SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

Sorunun doğru cevabı C şıkkıdır. Soruda sosyal hizmet uzmanının mesleki rollerinden biri olan sosyal değişme ajanından bahsedilmektedir.

Sosyal hizmet uzmanının sahip olması gereken yetkinlikle üç ana başlıkta toplanabilmektedir. Sosyal hizmet uzmanının bu üç alanda yetkin olması beklenmektedir.
• İnsanlar ve sosyal kurumlar arasındaki ilişkilerde başlatılması, geliştirilmesi, yeniden düzenlenmesi, korunması, dönüştürülmesi ve sonlandırılması gereken durumları belirlemek ve değerlendirmektir.
• Sorunları değerlendirme, ulaşılabilir amaçlar oluşturma ve olası uygun koşulları temel alarak insanların iyilik hâlini geliştirmek için bir plan hazırlamak ve bu planı uygulamaktır.
• İnsanların sorun çözme, baş etme ve gelişimsel kapasitelerini güçlendirmek; insanları onlara kaynak, hizmet ve fırsat sağlayacak sistemlerle bağlantılandırmak, incinebilir ve ayrımcılığa uğrayan nüfusun yararına etkili müdahalede bulunmaktır

Sosyal hizmet uzmanı:
• demokratik toplumda, insanın ve toplumun gelişmesine yardımcı olan,
• haklar perspektifi doğrultusunda bireylerin yaşam kalitelerinin yükseltilmesini sağlayan,
• toplumsal etkileşim mekanizmalarını bilimsel ve mesleki olarak harekete geçirerek bilimsel yaklaşım, bilimsel yöntem ve tekniklerle yardımcı olan,
• insanın ve toplumun kendi yaşamı ve kaynakları üzerinde demokrasi ilkeleri doğrultusunda ve mesleki etiğe dayalı olarak denetim sahibi olmasını ve karar vermesini destekleyen,
• insanın ve toplumun üretkenliğini ve yaratıcılığını harekete geçirerek yaşam koşullarının gelişmesini sağlayan,
• üniversite düzeyinde uygulamalı bir bilim olan sosyal hizmet alanında dört yıllık lisans eğitimi görerek, bilimsel ve mesleki yeterlilik ve yetkinlik kazanarak yetişen,
• mesleki ve bilimsel etik ilke ve sorumluluklara göre uygulamalar gerçekleştiren nitelikli elemandır (Cılga, 2009). Psikolojik danışma ise profesyonel bir meslektir ve bu süreç yalnızca ilgili alanda yetişen psikolojik danışmanlarca yürütülebilir.

Becerinin kişiye has olduğu ve zamanla öğrenilebilir bir sürece sahip olmadığı görülmektedir. Genel olarak beceri ile ilgili algılanan kişiliğin bir parçası olduğu ve değişimin gerçekleşemeyeceği yönündedir. Aksine çoğu beceri öğrenilebilirdir ve zamanla edinilebilir. İyi organize olmak ile ilgili beceri gelişebilir bir beceri olup zamanla ve belli sistemlerin aracılığıyla gelişebilir. Sabırlı olmak uygulama yapılarak zamanla deneyim kazanılarak ve teknikler kullanılarak geliştirilebilecek bir beceridir. Becerinin gelişimi için her insan aynı yerden yola çıkarak kendini geliştirmez. Her insanın başlangıç noktası farklıdır. Beceri ile ilgili bilinmesi gereken en önemli özellik sahip olunan ya da olunmayan bir şey değildir. Beceri zamanla gelişen, öğrenilebilen ve deneyimlerden beslenebilen bir şeydir (Thompson, 2013). Sosyal hizmet uzmanı edinilmesi ve geliştirilmesi gereken birçok beceriye sahiptir. Bu anlamda sosyal hizmet uzmanı sosyal hizmet becerilerine sahip olma anlamında hazır olmalı ve bu becerileri edinme konusunda titizlik ile davranmalıdır.

