SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

Pincus ve Pinahan bireylerin iyilik hâlini sağlayan üç tür sistemin tanımlamıştır.  Bu sistemler, resmî
olmayan, doğal sistemler (aile, arkada vb.); resmî sistemler (topluluklar, iş ortaklıkları vb.) ve toplumsal sistemler (hastane, okul vb.) olarak gruplandırılabilir.

Sistem yaklaşımının temel kavramları, bütüncüllük, ilişki ve dengedir. Bu kavramlar birbirleriyle ilişkilidir. Bütüncüllük kavramı, sistemi meydana getiren ögelerin bütüncül katkısının her bir ögenin ayrı ayrı katkısından daha fazla olduğunu açıklayan bir kavramdır. İlişki kavramı, bir sistemin içindeki ögelerin birbirleriyle olan ilişkisidir. Sistem yaklaşımı bir soruna açıklık getirmede tüm değişkenlerin göz önünde bulundurulmasını öngörür. Denge kavramı, yaşayan çoğu sistemin varlığını sürdürebilmesi için denge arayışı içinde olduğunu belirtmek amacıyla kullanılan bir terimdir . Odak sistem, müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanlarını ilgisini çeken düzeylerdir. İlgilenilecek olan sistem veya alt sistemlerin belirlenmesine yardımcı olur. Sınır, bir sistem ya da alt sistemin sonlandığı ve başka bir sistem ya da alt sistemin başladığı yeri tanımlamak için kullanılan bir kavramdır

Sistem yaklaşımının temel kavramları, bütüncüllük, ilişki ve dengedir. Bu kavramlar birbirleriyle ilişkilidir. Bütüncüllük kavramı, sistemi meydana getiren ögelerin bütüncül katkısının her bir ögenin ayrı ayrı katkısından daha fazla olduğunu açıklayan bir kavramdır. İlişki kavramı, bir sistemin içindeki ögelerin birbirleriyle olan ilişkisidir. Sistem yaklaşımı bir soruna açıklık getirmede tüm değişkenlerin göz önünde bulundurulmasını öngörür. Denge kavramı, yaşayan çoğu sistemin varlığını sürdürebilmesi için denge arayışı içinde olduğunu belirtmek amacıyla kullanılan bir terimdir . Odak sistem, müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanlarını ilgisini çeken düzeylerdir. İlgilenilecek olan sistem veya alt sistemlerin belirlenmesine yardımcı olur. Sınır, bir sistem ya da alt sistemin sonlandığı ve başka bir sistem ya da alt sistemin başladığı yeri tanımlamak için kullanılan bir kavramdır

Sosyal hizmet uzmanlarının ekolojik değerlendirmede göz önünde bulundurması gereken düzeyler şu şekilde belirtilmektedir (Derezotes, 2000):

Sosyal hizmet uzmanlarının ekolojik değerlendirmede göz önünde bulundurması gereken düzeyler şu şekilde belirtilmektedir (Derezotes, 2000):

Bireylerin kendilerinde potansiyel olarak var olan güçlerinin ortaya çıkarılması için bir rehbere ihtiyaç vardır. Mikro, mezzo ve makro düzeyde güçlendirme eyleminin meydana gelebilmesi için birtakım temel ilkeler doğrultusunda hareket edilmelidir. Simon (1994) bireylerin güçlendirilmesi için sosyal hizmet uzmanlarına rehberlik edecek bazı ilkeleri şu şekilde belirtmiştir:

Baskı karşıtı uygulama;
• Müracaatçıları güçlendirici bir nitelik taşımalıdır,
• Minimum düzeyde müdahale içermelidir,
• Sorunun yapısal bağlamını bilinçli bir şekilde kavramalıdır,
• Müracaatçılarla iş birliği içinde gerçekleştirilmelidir (Payne, 1997).

Dahrendorf ’un çatışma konusundaki fikirleri şöyle özetlenebilir:
1. Toplumsal hayatın olduğu yerde çatışma vardır.
2. Çatışma yok edilemez.
3. Çatışma bastırılabilir, kontrol edilebilir veya kanalize edilebilir

Sosyal hizmette baskı karşıtı uygulamanın genel çerçevesini kapsamlı bir şekilde ortaya koyan
Dairymple be Burke’dir. Baskı karşıtı uygulamalar feminist düşünceden doğar. Yüz yıldan fazla bir geçmişe sahiptir ve kadın erkek arasındaki eşitsizliği açıklamak amacıyla ortaya çıkmış
bir düşünce ve uygulama akımıdır.

Birey de bir sistemdir ve dolayısıyla yaşamını devam ettirebilmesi için diğer sistemlerle etkileşim içinde olması gerekmektedir.

