SOSYAL GÜVENLİK

Aktüeryal denge; özel veya sosyal sigortaların giderleri (sağlanan menfaatler) ile gelirleri (yapılan katkılar) arasında eşitliğin sağlanması halidir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

- Temel gelir kaynağı primler olan sosyal sigortalar “primli sosyal güvenlik rejimleri”; vergilerle finanse edilen kamu sosyal güvenlik harcamaları da “primsiz sosyal güvenlik rejimleri” olarak adlandırılmaktadır. 

- Eğer bir toplum, sosyal güvenlik sisteminin finansmanının doğrudan sistemden faydalananlar tarafından karşılanmasını kabul ediyorsa primli sistemi, giderlerin tamamen devletçe karşılamasını istiyorsa vergi ile finansmanı tercih ediyor demektir. 

- Fon yönteminde her nesil kendi sosyal güvenliğini finanse ederken dağıtım yönteminde farklı nesiller birbirinin sosyal güvenliğini finanse etmektedir ve nesiller arası bir dayanışmayı esas almaktadır. 

Görüldüğü üzere yalnızca I numaralı maddede verilen bilgi doğrudur. Bu nedenle doğru cevap A seçeneğidir.

- Sosyal sigortalarda sigortalıların yanı sıra işverenleri ve devlet de prim öder. 

- Bazı sigorta kollarının bütün primleri işverenler veya devlet tarafından ödenir.

-  Sosyal sigortalı olmak ve prim ödemek zorunludur.

Görüldüğü üzere yalnıza III numaralı maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I ve II numaralı maddeleri içeren B seçeneğidir.

Primleri diğer vergilerden ayıran nokta, zayıf da olsa karşılık olma özelliğinin bulunması, sosyal sigortaların sağlamış olduğu sosyal güvenlik garantisinden yalnızca prim ödeyenlerin faydalanabilmesidir.

Yalnızca II numaralı maddede verilen bilgi doğrudur. Bu nedenle doğru cevap B seçeneğidir.

- Primler, sigortalılar bakımından karşılığını alacaklarını bildikleri için yüküne kolay katlandıkları bir vergidir.

- Primler, özellikle bağımlı çalışanlar için ücret ve maaş üzerinden alındığı ve kaynakta kesildiği için yükü fazla hissedilmeyen bir vergi gibidir. 

- Yaşlılık sigortasında olduğu gibi ödenen prim miktarı arttıkça, gelir ve aylıkların da miktar olarak artması sigortalının prim ödeme eğilimini güçlendirir.

- Vergi yükü, doğrudan veya dolaylı yollarla diğer kesimlere yansıtılabilirken, primlerin yansıtılması daha güçtür. 

- Vergilerin “karşılık olma” özelliği zayıf olduğu için sigortalılar sistemden beklentilerini ve taleplerini yüksek tutarak sosyal sigortaların gelir gider dengesini bozabilirler. Primlerde ödenen prim sağlanan fayda ilişkisi daha kolay kurulabilir ve sosyal sigortaların aktüeryal dengesini bozacak müdahaleler sınırlı tutulabilir. 

Doğrudan veya dolaylı yollarla diğer kesimlere yansıtılabilen primler değil vergi yüküdür. Primlerin yansıtılması daha güçtür. Bu nedenle D şıkkında verilen bilgi yanlış olduğundan doğru cevap D seçeneğidir.

- Ücretle ve maaşla çalışanlar için sigortalılar ve işverenler birlikte prim öder. 

- Kendi adına bağımsız çalışanların bütün primleri kendileri tarafından ödenmektedir. 

- İş kazaları ve meslek hastalıklarının primi, hemen hemen bütün ülkelerde yalnızca işverenler tarafından ödenir. 

-  Yaşlılık, malullük ve ölüm sigortalarında sigortalılarla işverenler birlikte prim ödemektedirler. 

- İşverenlerin çalıştırdığı sigortalılar için prim ödemesi beşeri sermaye yatırımı olarak değerlendirilir. 

Doğru cevap E seçeneğidir.

İşyerlerinin küçük ve dağınık, kayıt dışı çalışmanın yaygın ve işgücü içinde bağımsız çalışanların oranının yüksek olduğu ülke ve sektörlerde tek prim uygulaması tercih edilir.

