SOSYAL HİZMET KURAMLARI I - Deneme Sınavı - 10

Klinik düzeyde odak hasta, hastanın ailesi ve sosyal çevresidir. Psikiyatrik alanda çalışan sosyal hizmet uzmanlarının klinik düzeydeki rolleri sosyal inceleme, psikoeğitim ve danışmanlık, taburculuk planlaması, bireyle sosyal hizmet, savunuculuk, psikoterapi ve hizmet içi eğitim koordinasyonudur. Toplumsal düzey roller ise ruhsal risk taraması ve araştırma, koruyucu ruh sağlığı hizmetleri, sosyal içerme, toplum eğitimi ve hizmet geliştirme baslıkları altında sıralanabilir. Dolayısıyla doğru cevap A'dır.

Freudyen psikoanalizde, müracaatçıdan analistin koltuğuna uzanması, rahatlaması ve serbest çağrışım yapması istenir. Serbest çağrışım, kişinin aklına her gelen şeyin açıklanmasını içerir. Psikanalist hastayı çoğu düşüncesini ve acı hafızasını bastıran bir kişi olarak görür. Bu baskılama durumu, çözümlenmemiş çatışmalar ve anksiyeteye yol açar. Hasta rahatlamalı ve bilinç dışındaki çoğu çatışmayı çözmeye açık olmalıdır (Payne, 1997). Bu tekniğin amacı bastırılmış ve bilinç dışı sorunları gündeme getirmek ve böylece daha yüksek bir anlayış ve içgörüyle bu sorunları çözümleyebilmektir.

Freud klasik bir analist değildi. O; serbest çağrışım, rüya yorumu, bastırılmış duyguları ortaya çıkarma ve sembolik yorumlamanın klasik tekniklerini geliştirmiş ve kullanmış olmasına rağmen onun yorumlamaları nadiren şimdi ve burada yönelimliydi. Psikoanalitik psikoterapistler ise daha fazla "şimdi ve burada" yönelimlidirler. Bu yüzden süre daha kısadır (1 ila 2 yıl) ve hasta analist koltuğuna uzanmaz; terapist ve hasta yüz yüze görüşmeler yapar. Kullanılan teknikler (yorumlamalar) bir önceki yaklaşımdaki gibi bilinç dışı olguları ortaya çıkarmanın bir aracıdır. Fakat yorumlamalar daha çok "şimdi'yi kapsar ve gerçeklik temelinde çıkarımlarda bulunulur. Bu psikoterapistler gerçek ihtiyaçlara, egoya, bilinç düzeyindeki günlük sorunlara daha duyarlıdır (Payne, 1997).

Boş Ekran (Blankscreen): Bu teknik, hastaya yönelik tepkisiz ve duygusuz cevapların kullanımını içerir. Sosyal hizmet uzmanı transferansın bir nesnesi olma gerçeğini kabul eder ve günlük ilişkileri olumsuz etkileyen sorunları çözme ve transferansı artırmanın bir yolu olarak bu tekniği kullanır.

Savunma mekanizmaları farklı yazarlar tarafından değişiklik gösterir. Anna Freud temel savunma mekanizmalarını bastırma, yansıtma, karşıt tepki oluşturma, saplanma ve gerileme olarak tanımlamıştır. Fakat güncel listelerde savunma mekanizmaları genel olarak, bastırma, inkâr, rasyonelleştirme, düşünselleştirme (intellectualization), izolasyon, yansıtma, yer değiştirme (displacement) ve karşıt tepki oluşturmadır. Diğer seçenekler ise psikanalitik kurama ait bazı kavramları ifade etmektedir.

Görev odaklı yaklaşım, müracaatçının yapması gerekenleri içeren prosedürler bütünüdür. Yaklaşımın kökenleri sosyal hizmet mesleğine dayanmaktadır. Bu yaklaşım sorunların nedenine değil sorunların yol açtığı sonuçlara odaklanmaktadır. Yaklaşımda belirlenen hedeflere müracaatçının gerçekleştireceği
eylemler sonucunda ulaşılmaktadır. Görev odaklı yaklaşım kökenlerini gelişim kuramlarından değil öğrenme kuramlarından alır.

Bir kişinin anksiyete üreten düşünce ve dürtüleri farklı bir kaynağa çevrilir. Bu mekanizma yansıtma olarak adlandırılır. Hasta, "ondan nefret ediyorum" gibi gerçek düşüncesini bilinçli bir şekilde kabul etmek yerine dolaylı olarak düşüncesini "o benden nefret ediyor" şeklinde ifade etmektedir.

