SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

A,B,D ve E seçeneklerinde yer alan ifadeler doğru ifadelerdir. C seçeneğinde yer alan ifade ise sosyal hizmet araştırmalarına ilişkin yanlış bir ifadedir. Sosyal hizmet uzmanının, araştırma üreticisi ve tüketicisi olarak iki tür araştırmacı rolü bulunmaktadır. Araştırma üreticisi olarak sosyal hizmet uzmanları ilgi alanına giren konularda hâlihazırdaki bilgi eksikliğini gidermek amacıyla araştırma yapmaktadır. Araştırma tüketicisi olarak sosyal hizmet uzmanı ise sosyal hizmet araştırmaları ile üretilen yeni bilgileri uygulamaya aktarma yani uygulama sürecinde araştırma bilgisinden yararlanmaktadır.

Pawson ve diğ. (2003), sosyal hizmetin bilgi çerçevesinin beş kaynaktan beslendiğini

ifade etmektedir (akt. Adams, Dominelli ve Payne, 2015). Bunlar:

Örgütsel bilgi- hükümet ve politikalarla ilgili bilgiler,

Uygulayıcı bilgisi- kişisel, içerik odaklı, çoğunlukla sözsüz tepkilerle ilgili bilgiler,

Kullanıcı bilgisi- ilk elden deneyimler ve çoğunlukla konuşulmamış ve az değer

biçilmiş bilgiler,

Araştırma bilgisi- araştırmalar sonucu elde edilmiş bilgidir fakat derinlemesine

araştırmanın devam ettiği geniş bir araştırmayı kapsayan bilgiler,

Politika toplumu- toplumsal ve politik etmenlerle ilgili bilgilerdir.

Genel olarak sosyal hizmetin bilgisi birbiriyle örtüşen aynı zamanda birbiriyle birleşen kuramsal bilgi, olgusal bilgi ve uygulama bilgisi olmak üzere üç başlık altında kategorize edilmektedir.

Sosyal hizmet uzmanı uygulamadan elde ettiği bilgiyi sistematik bir şekilde çizdiği yol ve yöntem ile ortaya koymaktadır. Bu yolu sosyal hizmet uzmanı belli temel sorulara cevap arayarak çizmektedir. Bazı örnek sorular şunlar olabilir: "Nasıl bir müracaatçı? Hangi durumda? Ne tür bir sorun? Hangi koşullar altında?"

Sosyal adalet, toplumun tüm üyelerinin aynı temel haklara, korunmaya, fırsatlara, gerekliliklere ve sosyal çıkarlara sahip olduğu ideal bir durumdur. Ekonomik adaleti ayrıca tanımlamak gerekir ise; toplumun tüm üyelerinin maddi varlıkları, geliri ve refahı elde etme fırsatlarına sahip olduğu ideal bir durumdur. 

Self determination- öz yeterlilik ise,  bireyin kendi kaderini kendinin tayin etme hakkının olması anlamına gelmektedir.

İnsan hakları temelinde insan olmanın anlamına uygun, toplumun insan onuruna yakışır bir yaşam sürmelerinin ön koşullarını çizen en önemli meslek sosyal hizmettir. İnsan haklarının iki temel kavramlarından özgürlük ve eşitlik kavramları sosyal hizmet literatüründe “self determinasyon ve sosyal adalet” olarak kendini göstermektedir. Bu an- lamda geleceklerine ilişkin kararları kendileri alan insanlar özgür olarak nitelendirilebil- mektedir. İnsanların özgürce karar verebilmeleri ancak çok temel insan ihtiyaçlarından yararlanabilmesi ve seçeneklerinin olması ile gerçekleşebilmektedir. Bu durum ise sosyal adaleti gerektirmektir

Sosyal hizmetin en önemli odaklarından biri “çevresi içinde birey” kavramıdır. Bu kavram bağlamında sosyal hizmet uygulamasının odağı “insan” olmaktadır. Bu odak doğrultusunda sosyal hizmet uzmanı kolaylaştırıcı görevi görmektedir. Bu uzma- nın müracaatçılarına yani kendi sorunlarını tek başına çözmekte güçlük çekenlere ve kendi gereksinimlerini karşılayamayanlara destek hizmet sağlaması anlamına gelmektedir.

