SOSYAL HİZMET ETİĞİ

İnsan hakları ihlallerine karşı mücadele etme ve insan haklarının uygulayıcılığını üstlenme iddiası, sosyal hizmetin amaçladığı bireysel ve toplumsal sonuçlarla örtüşmektedir.

Türkiye’de sosyal hizmeti hukuken tanımlayan kanun olan Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Kanunu’na göre sosyal hizmetler “kişi ve ailelerin kendi bünye ve çevre şartlarından doğan veya kontrolleri dışında oluşan maddi, manevi, sosyal yoksunluklarının giderilmesine ve ihtiyaçlarının karşılanmasına, sosyal sorunlarının önlenmesi ve çözülmesine yardımcı olunması ve hayat standartlarının iyileştirilmesi ve yükseltilmesini amaçlayan sistemli ve programlı hizmetler bütünüdür”.

Etik en basit anlamıyla hangi davranışın uygun hangisinin uygunsuz olacağını belirleyen kurallar bütünü olarak tanımlanır (Barsky, 2010).

Sosyal hizmet etiği de bu doğrultuda şekillenmiş, sosyal hizmet kapsamındaki tüm kararlar ve uygulamaların bireylerin temel hak ve özgürlüklerini ihlal etmeme ve onlara yönelik ayrımcılık yapmama gibi ilkeler çerçevesinde gerçekleştirilmesi için yol gösterici bir rol üstlenmiştir.

Sosyal hizmet mesleğinin temelini oluşturan değerler Gordon (1965) tarafından ise
şöyle sıralanmıştır:
• Toplumun birincil önemli parçası bireydir.
• Toplumdaki bireyler birbirlerine bağımlıdır.
• Her bireyin kendinden başkasına karşı toplumsal sorumluluğu vardır.
• Herkesin ortak insani ihtiyaçları vardır fakat her insan bir diğerinden farklı ve eşsizdir.
• Demokratik bir toplumun şartı her bireyin kendi potansiyelini gerçekleştirebilmesi ve topluma aktif bir şekilde katılarak toplumsal sorumluluğunu yerine getirebilmesi için imkânının olmasıdır.
• Bireyin kendini gerçekleştirmesinin ve toplumsal sorumluluğunu yerine getirmesinin önündeki engellerin aşılmasında ve önlenmesinde toplumun sorumluluğu
vardır.

Sosyal hizmet etiğinin gelişimini inceleyen Reamer (2015) beş dönemden bahseder.

Bakım etiği; feminist etik ile sıkı bir bağ içindedir ve Carol Gilligan’ın düşünceleri üzerinde temellendirilmektedir. Ayrıca, Gilligan’ın bakım etiğinin arka planında Gilligan
ile Lawrance Kohlberg arasındaki tartışma önemli bir yer tutar.

Ülkelerin sosyal hizmet mesleği birliklerinin uluslararası düzlemde bir araya geldiği
örgüt Uluslararası Sosyal Hizmet Uzmanları Federasyonu (IFSW)’dur. IFSW sosyal hizmet uzmanlarının küreselleşen dünyanın yeni ekonomik, toplumsal ve ekolojik şartlarını daha iyi anlayabilmeleri ve son yıllarda artan göç, savaşlar, terörizm ve doğal afetler gibi konularda daha donanımlı olmalarını sağlamak amacıyla, sosyal hizmetin tanımında bir gözden geçirme yapılması gerektiğine kanaat getirip uzun tartışmalar ve çalışmalar sonucu 2000 yılında sosyal hizmetin yeni bir tanımını yayımlamıştır.

Avrupa Konseyi’nin temel belgelerinden olan ve ilk olarak 1961’de daha sonra da genişletilerek 1996’da yayımlanan Avrupa Sosyal Şartı, çalışanlardan engellilere kadar toplumda dezavantajlı olarak kabul edilebilecek tüm birey ve grupların sosyal iyileşmesinin sağlanması amacıyla herkesin sosyal hizmet yöntemlerinden yararlanma hakkını bir insan hakkı olarak öne sürmüştür.

Değişim ajanı rolünü yerine getirebilmek için sosyal hizmet uzmanının başka bir anahtar kavram olan ‘insan ilişkilerinde problem çözme’ konusunda da yeterli donanıma sahip olması gerekmektedir.