SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

Cılga'ya göre üç özellikte nitelikli sosyal hizmet uzmanında olmsı gereken özelliklerdendir. Doğru cevap E'dir.

Beceri, belirli bir etkinliği belirli bir sürede etkili ve tutarlı bir şekilde yerine getirebilme yeteneği olarak ifade edilmektedir. Genel olarak beceri ile ilgili algılanan kişiliğin bir parçası olduğu ve değişimin gerçekleşemeyeceği yönündedir. Çoğu beceri öğrenilebilirdir ve zamanla edinilebilir. Doğru cevap C'dir.

Sosyal hizmet uzmanı mikro, mezzo ve makro düzeyde uygulama yapabilmelidir. Mikro düzeyde uygulama yapabilmek bireyler ile doğrudan etkileşimi kapsamaktadır. Mezzo düzeydeki uygulama yapabilmek çeşitli düzeylerdeki gruplar ile düzenleme ve yürütme ile ilgili grup çalışmasını kapsamaktadır. Makro düzeyde uygulama yapabilmek topluluklara ve örgütlerle çalışmayı, toplum örgütlenmesini kapsamaktadır. Doğru cevap D'dir.

Meslekte yükselme insanların kendi sorumluluklarını yerine getirebilmeleri, haklarını güvence altına alabilmeleri ve değişimi gerçekleştirebilmeleri amacıyla güçlerini ve uzmanlıklarını kullanma fırsatı sunulmaktadır. Sosyal hizmet uzmanının bu beceriyi nasıl gerçekleştirmesi gerektiği bazı hususlarda dikkatli olması ile ilgilidir. Doğru cevap B'dir.

B-C-D ve E seçeneklerinde sosyal hizmet uygulaması becerileri verilmektedir. Doğru cevap A'dır.

İletişimi engelleyen en önemli sorunlardan birisi çatışmadan ya da diğerleri tarafından onaylanmama korkusundan kaçınmak için dürüst ve doğru konuşmamaktır. Doğru cevap D'dir.

Aşamalar sırasıyla Sorunu ve var olan müracaatçı sistemini tanıma ve tanımlama, Veri toplama, Durum saptama ve hareket planını yapma, Müdahaleyi gerçekleştirme, Değerlendirme ve Sonuçlandırmadır. Doğru cevap E'dir.

Sosyal hizmet uzmanının yerine getirmesi gereken toplamda belirlenen on rolü vardır. Bunlar: Bağlantı kurucu olarak sosyal hizmet uzmanı, savunucu olarak sosyal hizmet uzmanı, öğretici/eğitici olarak sosyal hizmet uzmanı, danışman olarak sosyal hizmet uzmanı, vaka yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı, iş yükü yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı, personel geliştirici olarak sosyal hizmet uzmanı, yönetici olarak sosyal hizmet uzmanı, sosyal değişme ajanı olarak sosyal hizmet uzmanı, araştırmacı olarak sosyal hizmet uzmanı, meslek elemanı olarak sosyal hizmet uzmanıdır. Doğru cevap C'dir.

Süpervizör/personel geliştirici olarak sosyal hizmet uzmanı; müracaatçıların ihtiyaçlarını karşılayabilmek, uzman personelin performansını arttırmak için kurum personeli ve gönüllüler için çalışmaktadır. Sosyal hizmet uzmanı bu görevi orta düzey yönetici kimliğiyle gerçekleştirmektedir. Danışmanlık ve süpervizyon vererek profesyonel olarak çalışan personelin etkililiğini maksimize etmeye çabalamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Müzakere, karşılıklı olarak kabul edilebilir kararlara ulaşabilmek için en az iki kişinin, yüz yüze etkileşimle gerçekleştirdiği bir süreçtir. Müzakere, insanların anlaşamadıkları ya da birbirleriyle çatışma yaşadıkları herhangi bir konuda yapılabilir. Müzakarede her iki tarafın çıkarları ve gereksinimleri göz önünde bulundurulmalıdır. Bu anlamda sosyal hizmet uzmanı müzakereyi iyi yönetebilmelidir. Doğru cevap B'dir.