Davranışçı yaklaşıma göre öncelikle bireyin sorunlu davranışları saptanır. Daha sonra bireyin değiştirilmesi amaçlanan davranış örüntüsü belirlenerek bireyin bu davranışının hangi durumlarda ve ne zaman ortaya çıktığı araştırılır. Son adım ise bireyin yanlış ve sorunlu davranışlarının değiştirilmesidir. Bunun için gevşeme, sistematik duyarsızlaştırma, pekiştirme, model olma gibi birtakım tekniklerden yararlanır (Maguire, 2002).

Bilişsel yaklaşım ise bir nevi tutum değiştirme modelidir. Bilişsel kuram, davranışçı kuramın bir parçasıdır ve genellikle sosyal öğrenme kuramına dayanır. Bilişsel kuram davranışın, çevreye ilişkin yorumlar ve algılar sonucunda ortaya çıktığını savunmaktadır. Bilişsel kuram, otomatik düşünceler, bilişsel yapılar, irrasyonel inançlar gibi bilinçli olunmayan süreçlerin olduğunu varsayar.
Bilişsel terapinin birincil odağı; fonksiyonel olmayan duygu, düşünce ve davranışları değiştirmektir.

Görev-odaklı yaklaşım, müracaatçıların problemlerini çözmeye odaklanan kısa dönemli sosyal hizmet uygulamasıdır. Bu yaklaşım, müracaatçıların sorunlarına odaklanan ve aşamalı olarak belirlenen hedeflere ulaşan kısa müdahale ve çalışmalar sonucunda edinilen kapsamlı deneyimlerden geliştirilmiştir. Görev-odaklı yaklaşım müracaatçıların belirlenen hedefe ulaşmalarını sağlamak amacıyla birtakım küçük başarılar gerçekleştirerek benlik saygılarını geliştirmeyi amaçlamaktadır (Doel ve Marsh, 1992).

Corey’e (1996) göre birey merkezli yaklaşımda ana tema; gerekli uygun koşullar sağlandığında ya da bu koşullar zaten varsa, müracaatçının kendi yaşamını değiştirebilme yeteneğinin var olduğuna inanma duygusudur. Bu yaklaşımın temel varsayımı, müracaatçıların kendini anlama yönünde ve tutum ve davranışlarını değiştirme konularında geniş kaynaklara sahip olduklarıdır

Bir kişinin anksiyete üreten düşünce ve dürtüleri farklı bir kaynağa çevirmesi yansıtma olarak ifade edilebilir. Örnekte kişiye yönelik duygularını başka kaynağa yansıtması söz konusudur.

Diğer seçenekleri davranışçı kuramı ifade ederken bu seçeneği psikanalitik kuramın özelliğini ifade etmektedir. Davranışçı yaklaşım bilinçdışı süreçlerle ilgilenmez bilinçli davranışa odaklanır

İfade edilen özellikler İnsana saygıyı temel alan insancıl yaklaşımın özellikleridir. Koşulsuz kabul bu yaklaşımların özünü oluşturur.

Hastanın geçmişinden temel alarak uzmana yönelttiği duygularına aktarım darken uzmanın hastaya yönelik bu tip duygularına karşıt aktarım denir.

Nesne ilişkileri kuramındaki nesne (object), eylem ya da isteğin yönlendirildiği bir kişiyi ifade eder. Bireyler, çeşitli nesnelerle ilişkilidir. Dahası, duygular ve hisler de nesnelere sahiptir.

Psikanalitik yaklaşımların biri türü olan kendilik psikolojisi Heinz Kohut tarafından ortaya atılmıştır.

Sokratik sorgulama, ev ödevi,) kar zarar analizi, günlük tutma bilişsel davranışçı yaklaşımın kullandığı tekniklerdendir. Serbest çağrışımı ise psikanalitik yaklaşımın temelini oluşturur.

Akılcı duygusal yaklaşım Albert Ellis tarafından geliştirilmiş, bilişsel davranışçı yaklaşımlar içinde gösterilen bir yaklaşımdır. Diğer seçenekler ise psikanalitik yaklaşımın farklı uygulamalarını içermektedir.

Görev odaklı yaklaşım öğrenme kuramlarından etkilenen bir uygulama modelidir. Sosyal hizmet mesleğinin temel amaçları arasında bireylerin sorun çözme becerilerinin artırılması ve bu hususta müracaatçılara yardım edilerek müracaatçıda değişim yaratılması yer almaktadır.