SOSYAL HİZMET KURAMLARI I

Yoksulluk
Yoksulluk sorunu, dünyanın en önemli sorunlarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkeler arasında yaşanan gelir eşitsizliği, aynı zamanda aynı ülke içinde farklı toplumsal kesimler arasında yaşanan gelir eşitsizliği giderek artmaktadır. Bu anlamda yoksulluğu sadece ekonomik bir yoksunluk olarak ele almak doğru görülmemektedir. Yoksulluğun çok boyutlu etkilerinden bahsetmek mümkündür. Ekonomik ve sosyal değişkenler, kültürel etmenler ve bireysel etmenlerin rol aldığı yoksulluk sorunu bireyden topluma her kademeyi etkilemekte ve sonuçları itibari ile yeni sorunların da başlangıcı olmaktadır.

Sosyal politikanın beş temel alanlarından düzenli gelir alanı, her bireyin hayatını idame ettirecek kadar temel bir gelire sahip olmasını sağlamak anlamına gelmektedir. Kendi kendine yetemeyen bireyler için devletin bir güvenlik sistemini kurması gerekmektedir. Bu sosyal ve refah devletinin bir gereğidir. Sosyal hizmet için yoksulluk kavramı önemlidir. Yoksulluk ile mücadele eden sosyal hizmet disiplini düzenli gelir ile yoksulluğu ortadan kaldırmayı ve engellemeyi sağlamaktadır.

Bireyin bilişsel olarak güçlü yönlerini ve sınırlılıklarını bilmek bireyin gereksinimlerini gidermede yol göstermektedir. Bilişsel yönden güçlü olan bireyler olaylara ilişkin fiziksel
ve duygusal tepkilerini açıklamak yerine geçmiş ve şimdiki zaman deneyimlerini ifade edip, analiz etmek ister. Bilişsel yönü güçlü müracaatçılar genellikle yaratıcı ve derin içsel
düşünce dünyasına sahip, geniş bir bilişsel alana sahiptir. Bilişsel sınırlılığa sahip müracaatçılar ise anlama ve öğrenme güçlüğü yaşamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı bilişsel yönden müracaatçının güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirerek müdahalede bulunmakta ve değerlendirmelerini yapmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Sosyal bakım; muhtaç insanların yiyecek, barınma, korunma vb. temel gereksinimlerini; aidiyet, kabul görme ve kötü zamanlarda kendini iyi hissetme gibi psikolojik gereksinimlerini karşılayacak olanakları sağlamak için eylem ve çabaların düzenlenmesini içermektedir (Duyan, 2010). Sosyal bakım, korunma gereksinimi olan çocuklara, yaşlılara, evsizlere, özürlü bireylere, kronik fiziksel ya da ruhsal rahatsızlığı olan bireylere bakımı kapsamaktadır. Sosyal bakımda odak, müracaatçıya gereken kaynakları sağlamak ve/veya yakın gelecekte değiştirilmesi veya iyileştirilmesi mümkün olmayan zor bir durumda kendisini mümkün oldukça iyi hissetmesini sağlamaktır.

Kaynaklar ve fırsatlar, bireyce elde edilebilir olan güvenlik, özgürlük, kabul, zenginlik, güç, hizmetler ve tüketim mallarını içerir. Bu kaynak ve fırsatlar, genellikle, yerel ve ulusal liderliğin hoşgörü, istikrar, politikalar, etkililik ve çatışma çözüm metodolojisiyle ilgilidir.

İnsanların kültürel farklıkları; insanın değerleri, aile ilişki kalıpları, kültürel kabulleri, iletişim kalıpları, eğitsel, dinsel özellikleri, toplumsal tarihi süreci, politik toplum yapısı, toplumun sosyal kontrolü gibi etmenlerle oluşmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Karşılandığında haz, karşılanmadığında acı ve hüzün veren; karşılandıkça şiddetini kaybeden; zaman içinde kendini tekrarlayan; alışkanlık haline gelebilen; sınırsız ve öznel olan duyguya gereksinim adı verilir.

Maslow’un hiyerarşik olarak yapılandırdığı gereksinimler hiyerarşisi şu şekilde kategorize edilmektedir: Fizyolojik ve biyolojik gereksinimler (besin, nefes, su, cinsellik, denge, uyku, boşaltım), güvenlik gereksinimi (iş, kaynak, sağlık, beden, aile, mülkiyet güvenliği), ait olma ve sevgi gereksinimi (aile, arkadaşlık, cinsel yakınlık), kendine saygı gereksinimi (kendine saygı, güven, başarı, diğerlerinin saygısı, başkalarına saygı), kendini gerçekleştirme gereksinimi (erdem, problem çözme, yaratıcılık, gerçeklerin kabulü, ön yargısız olma).

Kendini Gerçekleştirme; tüm gereksinimleri karşılanan birey kendini gerçekleştirmek için çaba sarf etmektedir. Birey gerçeği olduğu gibi algılayabilmekte, bir başka deyişle, birey ön yargıların etkisi altında olmadan nesne, insan ve olayları olduğu gibi kavrayabilmekte ve anlayabilmektedir. Birey sadece kendi ile ilgili değil, insanlık ile ilgili sorunlara da dönüktür. Birey sorunlarını kendi başına çözebilmektedir. Birey güçlükler karşısında sakin kalıp, sorunlarla baş etme yolları bulabilmektedir. Birey başkalarından bağımsız hareket edebilme gibi özelliklere sahiptir.

