SOSYAL GÜVENLİK

Sosyal güvenlik için yapılan harcamaların seviyesi, millî gelirden (GSYİH) bu amaçla ayrılan pay, yani tahsis edilen kaynakların seviyesi ile ölçülür. Doğru cevap C seçeneğidir.

Sos­yal güvenlik harcamalarını artıran belli başlı faktör­ler şunlardır: Sosyal koruma kapsamının genişlemesi, sosyal refah devleti anlayışının güçlenmesi, nüfusun yaşlanma­sı ve yaşlı nüfus içinde de daha yaşlı olan nüfusun artışı, programların olgunlaşması, sosyal yapıdaki değişiklikler, sağlık hizmetlerinin maliyetindeki artışlar, işsizlik, uluslararası emek ve insan göçü, iktisadi krizler, kötü yönetim. Doğru cevap B seçeneğidir.

ILO’nun 2017-2019 Dünya Sosyal Koruma Raporuna göre de, toplam sosyal güvenlik harcamalarına göre ülkelerin durumları değişiklik göstermemektedir. Buna göre, Çin 2015 yılı itibariyle %6,3 oranı sosyal güvenlik harcamaları en düşük olan ülkedir. Sosyal güvenlik harcamaları en yüksek olan ülke de %31,7 ile Fransa’dır. Fransa’yı, Belçika (%29,2), İtalya (%28,9) ve Danimarka (%28,8) takip etmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Nüfusun yaşlanması bütün dünya için ortak bir problem olmakla birlikte, yaşlı nüfus problemi, bazı ülkeler için çok daha acil bir problem olarak ortaya çıkacaktır. Japonya ve Almanya başta olmak üzere birçok gelişmiş ülke, özellikle de Avrupa ülkeleri, yüzyılın ilk yarısında yaşlı nüfus problemini en fazla yaşayan ülkeler olacaktır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Kamu sosyal güvenlik kurumlarının fon büyüklüğü, milli gelir seviyesi yanında sosyal güvenlik kapsamına alınanların sayısı, programların kuruluş tarihi ve oluşturulan fon sayısına bağlı olarak da değişir.

Sosyal güvenlik fonlarının değerlendirilmesi sürecinde, birbiri ile karşılıklı etkileşimi olan 6 ayrı prensibin göz önüne alınması gerekir. Bu prensipler: Hedeflerin açıklığı, politik müdahalelerden uzak olma, sigortalılara hesap verme, güvenilir yönetim, düşük maliyetli yönetim, basiretli (ihtiyatlı) yatırım. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ücret seviyesi artarken çalışmak isteyenler bir noktaya kadar artar. Ancak, bu noktadan sonra ücret artmasına rağmen çalışmak isteyenlerin sayısında azalma meydana gelir. Ücretle çalışan işçi sayısı arasındaki bu ilişkiyi gösteren eğri, tersine dönen emek arz eğrisidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Sosyal güvenlik fonlarının yatırım kriterleri şöyle sıralanabilir: Gelir, güvenlik, likidite, ekonomik ve sosyal fayda. Doğru cevap D seçeneğidir.

ILO’nun 2017-2019 Dünya Sosyal Koruma Raporuna göre de, toplam sosyal güvenlik harcamalarına göre ülkelerin durumları değişiklik göstermemektedir. Buna göre, Çin 2015 yılı itibariyle %6,3 oranı sosyal güvenlik harcamaları en düşük olan ülkedir. Sosyal güvenlik harcamaları en yüksek olan ülke de %31,7 ile Fransa’dır. Fransa’yı, Belçika (%29,2), İtalya (%28,9) ve Danimarka (%28,8) takip etmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyal güvenlik primlerinin yüksekliği, emek maliyetini artırdığı ölçüde kayıt dışı çalışmayı artırır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Demografik faktörler: Nüfusun yaşlanması ve yaşlı nüfus içinde de daha yaşlı olan
nüfusun artışı (75 yaş ve üzeri) bir yandan sağlık harcamalarını artırırmış, diğer yandan daha uzun sürelerle emekli aylıkları ödenmesine yol açmıştır. Doğru cevap B'dir.

ILO’nun 2017-2019 Dünya Sosyal Koruma Raporuna göre de, toplam sosyal güvenlik harcamalarına göre ülkelerin durumları değişiklik göstermemektedir. Buna göre, Çin 2015 yılı itibariyle %6,3 oranı sosyal güvenlik harcamaları en düşük olan ülkedir. Sosyal güvenlik harcamaları en yüksek olan ülke de %31,7 ile Fransa’dır. Fransa’yı, Belçika (%29,2), İtalya (%28,9) ve Danimarka (%28,8) takip etmektedir. Türkiye’de ise, oran
çok değişiklik göstermemiş 2015 yılı için %13,5 düzeyinde olmuştur. Doğru cevap A'dır.

