SOSYAL HİZMET ETİĞİ

Kişisel değerler ve meslek değerleri arasında yakın bir ilişki vardır. Bir değer, bireyin kararlarını ve etkinliklerini etkileyen ve insanın en derin inanç ve bağlılıklarına dayanan tercihlerden oluşur. Ne var ki kişisel değerler ve meslek değerleri arasında bir karşıtlık olmaması gerekir. Çünkü neyin doğru olduğuna dair farklı fikirler olduğunda hemen ikilem doğmaktadır. Kişisel değerler ve meslek değerleri arasındaki uyuşmazlık danışan tarafından samimiyet eksikliği olarak algılanabilir, ayrıca sosyal hizmet uzmanlarının sadece kişisel değerlerine göre hareket etmeleri de doğru olmaz.

Sosyal hizmet, bilgi, beceri ve değerden oluşan üçlü sacayağı üzerinde kurulmuş ve işlev gören akademik bir disiplin ve meslektir. Bir yanda bilimsel teorilere ve alan deneyimlerine dayalı olarak inşa edilmiş olan ‘nesnel’ bilgi ve beceri vardır. Diğer yanda ise, insanın insan olmasından dolayı itibarına içkin bir saygıdan doğan ve bilimsel sorgulaması mümkün olmayan değerler manzumesi yer alır.

Sosyal hizmetin kapsayıcı ilkeleri insanların doğuştan değerli ve onurlu olduklarını kabul etmek, zarar verilmemeleri gerektiği, farklılıkları kabul etmek, insan hakları ve sosyal adaleti desteklemektir.

Sosyal hizmet uzmanları, toplumun alt sosyoekonomik düzeydeki üyelerini ve risk altındaki bireyleri öncelerler ve toplumsal yapının adaletsiz koşullarını değiştirmeye katkı sağlayan uygulamalar gerçekleştirirler. Farklılığın tanınması. Sosyal hizmet uzmanları; birey, aile, grup ve topluluklara ilişkin farklılıkları da göz önünde tutarak, çalıştıkları toplumdaki etnik ve kültürel çeşitliliği tanır ve saygı duyarlar.

Uygulama ortamındaki etik sorumluluklar: Bu bölümde ele alınan maddeler yöneticilik, danışmanlık, eğitim ve araştırmadaki yeterliliği; diğer uzmanların performansının değerlendirilmesini; sorumlu bir şekilde kayıt ve faturalamayı; uygun iş ortamını temin etmeyi ve buna benzer kuralları içermektedir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Sosyal hizmet mesleğine karşı etik sorumluluklar şu sorunları ele almaktadır: Sosyal hizmet için yüksek standartları teşvik etmek, mesleğin büyümesine ve gelişimine katkıda bulunmak, aynı zamanda kişinin önerdiği programların kalitesini değerlendirmek ve kendi uygulamasını kalite kontrol araçları gibi değerlendirmek. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Topluma karşı etik sorumluluklar şu kuralları içermektedir: Sosyal hizmet uzmanlarının toplumun refahını desteklemekle yükümlü olması; sosyal adaletin farkına varma; sosyal kuralları ve kurumları biçimlendirmek için kamusal tartışmalara katılmak; acil durumlarda hizmet sunma ve tüm insanların yaşam kalitesini güçlendirmek adına sosyal ve politik eylemlere aktif olarak katılım göstermek. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Hizmet alanlara karşı etik sorumluluklar, sosyal hizmet uzmanının hizmet alanlara karşı öncelikli sorumlulukları gibi faktörleri ele alır. Hizmet alanın kendi kaderini tayin hakkını azami düzeye çıkartma, bilgilendirilmiş onayın güvenliğini sağlama, kültürel yeterlilik ve kullanılan tüm yaklaşımlarda yeterlilik gösterme, çıkar çatışmasından sakınma, mahremiyeti koruma ve cinsel ilişkilerle, fiziksel temaslarla, cinsel tacizlerle ve diğer ‘sınır’ ile ilgili yasaklar, bunun yanı sıra hizmetlerin uygun biçiminde sonlandırılmasıdır.