Risk altındaki gruplar; kadınlar, gey ve lezbiyenler, yaşlılar, yoksulluğu yaşayan bireyler, madde bağımlısı olan bireyler, engelli bireyler, göçmen ve sığınmacılar, kriz (doğal afet gibi) durumunu yaşayanlar, çocuklar ve gençler vb. olarak sayılabilir (Zastrow, 2014). Ayrıca risk gruplarına yaş, etnik köken, kültür, sınıf, dinsel inanç ve düşünce paylaşımı nedeniyle ayrışan özellikleri olanlar da dahil edilebilmektedir. Ek olarak mevcut ve emekli askerler ile ailelerine kriz ve destek hizmetleri şeklinde verilebilecek fiziksel ve davranışsal sağlık hizmetlerini kapsayan askeri hizmetler verildiği için asker de bu kapsama girmektedir.

Ancak her ne kadar sosyal hizmet uzmanlarının da kimi zaman sosyal hizmete ihtiyaç duyabileceği bilinse de, kuramsal olarak böyle bir bilgi alanyazında bulunmamaktadır.

Veri kaynaklarından gönüllü katılım izni almak etik ilkelerin en başında yer almaktadır. Gönüllü katılım esastır. Araştırmanın olası sonuçlarını katılımcıya bildirmek etik olarak gerekmektedir. Verileri başka bir uzmana doğrulatmak araştırmanın güvenirliğini artırmaktadır. Araştırma amacına göre farklı gruptan katılımcı seçmek, katılımcı manipülasyonunu engellemektedir. Ancak her ne olursa olsun doğal verilerle oynamak etik bir ihlaldir.

İnsanlara sosyal işlevselliğini kazandırmayı amaçlayan sosyal hizmet, sorunları olan insanlarla çalışmak için (birey, aile, grup, toplum) öncelikle bu insanları tanımalı, çevresi ile birlikte insanı bir bütün olarak ele almalı ve sorunun belirlenmesinde, müdahale yöntem ve tekniklerden hangisinin müracaatçı için daha iyi bir müdahale olduğuna karar vermede bilimsel yöntemden yararlanmaktadır.

Planlı değişim süreci, müracaatçı ve sosyal hizmet uzmanının belli bir davranışın değişimi üzere beraber aldıkları karar aşamasını, planlama ve hareket aşamasını ve bunların başarılı olup olmadığının değerlendirilmesi aşamasını ve yardımın sonlandırılması aşamasını kapsamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı müracaatçının getirdiği bilgilerle müdahale planını şekillendirirken, müdahale planının şekillenmesine aynı zamanda uzmanın kendi yaşamsal deneyimleri ve mesleki deneyimleri katkıda bulunmaktadır.

Sosyal hizmet bilgi şemsiyesinde Sosyal politika, Ekonomi, Felsefe, Psikoloji yer alır. Doğru cevap E'dir.

Pawson ve diğ. (2003), sosyal hizmetin bilgi çerçevesinin beş kaynaktan beslendiğini ifade etmektedir. Bunlar:
• Örgütsel bilgi- hükümet ve politikalarla ilgili bilgiler,
• Uygulayıcı bilgisi- kişisel, içerik odaklı, çoğunlukla sözsüz tepkilerle ilgili bilgiler,
• Kullanıcı bilgisi- ilk elden deneyimler ve çoğunlukla konuşulmamış ve az değer
biçilmiş bilgiler,
• Araştırma bilgisi- araştırmalar sonucu elde edilmiş bilgidir fakat derinlemesine
araştırmanın devam ettiği geniş bir araştırmayı kapsayan bilgiler,
• Politika toplumu- toplumsal ve politik etmenlerle ilgili bilgilerdir.

Doğru cevap E'dir.

Sosyal politika, Bireysel ve toplumsal sorunlar, Kurum politikası, İşlemler ve sistemler kategorize edilen olgusal bilgilerden biridir. Ancak E şıkkında verilen ifade kuramsal bilgi çatısı altına girmektedir. Doğru cevap E'dir.