Sosyal hizmet becerilerinin dışında, sosyal hizmet uzmanı üç düzeyde sosyal hizmet uygulaması yapmayı da gerçekleştirme becerisine sahip olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı mikro, mezzo ve makro düzeyde uygulama yapabilmelidir. Mikro düzeyde uygulama yapabilmek bireyler ile doğrudan etkileşimi (vaka çalışması) kapsamaktadır. Mezzo düzeydeki uygulama yapabilmek çeşitli düzeylerdeki gruplar ile düzenleme ve yürütme ile ilgili grup çalışmasını kapsamaktadır. Makro düzeyde uygulama yapabilmek topluluklara ve örgütlerle çalışmayı, toplum örgütlenmesini
kapsamaktadır.

Sosyal hizmet becerisinde en önemli yeterlik alanları, iletişim ve bağlantı kurabilme becerisi, meslekte yükselme ve yetkinleşme becerisi, ön değerlendirme ve planlama becerisi, müdahale ve hizmet sunumu becerisi, örgütlerde çalışma becerisi, mesleki yeterliliği geliştirme becerisi olarak ifade edilmektedir.

Özetleme, yorumlama, liderlik ve meydan okuma becerileri sosyal hizmetin ortak becerilerinden iken, örgütlerle çalışma ise sosyal hizmetin ortak becerilerinden değildir.

Sosyal hizmet uzmanının sürdüreceği sorun çözme sürecine ilişkin aşamalar söz konusudur (Compton ve Galaway, 1975). Sosyal Hizmet Uzmanı analiz ettiği sorunu aşağıdaki aşamaları izleyerek çözümleme sürecini tamamlamaktadır. Bu aşamalar:

• Sorunu ve var olan müracaatçı sistemini tanıma ve tanımlama,
• Veri toplama,
• Durum saptama ve hareket planını yapma,
• Müdahaleyi gerçekleştirme,
• Değerlendirme,
• Sonuçlandırma

Sosyal değişme ajanı olarak sosyal hizmet uzmanı; mevcut kaynakların ihtiyaçlar için yeterli olup olmadığına bakmakta, sosyal sorunlara katkı verecek biçimde kaynak yaratmakta veya yeterli kaynak yok ise koşulların değişimi için teşvik edici eylemleri harekete geçirmektedir

Sosyal hizmet uzmanlarının dolaylı sosyal hizmet uygulaması yapılan alanlari; sonuçları değerlendirme, fon oluşturma, bütçe oluşturma, müzakere yapma, aracılık yapma, karar vericileri etkileme, gereksinimleri değerlendirme, planlama ve eş-yönetimlerle çalışma olarak sıralanabilir. Mesleki ilişkiler kurabilme ve sürdürebilme becerisi ise doğrudan bir sosyal hizmet becerisidir.

Sosyal hizmet uzmanı doğrudan sosyal hizmet uygulamasında öz farkındalık becerisine sahip olmalıdır. Öz farkındalık kişinin benliğini kullanması demektir. Sosyal hizmet uzmanının kendi kişisel kaynaklarından ve kendi kişiliğinden gelen şeyleri ne kadar kişiler arası etkileşiminde kullanabildiği önemli bir beceridir. Sosyal hizmet uzmanının öz farkındalık becerileri aslında diğer insanların sosyal hizmet uzmanını nasıl algıladığı ve diğer insanlarda nasıl bir izlenim bıraktığı ile ilgilidir. Sosyal hizmet uzmanının müracaatçı tarafından nasıl algılandığı çok önemlidir. Karşılıklı güven ilişkisinin oluşumu büyük oranda edinilen izlenimlerle ilgilidir. Sosyal hizmet uzmanının müracaatçı ile etkileşimi müdahale sürecinin başarısını büyük oranda belirleyecektir. Sosyal hizmet uzmanının müracaatçıya geçirdiği herhangi bir olumsuz algı, etkileşim sürecini sekteye uğratacaktır. Özellikle sosyal hizmet uzmanının ses tonu, jest ve mimiklerine yansıyacak olan olumsuz bir durum müracaatçı ile ilişkisini engelleyecektir. Sosyal hizmet uzmanı öz farkındalık becerisini zamanla yaşayarak geliştirebilmektedir. Sosyal hizmet uzmanının alacağı süpervizyon ile eğitim desteği ile bu beceri gelişebilir ve keşfedilebilir.