SOSYAL HİZMET KURAMLARI II - Deneme Sınavı - 3

Sosyal hizmet uzmanı, müracaatçı sistemi olarak birey, aile, grup ve toplum düzeyinde çalışabileceğini iyi bilmektedir. Sosyal hizmet uzmanının müracaatçı sistemi, genellikle küçük bir grup olarak nitelendirebileceğimiz ailelerden oluşmaktadır. Aileyle yardım süreci için çalışmak, bireylerle çalışmaktan daha karmaşık olabilmektedir çünkü tüm üyelerin gereksinimlerinin göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

I numaralı ifade sözleşme ile ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir. Diğer ifadeler sözleşme ile ilgili olarak doğrudur. Aile ile plan yaparken üyelerden birinin ya da bir bölümünün kabul ettiği sorunlar yerine aile üyelerinin tamamı tarafından üstlenilen sorun üzerinde durmak çalışma ilişkisinin temelini oluşturan sözleşmeyi yapmayı büyük ölçüde kolaylaştıracaktır. Bu nedenle I numaraları ifadenin yer almadığı seçenek doğru olacaktır.

Grup öncesi planlama aşamasında ihtiyaçların belirlenmesi konusunda sosyal hizmet uzmanının birçok noktayı düşünmesi gerekmektedir: • Hedeflenen müracaatçı kitlesi içindeki insanların kendilerine göre, kuruma göre, diğer sosyal hizmet uzmanlarına göre, ilgili diğer kişilere göre ve planlama yapan sosyal hizmet uzmanına göre ihtiyaçları nelerdir? • İhtiyaçların algısı konusundaki önemli benzerlikler ve farklılıklar nelerdir, hangi yönden bu algılar faydalıdır, hangi yönden uyumsuzdur, hangi algıların açıklığa kavuşturulması ve uzlaştırılması gerekmektedir? • İhtiyaçlar üzerinde etkisi olan olası grup üyelerinin sosyal bağlam ögeleri nelerdir?  (değerler, tavırlar, ekonomik durum, toplum kaynakları vb.) •Olası grup üyelerinin gelişimsel ihtiyaçları nelerdir? • Planlanmakta olan grup hangi ihtiyaçlara hitap edecektir? Görüldüğü gibi bunlar arasında gelecek kaygısı ile ilgili bir ifade yer almamaktadır.

Grup kompozisyonu yapılırken düşünülmesi gereken en önemli nokta grubun amacıdır. Amacı ortaya çıkaran ortak ihtiyaçlara sahip olmak grubun kompozisyonu belirlenirken en önemli etmenlerden biridir.

Hasenfeld, karşılanmayan bir gereksinimi ortaya çıkarmak ve gözle görülür hâle getirmek amacıyla bir dizi etkinliğin gerçekleştirilmesi gerektiğini söylemiştir:
• İlk olarak gerçekten neyin gereksinim olduğunu açık bir şekilde tanımlamak için
veri ya da bilgi toplanmalıdır.
• İkinci olarak belirlenen gereksinimi karşılamak için toplumda hâlihazırda hizmet
veren diğer kurumlar ya da programlar belirlenmelidir.
• Üçüncü olarak müracaatçılarla ilgili diğer profesyonellerle temas kurulmalıdır.
• Dördüncü olarak problemin ve gereksinimin toplumda yaşayan insanlar tarafından
nasıl algılandığının ortaya konulması için onlarla görüşülmelidir.
• Son olarak gereksinimler değerlendirilmelidir.

Program geliştirmede amaç, yeni bir programı tanımlamak ve geliştirmektir. Bununla ilgili olarak:

• Var olan gereksinim göz önünde bulundurulmalıdır.
• Oluşturulması için destek sağlanmalıdır.
• Sorumluluklar dağıtılmalıdır. Kimin, ne zaman, neyi yapacağı belirlenmeli, yön ve yöntem oluşturulmalıdır.
• Önerilen programın hedefi veya amaçları betimlenmelidir. Programın misyonu  üç bölümden oluşmaktadır. Bunlardan birincisi, karşılanmamış ihtiyaçlar açık bir şekilde tanımlanmalı ve belgelenmelidir. İkincisi, müracaatçıların hizmet alımları  açık bir şekilde belirlenmelidir. Üçüncüsü, program tarafından sağlanmış olan hizmetler planlı bir şekilde açıklanmalıdır.
• Hedefler açık ve net bir şekilde belirlenmelidir. Denildiği üzere hedefler net olmalıdır. Makro uygulamalardaki hedeflerin en az diğer müdahale alanları kadar açık ve net olması gerekmektedir. Çünkü toplumu oluşturan yapı, diğer müdahale  düzeylerini oluşturan sistemler bütünüdür.
• Program için yapılabilirlik (fizibilite) çalışması gerçekleştirilmelidir. Bu uygulama,  uygulama ve değerlendirmedeki ihtiyaçları karşılamak için yapılan sistematik değerlendirmelerdir.
• Programı başlatmak için gereksinim duyulan kaynaklar harekete geçirilmelidir.
• Programın nasıl işler hâle getirileceği saptanmalıdır.
• Programda hizmetlerin nasıl sürdürülebilir olacağı ortaya konmalıdır. 