Epistomoloji; bilginin doğasını, kaynaklarını, kökenlerini, değerini araştırmak anlamına gelir. Doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmet fizik, kimya, biyoloji gibi bilim dalları ile aynı düzlemde olan bir bilim değildir. Sosyal hizmet, aşağıdaki özelliklerinden dolayı bir bilim olarak adlandırılmaktadır:

• İnsanların sosyal işlevselliğini tanımlayan verileri toplamakta, organize ve analiz etmektedir.

• Gözlem, deneyim ve temel öğretileri yeni teknikler yaratmak, yeni uygulama yolları formüle etmek ve yeni program ve politikalar geliştirmek için kullanmaktadır.

• Sosyal hizmet müdahalelerine rehberlik edecek teklifleri hazırlarken kavramsal çerçevelerin temeli olarak, verileri kullanmaktadır.

• Mevcut müdahaleleri ve onların insanların sosyal işlevselliği üzerindeki etkisini objektif olarak incelemektedir. 

Sosyal hizmet araştırmasının içeriğini aşağıda yer alan kategoriler oluşturmaktadır. Bu kategorilerin her biri sosyal hizmet uygulamasında araştırmanın neden önemli olduğuna ilişkin verileri işaret etmektedir: Hizmetlerin müracaatçılara nasıl sağlandığı, Birey olarak müracaatçıların davranışları ve aileleri ve küçük gruplar gibi onlara yakın olanlarla etkileşimleri,
Toplum ve sosyal politikaların incelenmesi, Sosyal hizmet uzmanlarının tutumları, eğitimsel geçmişleri ve organizasyonlar, Amaçlarını yerine getirmede nasıl başarılı olduğu, Müracaatçılara verilen hizmetlerin spesifik olarak ne ile ilgilendiği sosyal hizmet araştırmasının içeriğinde yer alan veriler arasındadır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmet araştırmalarında etik ihlali açısından ortaya çıkabilecek bazı sorunlar aşağıdaki gibidir:
• Veri kaynaklarına verilebilecek zararlar,
• Veri kaynaklarının gönüllü katılımı,
• Veri kaynaklarını kandırmama,
• Anonimlik ve gizlilik ilkeleri,
• Verilerin çözümlenmesinde ve araştırma raporunun yazılmasında uyulacak kurallarla
bağlantılı sorunlardır. (Veriler kavramı burada müracaatçılardan toplanan
bilgi ya da alanda bilgi edinilen bireyler olarak anlaşılmalıdır.) Doğru cevap A'dır.

Kuramsal bilgi, olgusal bilgi, uygulama bilgisi sosyal hizmetin bilgi türleri arasından kabul edilmektedir. Diğer şıklarda verilenler sosyal hizmetin bilgi kaynakları arasında yer almaktadır. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Kişinin insanları anlamasına, insanların işlevine ve nasıl değiştiklerini kavramasına yardım eden fikirlere kuramsal çerçeve adı verilir. Doğru cevap A'dır.

Sosyal hizmet uzmanına göre bilginin değerli olabilmesi için, mesleğin amaçları ile uyumlu olması ve kullanılabilecek bir şekilde sunulması gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanlarının değer vereceği ve güveneceği bilgi kaynakları; meslektaşlarla bilgi alışverişinde bulunma, mesleki uygulamalar üzerine düzenlenen çalıştaylardan bilgi edinme ve bu düzlemde konuşulan konular üzerine akıl yürütme ve araştırma yapma, kuram kitapları ve bilimsel makalelerden bilgi edinme şeklinde sıralanmaktadır. Sosyal hizmet uzmanları daha ulaşılabilir, daha hızlı, daha kişisel ve daha etkileşimsel bilgi kaynaklarına eğilim göstermektedir. Sosyal hizmet uzmanları bu anlamda aşağıda yer alan, önemliden bir öncekine göre daha az önemli olarak sıralanmış bilgi ve kanıt sağlayan çalışmaları yararlı bulmaktadır.
• Sosyal bir sorun ya da klinik değerlendirme,
• Sosyal hizmet uygulamasının etkililiği,
• Belli bir nüfus grubu,
• Sosyal hizmet etiği,
• Sosyal hizmet mesleği,
• Savunuculuk,
• Kuramsal bakış açıları,
• Eğitim,
• Araştırma metodolojisi,
• Sosyal hizmet araştırmasında epistomolojik sorunlar.

Doğru cevap A'dır.