İnsan davranışlarının nedenini anlamak için insan gelişimini anlamak ve insan gelişimine etki eden faktörleri bilmek gerekmektedir. İnsan biyopsikososyal bir varlık olup, insan gelişimi beş boyutta incelenmektedir. İnsan gelişimi fiziksel, duyuşsal, bilişsel, ruhsal, ve sosyal olmak üzere beş boyutta incelenmektedir.

Derezotes’e göre Bireyi Etkileyen Ekolojik Seviyeler şunlardır:
Biogenetik faktörler
Ailevi faktörler
Kültürel faktörler
Çevresel koşullar
Kaynaklar ve fırsatlar
Öz bakım kalıpları

Biyolojik, psikolojik, sosyolojik ve kültürden gelme etmenlerin kendini en çok gösterdiği insan gelişim dönemi ergenlik dönemidir.

Suç, yoksulluk, tıbbi bakım konularında eksiklik, madde bağımlılığı, savaş, göç ve birçok diğer davranış veya durumlar sosyal problemler olarak görülmektedir.

Ayrımcılık kavramının olumsuz anlamı “insanlara yönelik, ırk, cinsiyet, din ve etnisite gibi özelliklerin temelinde ön yargı ve kötü
muamelenin olması” olarak tanımlanabilir.

Genel anlamda sosyal politika; düzenli gelir, barınma, eğitim, sağlık ve bireye yönelik sosyal hizmetler olarak beş temel alana ayrılmaktadır. Bu alanların her biri, sosyal sorunların oluşmasını önlemek ya da oluştuğu takdirde onlara çözüm bulmak, bireylerin refahını sağlamak ve refah seviyelerini arttırmak amacı ile çeşitli hizmetleri sağlamaya yönelik politikalar içermektedir.

Sosyal işlevsellik, bireyin sosyal ve ekonomik çevresi içerisindeki kapasitesinin ve eylemlerinin, talepler, beklentiler, kaynaklar ve fırsatlar ile eşleşme ya da uyumuna odaklanmaktadır. Sosyal işlevsellik, sosyal hizmeti anlamak ve sosyal hizmeti diğer mesleklerden ayırmak için anahtar kavramdır.

Sosyal çevre insanların oturdukları evlerin tipi, yaptıkları işin türü, ulaşılabilir para miktarı, yasalar ve içinde yaşanan toplumun sosyal kurallarını içermektedir. İnsanların yaşadığı daha geniş bir toplumu tanımlayan, paylaşılan tavırların, değerlerin, amaçların, manevi inançların, toplumsal beklentilerin, sanatların, teknolojinin ve davranışların bir düzenlenişi olan kültür, insan farklılıklarının önemli bir yönüdür. İnsanların temas halinde olduğu ve karşılıklı etkileşimlerinin mevcut olduğu her sistemde sosyal sorunlar ile karşılaşmanın mümkün olduğu söylenebilir. İnsan hem kendi içinde yaşadığı çevreden etkilenmekte hem de etkilemektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinin gerek kültürel özellikleri, sosyal yapısı, gerek göçle birlikte değişen sosyal sorunlarını araştırmak, bireysel farklılıklara ilişkin bakış açısı kazanmayı sağlayacaktır. Doğru yanıt D'dir.

Genel anlamda sosyal politika; düzenli gelir, barınma, eğitim, sağlık ve bireye yönelik sosyal hizmetler olarak beş temel alana ayrılmaktadır. Bu alanların her biri, sosyal sorunların oluşmasını önlemek ya da oluştuğu takdirde onlara çözüm bulmak, bireylerin refahını sağlamak ve refah seviyelerini arttırmak amacı ile çeşitli hizmetleri sağlamaya yönelik
politikalar içermektedir. Sosyal hizmet bu beş temel sosyal politika alanında da aktif bir şekilde çalışmaktadır. Doğru yanıt B'dir.

Irka dayalı ayrımcılık ve etnik ayrımcılık, azınlık grubunun üyelerinin imkânlara, yerleşim alanlarına sahip olmasını, dinî ve sosyal
organizasyonlara üye olma, politikaya katılma, toplum hizmetlerine eşit ulaşım hakkının engellenmesini kapsamaktadır. Şiddete maruz kalma doğrudan Irka dayalı bir ayrımcılık değildir. Doğru yanıt E'dir.

Bireylerin sosyal işlevselliklerinin arttırılması sosyal hizmet uzmanının başlıca görevlerinden olup, bazı temel hakların korunması ve yaşatılması sosyal işlevselliğin sağlanmasında eş güdümlü bir hizmettir. Sosyal işlevselliğin sağlanmasında etkili olan İnsan hakları alanından bazıları şunlardır:
• Beslenme, barınma, tıbbi bakım ve kişinin hayatını sürdürebilmesi için temel sayılan sosyal hizmetlere sahip olma
• Saldırı ve sömürüden korunma
• Çalışma ve yeterli bir maaşa sahip olma
• Evlenme, aile sahibi olma ve aile içinde olma
• Temel eğitimi alma
• Mülkiyet sahibi olma
• İş yerinde önlenebilir kaza ve yaralanmalardan korunma
• İstediği gibi ibadet etme
• Mahremiyet
• Seyahat etme
• Mensup olduğu ülkedeki toplum ve hükümet hakkında bilgi edinme ve hükümet
kararlarında söz, yetki ve karar haklarıdır. Doğru yanıt C'dir.