Sosyal hizmet uzmanının sahip olması gereken yetkinlikle üç ana başlıkta toplanabilmektedir. Sosyal hizmet uzmanının bu üç alanda yetkin olması beklenmektedir.
• İnsanlar ve sosyal kurumlar arasındaki ilişkilerde başlatılması, geliştirilmesi, yeniden düzenlenmesi, korunması, dönüştürülmesi ve sonlandırılması gereken durumları belirlemek ve değerlendirmektir.
• Sorunları değerlendirme, ulaşılabilir amaçlar oluşturma ve olası uygun koşulları temel alarak insanların iyilik hâlini geliştirmek için bir plan hazırlamak ve bu planı uygulamaktır.
• İnsanların sorun çözme, baş etme ve gelişimsel kapasitelerini güçlendirmek; insanları onlara kaynak, hizmet ve fırsat sağlayacak sistemlerle bağlantılandırmak, incinebilir ve ayrımcılığa uğrayan nüfusun yararına etkili müdahalede bulunmaktır.

Sosyal hizmet uzmanı:
• demokratik toplumda, insanın ve toplumun gelişmesine yardımcı olan,
• haklar perspektifi doğrultusunda bireylerin yaşam kalitelerinin yükseltilmesini sağlayan,
• toplumsal etkileşim mekanizmalarını bilimsel ve mesleki olarak harekete geçirerek bilimsel yaklaşım, bilimsel yöntem ve tekniklerle yardımcı olan,
• insanın ve toplumun kendi yaşamı ve kaynakları üzerinde demokrasi ilkeleri doğrultusunda ve mesleki etiğe dayalı olarak denetim sahibi olmasını ve karar vermesini destekleyen,
• insanın ve toplumun üretkenliğini ve yaratıcılığını harekete geçirerek yaşam koşullarının gelişmesini sağlayan,
• üniversite düzeyinde uygulamalı bir bilim olan sosyal hizmet alanında dört yıllık lisans eğitimi görerek, bilimsel ve mesleki yeterlilik ve yetkinlik kazanarak yetişen,
• mesleki ve bilimsel etik ilke ve sorumluluklara göre uygulamalar gerçekleştiren nitelikli elemandır (Cılga, 2009).

Sosyal hizmet becerileri şunlarıdır: Karşılama/Selamlama, İlişki kurma, empati,Kendilik bilgisi ve sezgi, Açık uçlu soruları kullanma, Kapalı uçlu soruları kullanma, “Ne”sorularını kullanma, Yorumlama, Açığa kavuşturma, Özetleme, Geri bildirim verme ve alma, Bakım verme, Teşvik etme, İnceleme, Sessizliğe izin verme ve kullanma, Kendini açığa vurma, Mizahı kullanma, Mülakatı sonlandırma Vakayı kapatma ve ilişkiyi sonlandırma, Tavsiye verme Bilgi verme, Açıklama yapma Destekleme ve onaylama, Güvence verme İkna etme ve yönlendirme, Pratik ve maddi yardım verme Destek verme, Yeniden şekillendirme, Yorumlama, Uyum sağlama, Danışmanlık yapma, Kaygıyı denetim altına, alma, Güçlendirme ve muktedir kılma, Müzakere yapma, Sözleşme yapma, Savunuculuk, Girişkenlik, Meydan okuma ve yüzleştirme, Süpervizyonu yaratıcı olarak kullanma, Koruma ve kontrol, Mesleki sınırları koruma, Kayıt tutma Yansımacı ve etkili uygulama yapma, Model olma Düşmanlık, saldırganlık ve şiddeti ele alma, Odağı koruma, Mülakat için plan ve hazırlık yapma

Sosyal hizmette iletişim kurulacak kişiler Şekil 3.1'deki gibidir.

