SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

Bilişsel-davranışçı kuramda amaç, bireylerdeki otomatik düşüncelerin, yani olumsuz düşüncelerin, değiştirilmesidir. Bu kurama göre düşünceler, duygu ve davranışları kontrol eder

Görev-odaklı yaklaşım, ilk olarak Kuzey Amerika’daki sosyal hizmet uygulamaları ile başlamıştır ve araştırmalar dışında yürütülen sosyal hizmet uygulaması ile geliştirilmiştir.

Bireylerin şimdiki davranışlarının şekillenmesinde çocukluk dönemi yaşantılarının ve deneyimlerinin büyük etkisi olduğunu psikodinamik kuram savunmaktadır.

Tarihsel olarak insancıl perspektif 1940’lı yıllarda psikanalitik (psikodinamik) ve davranışçı yaklaşımlara bir tepki olarak ortaya çıkmıştır. İnsancıl yaklaşım; insanların geçmiş çocukluk deneyimleri ya da çevresel faktörlerinin etkisiyle kategorize edilmesi görüşünü reddederek, bireyin pozitif ve kuvvetli yönleri üzerinde durmaktadır.

Transaksiyonel analize göre 3 ego durumu vardır. Bunlar; çocuk, ebeveyn ve yetişkin ego durumudur.

Sosyal rol teorisi, insanlar arası etkileşim ve beklentileri ele alan bir kuramdır. İnsanların sosyal yapı içinde birtakım pozisyonları vardır. Bireyler her bir pozisyonda bazı rolleri yerine getirirler. Roller, pozisyonların kapsadığı beklentiler ve davranışlardır. Roller toplumsal yapı içindeki bireylerin ve çevrenin beklentilerinden oluşmaktadır.

Roller arası çatışma, bireyin üstlenmiş olduğu bir rolün başka bir rolden kaynaklanan baskılarla çatışması ile ortaya çıkar. Çalışma yaşamının yoğun olması nedeniyle çocukların bakımına yeterli zaman ayıramayan eşler bu tür bir çatışma durumuyla karşı karşıya kalabilirler.

İnsanın kişiliği yetiştiği kültüre, topluma göre şekillenir ve bu kişilik doğrultusunda kişiler aynı olaya farklı anlamlar yükleyip farklı tepkiler verebilir. Gerçeğin tüm algılanma şekilleri eşit olarak doğrudur ve aslında kişi kendine has bakış açısından sıyrılmış bir gerçek göremez. Yapılandırmacılık sosyal hizmet tarafından birkaç nedenle kabul edilmiştir ama en önemli iki neden kültürel farklılıklar ve niteliksel esnekliktir. Yapılandırmacılar kendi müracaatçılarının kültürünü iyi bilirler, bu nedenle kültüre özgü bilinmesi gereken durumlar hakkında bilgi sahibidirler. Ancak aynı kültür içerisindeki birbirinden çok farklı insanlara ve hatta kültürden bağımsız olarak kişilik farklılıkları nedeniyle oluşabilecek değişikliklere duyarlı olan evrensel, kültürler arası bakış açılarına da açıktırlar.

Görev odaklı yaklaşım kısa süreli bir uygulamadır. Genellikle 6-12 görüşme ile sınırlıdır. Kısa süreli olmasının nedeni, kısa süreli müdahalelerin daha etkili olacağına dair düşüncelerdir.

Göndericiler arası rol çatışması durumunda bir bireyden iki veya daha fazla kişi tarafından çeşitli rolleri yapması konusunda baskı uygulanır ancak bu kişilerin beklentileri birbirlerinden farklıdır. Bu durumda rolleri uygulama yükümlülüğü olan bireyde rol çatışması durumu ortaya çıkar. Aile içinde eşlerin birbirlerinden yerine getirmelerini bekledikleri roller buna bir örnektir. Erkek, eşinden ev temizliği, yemek yapma gibi rolleri yerine getirmesini beklerken kadının bunları yerine getirmemesi veya aynı şekilde kadının eşinden evin geçimini sağlamasını beklerken erkeğin para kazanabileceği bir işte çalışmaması söz konusu çatışmalara neden olabilir.