Buna göre, sorumlulukların tek elde toplanmasından bahseden B seçeneği yanlış bilgi içermektedir.

Jones ve Biesecker (1980), müracaatçının güçlü yönlerini detaylarıyla belirlemek için,
müracaatçıya sorabileceğimiz sekiz kategoriden oluşan bir taslak oluşturmuştur. Her kategorinin altında sorular bulunmaktadır.

Doğru şekilde geliştirilmiş hedef aşağıdaki şartları taşımalıdır:
• Genellikle sonrasında bir eylem fiili kullanılacak kelime ile başlamalıdır.
• Elde edilebilecek tek bir sonucu belirtmelidir.
• Başarılması için hedef gösterilen bir zaman dilimini belirtmelidir.
• Mümkün olduğunca nitelikli ve ölçülebilir olmalıdır.
• Yapılacak müdahaleye katılan müracaatçı ve diğerleri tarfından anlaşılabilir olmalıdır.
• Ulaşılabilir olmalı fakat yine de anlamlı bir değişim yaratmak adına, nitelikli bir
meydan okuma olmalıdır (Sheafer ve Horejsi, 2012).

Sosyal hizmet uzmanının, ailelerle uygulama yapması, bireylerle uygulama yapmasından daha zor olabilmektedir. Çünkü, her aile üyesinin farklı ve ayrı sorunları bulunmaktadır.

Grubun amaç ve hedefleri üç sınıfa ayrılmaktadır. Bunlardan birincisi; grubu destekleyen ve ilerlemesini amaçlayan hedeflerden oluşmaktadır. Bu tür amaçlara “grup merkezli
amaçlar” denilmektedir. Örneğin grup üyelerinin çalışmalarını ve düşüncelerini ifade etmek için ortaya konulan amaçlar, grubun genel menfaatini düşündüğü için bu tür amaçlar
kategorisine girmektedir.

Ön değerlendirme, bir kişinin veya durumun anlaşılması ya da bir sorunun çözülmesi ya da en aza indirilmesi için bireyselleştirilmiş yardım müdahalesi için temel oluşturmak amacıyla sorunların, insanların, durumların ve bunların birbirleriyle karşılıklı ilişkilerinin, farklılaşmış, doğru bir şekilde mikro, mezzo ve makro ve farklılık açılarından incelenmesi ve belirlenmesi aşamalarından oluşur. Sosyal hizmet uzmanı, ön değerlendirme sürecinde olabildiğince bilgiye ulaşmalı ve derinlemesine analiz yapmalıdır. Müracaatçının durumuna dâhil olan sosyal hizmet uzmanının, müracaatçı ve diğerleri çok farklı sonuçlara ulaşırlarsa fikir birliğine varılmasının sağlanması ya da en azından fikirlerin çeşitliliğini azaltılması için ekstra bilgi toplaması ve daha fazla derinlemesine analiz yapması gerekmektedir. Ön değerlendirme süreci bir sorunun çok boyutlu olarak anlaşılması üzerine odaklanmaktadır. Görüldüğü gibi E seçeneği dışındakiler ön değerlendirme süreci ile ilgili olarak yanlış bilgi içermektedir. E seçeneğindeki "sosyal hizmet uzmanı, ön değerlendirme sürecinde müracaatçı ve çevresindeki önemli kişiler hakkında bilgi toplayarak işe başlamalıdır" ifadesi doğrudur.

Gereksinim duyulan bilgi ön değerlendirmenin mikro, mezzo ve makro düzeylerine ilave olarak insan farklılığı unsurlarının (ırk, etnik köken, yaş, coğrafya, din, değerler, kültür, yönelim, fiziksel ve ruhsal sağlık ve farklılaşan diğer yanlar) dikkate alınmasını içeren dört ana kategoriyi kapsamaktadır. Bunlar arasında C seçeneğinde verilen "arkadaş çevresi" yer almamaktadır.

Ön değerlendirmenin,  müracaatçının belirlenmesi; durum içinde müracaatçının mikro, mezzo, makro ve farklılık perspektifinden değerlendirilmesi; müracaatçının sorunları ve gereksinimleri hakkında bilgi toplanması ve müracaatçının güçlü yönlerinin vurgulanması olmak üzere kendi içinde dört alt basamağı bulunmaktadır. Bunlardan D seçeneğinde verilen dördüncü alt basamak "müracatçıların güçlerinin belirlenmesi" dir.