Hazırlık yapma becerisi: Sosyal hizmet uzmanları sosyal hizmet müdahalesini gerçekleştirmeye başlamadan önce hazırlık yapmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları öncelikle sorun alanına, müdahale edilecek düzeye ilişkin bilgi toplamalı ve plan yapmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları bunları yaparken sosyal hizmetin bilgi, beceri ve değer temeline bağlı kalarak hazırlığını yapmalıdır (Duyan, 2010). Sosyal hizmet uzmanı hazırlık yapma becerisinde “bütüncül bakış” gereği ve “çevresi içinde birey” kavramını öncül edinerek değerlendirmelerini ve hazırlık planını gerçekleştirmelidir.

İletişimin açık olmaması bireyler arası iletişimi, ailede ve toplumdaki iletişimi engellemektedir. İletişimi engelleyen en önemli sorunlar aşağıdaki gibidir.

Ön yargı ve varsayımların diğerlerinin söylediklerini ifade etmemize yön vermesine izin vermek,
• Gerçekten dinlemek için gereken zaman harcamamak ya da çaba göstermemek,
• Karşımızdakinin izni olmadan onun adına konuşmak,
• İletişimin önüne emir vererek, tehdit ederek, telkin ederek, tepeden bakarak, yargılayarak ve suçlayarak geçmek ya da iletişimi baskılamak,
• Bireyin karşısındakinden düşüncelerini çoktan bildiğini ve bilmesi gerektiğini
beklemesi,
• Çatışmadan ya da diğerleri tarafından onaylanmama korkusundan kaçınmak için
dürüst ve doğru konuşmamaktır.

Sorun durumunu çözümleme (analiz etme) becerisi: Sosyal hizmet uzmanları bireyler, gruplar, toplumlar ile ilgili sorun durumunu çözümlemelidir. Bu beceri, müracaatçı sistemine etki eden çeşitli faktörleri sıralamayı, onlar üzerinde düşünmeyi ve uygun müdahale yaklaşımını seçmeyi kapsamaktadır (Duyan, 2010). Analiz becerisi, bağlantıların ve örüntülerin açığa çıkması için bir durum veya sorunun parçalarına ayrılmasını içermektedir. Analiz becerisi çeşitli aşamaları kapsamakta ve sosyal hizmet uzmanı bu aşamaları izleyerek müdahale planını çizmektedir.

Savunucu olarak sosyal hizmet uzmanı; kaynakların müracaatçıların ihtiyaçlarını karşılaması için onların hakları için savunuculuk yapmakta ve kaynak paylaşımı sürecinin tüm müracaatçılar için açık ve adil sağlanması için çabalamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı aynı zamanda müracaatçının kendi kendisinin savunucusu olması yönünde yardımcı olmaktadır.

SHU: Ne zaman bir taraftan da kendinle meşgul olacaksın?
M: Bu bencil bir tavır olur.
SHU: Peki bunun neresi yanlış?
M: Bencil insanlardan hoşlanmam.
SHU: Çünkü…?
M: Bencil insanlar pek sevilmezler.
SHU: O halde sevilmek senin için önemli ve eğer sen kendini çok düşünen biri olursan insanlar seni sevmeyecek. Bu senin içinde bulunduğun duruma yakın bir
açıklama mı?
Yukarıda verilen örnekte sosyal hizmet uzmanı yorumlama becerisini kullanarak müracaatçının kendini ifade etmesine yardım etmektedir. Müracaatçıdan bilgi toplamanın ve kendini ifade etmesini sağlamanın bir diğer yolu ise metaforlar kullanarak yorumlamasını sağlamaktır.

Öz yönetim diğer bir deyişle kişisel etkililik anlamına gelmektedir. Sosyal hizmet uzmanının zamanı iyi yönetebiliyor olması enerji ve zaman konusunda tasarrufunu göstermekle birlikte zamanı iyi kullanma becerisi uzmanının kişisel etkililiğini göstermektedir.