Her sigorta kolu için ayrı prim alınması işletmelerin büyük ve fonksiyonel iş bölümüne göre teşkilatlandığı, muhasebe ve kayıt sisteminin gelişmiş olduğu, işgücü içinde bağımlı statüde çalışanların sayısının fazla olduğu ve sigortalıların eğitim seviyesinin yüksek olduğu ülkelerde veya sektörlerde uygulanabilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

- Sosyal sigorta kurumlarının finansman açıklarını kapatmak için Hazineden gelir aktarılması devletin sosyal sigortaların finansmanına doğrudan katılma örneğidir. 

- Devletin sosyal güvenliğin finansmanına dolaylı şekilde katılımı da söz konusudur ve birçok ülkede rastlanan ve zorunlu olan katılım şekli de budur.

- Sosyal sigorta kurumlarının çeşitli işlemlerinde vergi ve harç benzeri masraflardan muaf tutulması devletin dolaylı şekilde sosyal sigortaların finansmanına katılması anlamındadır. 

Yalnızca II numaralı maddede verilen bilgi yanlıştır. Bu nedenle doğru cevap I ve III numaralı maddeleri kapsayan C seçeneğidir.

Sosyal sigortaların finansman yöntemi olarak hangi finansman yönteminin tercih edileceğini;

• Sosyal sigorta kapsamına alınacak tehlikelerin özellikleri,

• Ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel yapı özellikleri ile siyasi yapısı,

• Sosyal sigortaların kurulma tarihi ve ilk kuruluş yılları özellikleri,

• Siyasi iktidarın tercihleri

gibi faktörler belirler.

Dolayısıyla tüm maddeler doğrudur. Bu nedenle doğru cevap E seçeneğidir.

İşsizlik sigortası gibi, gelirleri bir yıldan diğerine dalgalanmalar gösteren sigorta kolları fon yöntemi ile finanse edilir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Aktüeryal denge özel veya sosyal sigortaların giderleri (sağlanan menfaatler) ile gelirleri (yapılan katkılar) arasında eşitliğin sağlanması halidir.

İnsanlar herhangi bir mal veya hizmeti almaya ve fiyatını ödemeye mecbur tutulamazlar, ancak sosyal sigortalı olmak ve prim ödemek zorunludur.

Sosyal sigorta primleri; sigortalılar (işçi, memur, kendi adına bağımsız çalışanlar), işverenler ve devlet tarafından ödenir. Prim ödeyen taraflar bu üç kesim olmakla birlikte ülkeden ülkeye ve aynı ülke içinde de bir sigorta kolundan diğerine farklı örnekler ortaya çıkmaktadır.

Mutlak (maktu) prim, sigortalıların kazançlarının belirsiz ve istikrarsız olduğu çalışan grupları veya sektörler için uygulanır. Daha çok kendi adına bağımsız olarak çalışanlar için uygulanan prim şeklidir.

Devletin, çalıştırdığı kamu görevlileri için sosyal sigortalara prim ödemesi üçüncü taraf olarak değil, işveren olarak prim ödemesidir.

Sosyal sigortaların temel gelir kaynağı primler olmakla birlikte, prim dışı gelirleri de vardır. Bu gelirler; özellikle fon esasına göre kurulmuş olan sosyal sigortaların fon ve yatırım gelirleri, devlet katkıları ile idari ve gecikme cezası gelirleridir.

Kamu işyerlerinde sendikalı işçilerin, prim yükünü işverene yansıtma ihtimalleri daha yüksektir.

Sosyal sigortaların finansman yöntemi olarak dağıtım yönteminin benimsenmesinin olumlu yönleri (avantajları) vardır. Yukarıda belirtilen olumlu yönlerine karşı, dağıtım yönteminin olumsuz yönleri de vardır.  Fon yöntemi ile finansmanın sağladığı avantajlardan faydalanılamaması bu olumsuzluklardan biridir.

Eğer sigortalılar, kendi adlarına açılan bir hesaba prim ödüyor ve gelecekte de kendilerine ödenecek gelirlerin veya verilecek hizmetlerin finansmanı bu hesapta biriken fonlardan karşılanıyorsa bireysel fon biriktirme yöntemi söz konusudur. Toplu fon biriktirme yönteminde ise herkesten gelir ve kazancı dikkate alınarak toplanan primlerle oluşturulan fonlardan, şartlar yerine gelince herkese belirli şartlarda yapılan ödemeler veya sağlanan hizmetler finanse edilir.

Bazı sigorta kolları için fon yönteminin uygulanması kaçınılmazdır. Örneğin, işsizlik sigortası, işsizlik riskinin bir dönemden diğerine dalgalanmalar göstermesi dolayısıyla mutlaka fon biriktirme yöntemi ile finanse edilir.