Sistem yaklaşımı, psikodinamik yaklaşımın yetersizliği ile gündeme gelmiştir ve “sosyal’’ e vurgu yapmaktadır. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Van Bertalanffy 1950’lerde sistem teorisini ilk kez sosyal bilimlere uyarlamıştır. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Pincus ve Pinahan’ın yaklaşımına göre, Bireylerin iyilik hâlini sağlayan üç tür sistem bulunmaktadır. Bu sistemler, resmî olmayan, doğal sistemler (aile, arkada vb.); resmî sistemler (topluluklar, iş ortaklıkları vb.) ve toplumsal sistemler (hastane, okul vb.)'dir. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Ekolojik yaklaşım, bireyi, içinde bulunduğu çevre ile birlikte değerlendiren ve ele alan bir yaklaşımdır. Ekolojik yaklaşım birey ve çevresi arasında daha iyi bir uyum sağlanabilmesi için bireylerin başetme mekanizmalarını geliştirmeye çalışmaktadır. Bu yaklaşıma göre sosyal hizmet uzmanları, savunuculuk ve ara buluculuk rolleri ile bireye ve çevresi arasındaki uyumu artırarak, etkileşimin olumlu yönde ilerlemesini sağlarlar. Ekolojik sistem yaklaşımında sosyal hizmet uzmanları, sistemler ve birey arasında bir tampon mekanizma gibidir.  Bireyler ve onların çevreleri arasında işlevsel olmayan etkileşimleri kavramsallaştırmak için tedavi ve reform yaklaşımını bütünleştirmektedir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Sistem ve ekolojik sistem yaklaşımları sistemleri vurgular ve sistemler arasındaki etkileşimlere odaklanır. Girdi ve çıktı gibi birtakım terimleri benzerlik gösterir. Her iki yaklaşım da sosyal hizmet uzmanlarının dünyaya bakışında onlara bakış açısı sağlar. Her iki yaklaşım da insanlar ve diğer sistemler arasındaki etkileşimin gelişmesine yardımcı olurlar. Genelci uygulama için yararlı bir çerçeve sağlar. Ancak; Ekolojik yaklaşım, yaşayan dinamik etkileşimlerle ilgilidir; vurgu aktif katılımdadır. Bununla birlikte sistem kuramı ise daha geniş bir perspektife sahiptir; cansız varlıkları da kapsar. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Baskı karşıtı uygulamalar feminist düşünceden doğar. Yüz yıldan fazla bir geçmişe sahiptir ve kadın erkek arasındaki eşitsizliği açıklamak amacıyla ortaya çıkmış bir düşünce ve uygulama akımıdır. Baskı karşıtı uygulamada amaç sosyal adaletsizliğe dikkat çekmek ve buna yönelik müdahalelerde bulunarak sosyal değişimin sağlanmasıdır. Doğru yanıt D seçeneğidir.

Rojek sosyal hizmetin Marksist bakış açısını ilerici, üretken ve çatışan pozisyon olarak üçe ayırmaktadır. İlerici pozisyon: Sosyal hizmet uzmanı aynı zamanda değişim ajanıdır ve toplumda değişim yaratmak ve bilinç yükseltmek gibi rolleri vardır. Üretken pozisyon: Sosyal hizmet bir sınıf kontrolü aracıdır. Çatışan pozisyon: Sosyal hizmet uzmanı hem bir toplum ajanı hem de çatışan sınıfa bilgi aktaran konumundadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Dahrendorf, toplumun uyumlu ve bütünleşmiş bir yapı özelliği taşıdığını ileri sürenlere karşı, toplumun birbirleriyle çatışan birim ve unsurlardan kurulu olduğunu ve sosyal değişmenin çatışan unsurların itici gücü ile ortaya çıktığını ileri sürmektedir. Bu teorinin temelinde ise sosyal farklılaşma nedeniyle birbiri ile çatışan ve meşru çıkarları olan sosyal kesimlerin varlığı yatmaktadır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Saleebey (1997) güçler perspektifinin beş temel özelliğini şu şekilde açıklamıştır. Her bireyin, ailenin, grubun ve toplumun güçleri vardır. Travma, hastalık ve diğer olumsuzluklar yıkıcı olabilir ancak bunlar aynı zamanda mücadele ve fırsatların kaynağı da olabilir. Mağdur durumdaki müracaatçılar, aktif ve gelişmekte olan bireyler olarak görülürler. Değişme ve gelişme kapasitesinin üst sınırlarını bilmediğinizi varsayın ve bireyin, grubun ve toplumun isteklerini dikkate alın. Sosyal hizmet uzmanları müracaatçıya en iyi onlarla iş birliği yaparak yardımcı olurlar. Tüm sosyal çevreler kaynaklarla doludur. İki unsur arasında ilişki olmaması mümkün değildir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Çatışma fikri en genel anlamı ile ilk olarak Karl Marx’ta görülmektedir. Marx, toplumsal örgütlenmenin üretim ve mülkiyet ilişkilerine dayanmakta olduğunu ifade etmektedir. Üretim ilişkileri, mülkiyet dağılımı ve sermaye yapısının belirlediği bir toplumsal örgütlenmede sınıflar arası çatışma kaçınılmaz olmaktadır. Doğru yanıt D seçeneğidir.