SOSYAL HİZMET KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 4

Psikoloji ve psikolojik danışmanlık ve rehberlik alanı ise sorun çözme sürecinde sosyal
hizmetle benzerlik taşıyan yanları da olsa genel hatları ile ayrılmaktadır. Bu meslek gruplarında genelde birey odaklı yaklaşım söz konusudur.

Sorun çözme sürecinin ilk aşamasını sorunu belirleme ve tanımlama aşaması oluşturmaktadır. Analiz ve tanımlaması iyi bir şekilde yapılmayan sorunlar çoğunlukla halledilemez ve devam eder. Böyle bir durumda müracaatçı birey veya ile/grup/toplum üyelerinde başvuran müracaatçılar, süreç içinde hem zaman ve enerji kaybına hem de hayal kırıklığına uğrarlar. Dolayısıyla sorun çözme sürecinde yapılması gereken ilk aşama müracaatçıların sorunlarının belirlenmesi ve tanımlanması ve daha sonra, bunların çözümünün ele alınmasıdır

Müracaatçılarla birlikte;
• Birey olarak önemli sorunları,
• Sorunlara ne tür etmenlerin katkıda bulunduğu,
• Müracaatçıların sahip olduğu güçler,
• Neleri iyi şekilde yapabildiği ve yaşamlarının hangi boyutlarının önemli olduğu
konularına açıklık getirilmelidir.

Müracaatçının haklarını, beklentilerini ve bağımsızlığını güvence altına almak ve sorun
çözme sürecinde sosyal hizmet uzmanına müdahale hakkını sunmak için anlaşma (sözlesme) yapılmalıdır.

Sosyal hizmet uzmanı, sorun çözme amaçlı mesleki değerlendirmesini mesleki sınırlarını aşmaksızın, bağımsız olarak yapmalıdır. Eğer gerekli olursa aynı meslekten kişilerle veya farklı meslek elemanlarıyla fikir alışverişinde bulunması yararlı olacaktır.

Ön değerlendirme, bir kisinin veya durumun anlaşılması, bir sorunun çözülmesi ya da en aza indirilmesi için doğasını, nedenini, gelişimini ve yönünü belirleme sürecidir.

Sosyal hizmet uygulamasında, sorun çözme sürecinin bu aşamasında, mevcut sorunların çözümü için, eylem planının oluşturulması ve yapılacak eylem planlarının formüle edilmesi gerekmektedir. Bu sürecin sağlıklı ve eksiksiz yerine getirilebilmesi için;
• Mümkün olan hedefin düşünülmesi ve saptanması,
• Uygun hizmet türünün kararlaştırılması,
• Değişme çabalarının odağının oluşturulması,
• Eylem planında sosyal hizmet uzmanının rolünün neler olduğu,
• Müracaatçı sistemindeki veya dışındaki planı engelleyebilecek etkilerin gözden geçirilmesi gerekmektedir.

Sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçının, planlama sürecinde yapılan plana açık bir şekilde uymaları en önemli husus olmaktadır, bu durumla birlikte, taraar bir anlaşma veya sözleşme içerisine girmiş bulunmaktadırlar. Sözleşmenin içeriği, birey, aile, grup ve toplum düzeyinde değişmemektedir. Sözleşmede bulunabilecek maddelerden bazıları şunlardır;

Planlama sürecinin basamakları ;

Doğru şekilde geliştirilmiş hedef aşağıdaki şartları taşımalıdır:
• Genellikle sonrasında bir eylem fiili kullanılacak kelime ile başlamalıdır.
• Elde edilebilecek tek bir sonucu belirtmelidir.
• Başarılması için hedef gösterilen bir zaman dilimini belirtmelidir.
• Mümkün olduğunca nitelikli ve ölçülebilir olmalıdır.
• Yapılacak müdahaleye katılan müracaatçı ve diğerleri tarafından anlaşılabilir olmalıdır.
• Ulaşılabilir olmalı fakat yine de anlamlı bir değişim yaratmak adına, nitelikli bir
meydan okuma olmalıdır.

Müracaatçının sorunu ve durumu konusundaki ön değerlendirme tamamlandıktan sonra, sosyal hizmet uzmanı ve müracaatçı değişim sürecinin üçüncü aşaması olan planlama ve sözleşme basamağına geçmektedir. Planlama, ön değerlendirme ve uygulama arasında olduğundan, bu iki süreç arasında bir köprü oluşturmaktadır.

Sözleşmede bulunabilecek maddelerden bazıları şunlardır:

Ele alınması gereken sorunlar ve kaygılar,

Yapılacak uygulamanın amaçları,

Müracaatçının üstleneceği etkinlikler ve alması gereken sorumluluklar,

Uygulamanın tahmin edilen süresi,

Yapılacak olan muhtemel toplantıların ve görüşmelerin yeri ve sayısı.

Planlama sürecinin alt basamakları:

1. Müracaatçı ile çalışma

2. Sorunları önceliklerine göre sıralama

3. Sorunları gereksinimler biçiminde tanımlama

4. Müdehale düzeylerini belirleme

5. Amaçları oluşturma

6. Hedefleri belirleme

7. Sözleşme hazırlama

Planlama sürecinin alt basamakları:

1. Müracaatçı ile çalışma

2. Sorunları önceliklerine göre sıralama

3. Sorunları gereksinimler biçiminde tanımlama

4. Müdehale düzeylerini belirleme

5. Amaçları oluşturma

6. Hedefleri belirleme

7. Sözleşme hazırlama

Planlama sürecinin ilk alt basamağı müracaatçı ile çalışmaktır.

Bulunacak bu olası çözümler, mikro, mezzo ve makro düzeyde müdahaleler gerektirebilmektedir.

Planlama sürecinin yedi tane alt basamağı vardır.

Sorunları gereksinimler biçiminde tanımlama planlama sürecinin üçüncü alt basamağıdır.

Planlama sürecinde müracaatçının güçlerinden yararlanılmalıdır. Müracaatçıların
güçlü yanları;
• Özel ilgiler ve aktiviteler,
• Aile ve arkadaşlara sahip olma,
• Eğitim ve iş geçmişi,
• Sorun çözme ve karar verme becerileri,
• İnançlar ve değerler,
• Kişisel nitelikler ve özellikler,
• Fiziksel ve maddi kaynaklar,
• Profesyonel hizmetler,
• Tutumlar ve bakış açıları,
• Duygusal ve zihinsel sağlık,
• Destek sistemleri ile diğer güçlü yönlerin karışımı olarak sıralanabilir. Bunlar arasında "cinsiyet" yer almamaktadır.

C seçeneği dışındaki bütün ifadeler sosyal hizmet uzmanının müracaatçı ile amaçları oluşturmasının yardım süreci açısından faydaları arasında yer almaktadır. Sosyal hizmet uzmanlarının rolü, her bir uygulanabilir seçeneğin muhtemel sonuçlarını açığa çıkarmak ve müracaatçının anlamasına yardımcı olmaktır. Tavsiye vermek ve müracaatçı için seçim yapmak, sosyal hizmet uzmanlarının birincil rolü değildir. Tavsiye vermeme ilkesi, sosyal hizmet uzmanlarının müracaatçıların göz önünde bulundurmadığı seçenekleri göstermeme anlamına gelmemektedir. Tersine, sosyal hizmet uzmanlarının sorumluluğu olası seçenekleri önermek ve müracaatçılar ile birlikte keşfetmektir.