Bu dönemin insanları büyük baskı altındaydı, Freud’un hastalarını üst ve orta sınıf oluşturmaktaydı. Hastaları normal cinsel içgüdülerin yanlış ve kötü olarak görüldüğü, bu içgüdülerin bilinçli olarak inkâr edildiği ve baskılandığı bir dönemde ortaya çıktı. Normal ve sağlıklı dürtülerin bastırılması; anksiyete, nadiren yersiz depresyon ve öfke patlamalarına yol açtı. Psikoanalitik terapinin başladığı dönem, kadınların sınırlı ekonomik ve politik güçle itaat eden (uşak) pozisyonunda olduğu bir zamandı. Doğru cevap B'dir.

Freud’un çalışmasında psikanalitik kuram dört anahtar alanı içerir. Bunlar; kişilik yapısı, bilinçaltı, anksiyete ve benliğin savunma mekanizmalarıdır. Doğru cevap E'dir.

Psikoanalitik kuram ve uygulamanın birtakım varyasyonları vardır: 

a) Freudyen analizler, 

b) Psikoanalitik psikoterapi, 

c) Ego-psikolojik müdahale, 

d) Psiko-sosyal tedavi, 

e) Nesne ilişkileri kuramı, 

f) Kendilik psikolojisi. 

Doğru cevap D'dir.

Freudyen psikoanalizde, müracaatçıdan analistin koltuğuna uzanması, rahatlaması ve serbest çağrışım yapması istenir. Serbest çağrışım, kişinin aklına her gelen şeyin açıklanmasını içerir. Doğru cevap A'dır.

Erik Erikson, diğer bir ego psikoloğudur. O, gelişimin sekiz basamaklı olduğunu belirtmiştir. Doğru cevap C'dir.

Kendilik, Heinz Kohut’a göre bilinç dışı düşünceler, imajlar ya da temsillerdir. Kohut, narsisistik kişilik bozukluğunu ilk tanımlayan kişidir. Doğru cevap A'dır.

Bilişsel kuram, otomatik düşünceler, bilişsel yapılar, irrasyonel inançlar gibi bilinçli olunmayan süreçlerin olduğunu varsayar. Bilişsel terapinin birincil odağı; fonksiyonel olmayan duygu, düşünce ve davranışları değiştirmektir. Bilişsel terapinin en önemli amacı, olumsuz otomatik düşünceleri tanımlamaktır. Doğru cevap D'dir.

Bilişsel-davranışçı kuram, öğrenme ve davranışçı kuramın kullanılmasını öngörür. Öğrenme kuramı, doğuştan gelen refleksler dışında davranışların öğrenildiğini savunur. Birey, ihtiyaçlarını karşılamak için yeni davranışlar öğrenebilir ya da var olan davranışlarını değiştirebilir. Davranışçı kuram ise şunu öngörür: önceki davranışlar gözlemlendiğinde ve kontrol altına alındığında davranışlar kontrol altına alınabilir ve tahmin edilebilir. Bu model davranışların öğrenildiğini ve koşullara bağlı olduğunu belirtir. Ivan Pavlov’un klasik yaklaşımı tedavi uygulamaları için bir temel oluşturur. Daha sonra Skinner davranış değişikliği için bir model geliştirmiştir. Burrhus Frederic Skinner, öngörülen bilinçaltı hisler ve yapılardan ziyade ölçülebilir ve gözlenebilir davranışa odaklanmıştır. Psikodinamik kuram, daha çok bilinç dışı unsurlarla ilgilenirken davranışçı kuram, davranışın gözlemlenebilir ve ölçülebilir olduğunu ileri sürer. Doğru cevap E'dir.

Albert Ellis 1960’larda rasyonel, duygusal davranış terapisini geliştirmiştir. Doğru cevap B'dir.

Yüceltme Freud’un klasik savunma mekanizmalarından biri değildir. Sosyal olarak kabul edilemeyen dürtüler uyarlanır. Sosyal olarak kabul edilebilir dürtü davranışlarla yer değiştirir. Doğru cevap B'dir.