21. yüzyıl için sosyal güvenlik sistemlerinin harcamaları bakımından nüfus temel belirleyici değişken hâline gelmiştir. Bu sebeple, sosyal güvenlik sistemlerinin yeniden yapılandırılmasına (reform) yönelik çalışmalarda nüfus projeksiyonları önem taşımaktadır. Doğru cevap D'dir.

Demografik fırsat penceresi: Nüfusun yapısal olarak değişimi ile ilgili olup, aktif (çalışan) nüfusun en yüksek, bağımlı nüfusun ise en düşük seviyede olduğu
dönemi ifade eder. Doğru cevap B'dir.

2050 yılında Japonya’da 60 yaşını geçenlerin toplam nüfusa oranı %44.2; 80 yaşını geçenlerin ise % 15.6 olacaktır (ILO, 2011: 140). Yaşlı nüfus problemini en şiddetli şekilde yaşayacak bir başka ülke Almanya’dır. Almanya’da 2050 yılı itibarıyla 60 yaş üstü nüfus %39.5; 80 yaş üstü nüfus ise % 14.1 oranına ulaşacaktır. Yaşlı nüfus problemi, Batı Avrupa’nın bütün ülkeleri yanında (Belçika, Fransa, Hollanda, İsviçre, Avusturya) Kuzey Avrupa ülkeleri (Danimarka, İsveç, Norveç) ve Güney Avrupa (İtalya, Yunanistan, Portekiz) ülkeleri için de 80 yaş üstü nüfusun 2050 yılında % 10’ları aşması ile ciddi problem hâline gelecektir (ILO, 2011:141-142). Doğru cevap C'dir.

Sosyal güvenlik programlarının ekonomik etkilerinin yönünü ve derecesini belirleyen faktörler;

• Sosyal güvenlik kurumlarınca bağlanan aylıkların ortalama kazançlara oranı,
• Sosyal güvenliğin finansmanı için kullanılan gelir kaynakları, bu kaynakların prim
veya vergi olması, kimlerden ne oranda tahsil edildiği,
• Aylıklar ile ödenen primler arasındaki ilişkinin varlığı ve derecesi,
• Aylıkların yeniden belirlenmesinde kullanılan ayarlama yöntemleri,
• Sosyal güvenlik kurumlarının finansman metodu olarak fon veya yılı yılına finansman metodunu benimsemesi,
• Sosyal güvenlik fonlarının kullanım alanları ve değerlendirilme şekilleri,
olarak sıralanabilir. Doğru cevap E'dir.

Basiretli (ihtiyatlı) yatırım: Fon yönetimleri, hem prim ödeyen sigortalıların hem
de fonun menfaatlerinin korunması bakımından en fazla getiriyi sağlayacak şekilde
“basiretli bir yatırımcı” sorumluluğu ile davranmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Sosyal güvenlik fonlarının asli fonksiyonu, sosyal güvenlik kurumlarının gelecek dönemlerde yerine getirmesi gereken yükümlülükleri (emekli aylıklarının ödenmesi) için karşılık oluşturmaktır. Doğru cevap B'dir.

Hangi yönden bakılırsa bakılsın, millî gelirden ayrılan payın büyüklüğü dolayısıyla sosyal güvenlik sistemlerinin ekonomik etkileri çok yönlü bir ilginin ve zıt yönlü tartışmaların odağı hâline gelmiştir. Sosyal güvenliğin:
• Millî gelir ve iktisadi büyümeye etkisi,
• Emek arzı ve istihdam seviyesine etkisi,
• Gelirin yeniden dağılımına etkisi,
• Tasarruf eğilimi ve sermaye birikimine etkisi
ekonomik boyutu ile ilgili tartışmaların ağırlıklı konularını oluşturmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Sosyal güvenlik harcamalarını artıran belli başlı faktörler şunlar olmuştur:

• Sosyal koruma kapsamının genişlemesi

• Sosyal refah devleti anlayışının güçlenmesi

• Demografik faktörler

• Programların olgunlaşması

• Sosyal yapıdaki değişiklikler

• Sağlık hizmetlerinin maliyetindeki artışlar

• İşsizlik

• Uluslararası emek ve insan göçü

• İktisadi krizler

• Kötü yönetim