatabilir. Yeniden incinmekten korkan ve ayrılma ile başa çıkamayacağını düşünen üyeler tipik olarak kaçınma davranışı sergileyebilirler.

İnkar: Kayıp ve endişe duygusu ile baş etmek için grup üyeleri tipik olarak inkar davranışı gösterebilir. Grup üyeleri sonlanmayı reddedebilir ve sonlanma olmayacakmış gibi davranabilirler. Sonlanma konusu açıldığında üyelerin sessiz kalması ya da konuyu değiştirmeye çalışması inkarın dışavurumu olarak değerlendirilebilir.

Sonlanmayı kabul etmek: Grup üyeleri sonlanmaya ilişkin hedeflenen amaçların başarılması, yeni deneyimler ve ilişkiler kazanmış olma ile ilgili olarak olumlu tepkiler gösterebilir. Grup üyeleri özgecilik, yapıcı değişime katkıda bulunma ve kendisiyle gurur duyma gibi olumlu duygulara sahip olabilirler.

Grup lideri üyelere sonlandırmanın yaklaştığının hatırlatılması için yararlı olabilecek bazı sorular yönlendirebilir. Bunlar:
• Eğer bu oturum son oturum olsaydı, yaptıklarınla ilgili olarak neler hissederdin?
• Yaptıklarından farklı olarak neler yapmış olmayı isterdin?