Mesleki gizliliği koruma, meslektaşlara karşı etik sorumluluklar içinde yer alır. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Tanınmış sosyal hizmet yazarlarından Thompson’a (2005:109) göre, “Değer, en basit anlatımıyla, üstün tuttuğumuz, önemli gördüğümüz ve korumaya layık bulduğumuz şeydir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Sosyal hizmet uzmanı meslek değerlerini bir kenara bırakacak ve danışanına tamamı ile kişisel inanç ve değerleri ile yaklaşacaktır. Bu durum çok daha vahim sonuçlar yaratabilir. Örneğin aile mahkemesinde çalışan bir sosyal hizmet uzmanını düşünelim. Kendi siyasi veya dinî görüşünün zıddını savunduğunu fark ettiği bir çiftin evlat edinme başvurusunu başka nedenler ‘uydurarak’, gerçekte ise karşı olduğu inançla ilgili olan veya siyasi nedenler yüzünden, olumsuz değerlendiren bir psikososyal inceleme raporu sunabilecektir. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Sosyal hizmetin kapsayıcı ilkeleri insanların doğuştan değerli ve onurlu olduklarını kabul etmek, zarar verilmemeleri gerektiği, farklılıkları kabul etmek, insan hakları ve sosyal adaleti desteklemektir. Kendi kaderini tayin hakkı, yaşam tercihlerinde hizmet alanların söz sahibi olması ile ilgilidir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Sosyal hizmet uzmanlarının toplumun alt sosyoekonomik düzeydeki üyelerini ve risk altındaki bireylerini öncelemesi  Sosyal Adalet ile açıklanabilir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Birlik ve dayanışma içinde çalışma sosyal hizmet uzmanlarının sosyal adalete yönelik sorumluluklarındandır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Sosyal hizmet öğrencisinin, danışanının sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfından ayni ve nakdî yardım aldığı halde geceleri temizlikçi olarak çalışmakta olduğunu öğrenmesi sonucu “Düzenli bir işte çalıştığı halde sosyal yardım alıyor olmasına göz yummalı mıyım? Onunla bu konuları konuşarak resmen sosyal yardım kural ihlalini örtbas mı ediyorum? Sosyal yardım kurumuna bu durumu raporlamalı mıyım? Bu durumda gizlilik göz ardı edilebilir mi? Yoksa sosyal hizmet uzmanı devletin sosyal kontrol polisi mi?” şeklinde kendine sorular sorması "Sosyal Hizmet Uzmanının Rolüne İlişkin Bilgi Eksikliği" ile ilgilidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Uygulama ortamındaki etik sorumluluklar: Bu bölümde ele alınan maddeler yöneticilik, danışmanlık, eğitim ve araştırmadaki yeterliliği; diğer uzmanların performansının değerlendirilmesini; sorumlu bir şekilde kayıt ve faturalamayı; uygun iş ortamını temin etmeyi ve buna benzer kuralları içermektedir. Doğru cevap A'dır.

Türkiye’nin ‘Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği’ tarafından gözden geçirilerek yayınlanmış olan ve Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Federasyonu’nun kabul ettiği “Sosyal Hizmet Mesleğinin Etik İlkeleri ve Sorumluluklar (2004)” belgesi; sosyal hizmet uzmanlarının (1) hizmet alanlara, (2) meslektaşlarına, (3) uygulama ortamına, (4) kendisine, (5) mesleğine ve (6) topluma olmak üzere altı alandaki sorumluluklarını kapsamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Değerlerin bir alt katmanı olan etik ise felsefenin doğru ve yanlışla ilgili olarak rehberlik sunan bölümü olarak düşünülebilir. Mesleki uygulamaya da mesleki etik rehberlik etmektedir. Mesleki etik, yaygın kabul görmüş değerlerin temelini oluşturduğu etik kurallardır. Sosyal hizmet uzmanlarının hizmet alanlarla çalışırken sergiledikleri profesyonel davranışların tümü mesleki etiğin konusudur. Doğru cevap B'dir.

Tanınmış sosyal hizmet yazarlarından Thompson’a (2005:109) göre, “Değer, en basit anlatımıyla, üstün tuttuğumuz, önemli gördüğümüz ve korumaya layık bulduğumuz şeydir.” Sarah Banks’e (2006:6) göre de, “Günlük kullanımda, değerler, dinî, ahlaki, kültürel, politik ya da ideolojik inançlar, ilkeler, tutumlar, görüşler ya da tercihlerdir. ”Değerler, kanıtlanması mümkün olmayan inanışlarımızdır. Bilimsel sorgulama yapmaksızın kabul ederiz, benimseriz, peşinden gideriz, duygusal olarak bağlanırız, eylemlerimizi meşrulaştırmak için kullanırız ve değerler yaşamımızı anlamlı kılarlar. Doğru cevap C'dir.

Verilen örnekte, sosyal hizmet uzmanı meslek değerlerini bir kenara bırakmadığı ve danışanına tamamen kişisel değer ve inancıyla yaklaştığı için etik olmayan kararlar almaktadır. Doğru cevap D'dir.

Sosyal Adalet: Sosyal hizmet uzmanları, toplumun alt sosyoekonomik düzeydeki üyelerini ve risk altındaki bireyleri öncelerler ve toplumsal yapının adaletsiz ko- şullarını değiştirmeye katkı sağlayan uygulamalar gerçekleştirirler. Bu açıklamayla bağlantılı beş etik sorumluluk vardır: negatif ayrımcılıkla mücadele, farklılığın tanınması, kaynakların eşit dağıtımı, adil olmayan politikalarla ve uygulamalarla mücadele, birlik ve dayanışma içinde çalışma. Doğru cevap B'dir.