Sosyal inceleme raporunda;
1. Sorun,
2. Sorunun belirtileri,
3. Sorunun tarihi (tekrarlayan durumlar ya da yinelenen psikolojik olaylar),
4. Şu anki durum (aile, iş, ekonomik durum ve ilgili çevresel, sosyal ve sağlık etmenleri),
5. Aile geçmişi (ebeveynler, büyük ebeveynler ve diğer akrabalar ve onlarla ilgili sağlık ve ruhsal etmenler),
6. Eğitim ve çalışma geçmiş

7. Müracaatçının amaçları (müracaatçının aile üyelerinin amaçları dâhil),
8. Sosyal hizmet uzmanının değerlendirmesi,
9. Sosyal hizmet uzmanının önerileri (sosyal hizmetin müdahale planı dâhil) olmak üzere dokuz başlık altında toplanan bilgiler yer alır. Bunlar arasında A seçeneğinde verilen "sorunun çözümü" yer almamaktadır.

Müracaatçıların karşılaştığı sorunlar arasında
• Kişiler arası çatışmalar,
• Sosyal ilişkilerden memnun olmama,
• Resmî kurumlarla yaşanan sorunlar,
• Rol performansı ile ilgili güçlükler,
• Toplumsal geçiş sorunları,
• Ruhsal ve davranışsal sorunlar,
• Kaynak yetersizliği,
• Karar vermede güçlükler yaşama,
• Kültürel çatışmalar
• Sorunları önceliklerine göre sıralayamama yer almaktadır. B seçeneğinde verilen "sorunu belirleyememe" söz konusu sorunlardan biri değildir.

Aile ile değerlendirmede, aile sisteminin yapısı unutulmamalıdır. Aileyi oluşturan yapı,  aile içindeki yapı, aile dışındaki bireylerin oluşturduğu yapı ve ailenin statüsünü oluşturan belli başlı etmenlerin oluşturduğu yapı olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Seçeneklerde bu yapının alt kolları da verilmiştir. İlk aşama ise A seçeneğinde verilen "yapısal değerlendirme"dir.

Ogburn ailenin yedi işlevi üzerinde durmuştur. Bunlar: Ekonomik gereksinimlerini karşılamak, statü sağlamak, çocukların eğitimini planlamak, din eğitimi vermek, boş zaman faaliyetlerini gerçekleştirmek, aile üyelerinin birbirini koruması ve karşılıklı sevgi ortamı yaratmak gibi işlevlerdir. Murdock, Lundberg ve Yorburg ailenin temel işlevlerini ekonomik, cinsel davranış–üreme ve çocukların bakımı ile sosyalleşmesi başlıkları altında toplamışlardır. Lundberg bu işlevlere ailedeki rol dağılımı ve karşılıklı doyumu da eklemiştir. Ackerman ise tüm bu genel işlevleri biyolojik, sosyal, psikolojik ve ekonomik olmak üzere genel başlıklar altında toplayarak daha kapsamlı bir şekilde ifade etmiştir.

C seçeneği dışındaki seçeneklerde gruplarla sosyal hizmet uygulaması gerçekleştirirken sosyal hizmet uzmanlarının ön değerlendirme aşamasında yerine getirmesi gereken görevler yer alırken, C seçeneğinde sosyal hizmet uzmanlarının ön değerlendirme aşamasında sahip olması gereken bilgiler arasında yer alan "kurumun misyonu ve işlevi ve bunun grup çalışması yoluyla verilecek olan hizmetin doğasını nasıl etkileyeceği" verilmiştir.

Grubun gelişimini etkileyen bazı etmenler bulunmaktadır.  • Grup üyelerinin grubun işlevine, görev ve amaçlarına bağlılık derecesi, • Üyelerin karşılıklı gereksinimlerinin karşılanması, • Grup üyelerinin birbirinden hoşlanması veya birbirine özen göstermesi, • Rolleri yerine getirmek için rekabetten çok iş birliğine gidilmesi, • Grup üyeleri arasındaki farklılıklara saygı, • Grubun birlikte geçirdiği zamanın miktarı, • Bireysel gelişmeyi destekleyen etkileşim, • Grup normlarının ve amaçlarının oluşmasına izin verecek bir düzeyde homojenlik, ve • Grup üyeleri arasındaki farklı düşünceleri ve görüşleri ortaya çıkaracak düzeyde heterojenlik, olarak sıralanabilir. II numaralı ifade grubun homojen olması gerektiğini belitttiği için yanlış bilgi içermektedir. Dolayısıyla, seçeneklerde bu ifadenin yer almadığı yanıt doğru olacaktır.

Demografik özellikler, ekonomik özellikler, ailelerin gelir durumu, işsizlik, ikamet edilen yer ve özellikleri, kültür, toplum içindeki iletişimi ve etkileşim, toplumda sosyal hizmetlere olan ihtiyaç ve bu ihtiyaçların nasıl karşılandığı, sosyal hizmetlere toplumun katılım eğilimleri, toplumun sosyal hizmet gereksinimlerine karşı geliştirdiği kurumsal olmayan çözüm yolları gibi değişkenler toplumu anlamak için yapılacak toplum incelemesinde göz önünde bulundurulması gereken değişkenlerdir.