SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

m. 4/1/c

m.4/1/a

m. 4/1/a

m.4/1/b

Kısmi süreli çalışanlar

Son sigortalılık hali

Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın
tamamı, az olan aylığın yarısı bağlanır

Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak
kazananlara tercih ettiği geliri bağlanır

Sigortalıyı SÜREKLİ işgöremez hale getirme

On yıl

5510 sayılı Kanun’a göre
• Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı (m.54/I,a,1),
• Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı ile birlikte ölen eşinden dolayı da aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı (m.54/I,a,2),
• Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın tamamı, az olan aylığın yarısı (m.54/I,a,3),
• Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı (m.54/I,a,4),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak aylığı (m.54/I,a,5),
• Kanun’a göre vazife malullüğü aylığı almakta iken tekrar sigortalı olanlardan hem vazife malullüğüne hem de malullük aylığına hak kazananlara bu aylıklardan yüksek olanı, aylıkları eşitse yalnızca vazife malullüğü aylığı, bunlardan hem vazife malullüğü hem de yaşlılık aylığına hak kazananlara, bu aylıkların her ikisi
(m.54/I,a,6),
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır (m.54/I,a,7).

5510 sayılı Kanun’a göre
• Sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe her iki geliri (m.54/I,b,1),
• Ana ve babadan ayrı ayrı gelire hak kazananlara, yüksek olan gelirin tamamı, az olanın yarısı (m.54/I,b,2),
• Birden fazla çocuğundan gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı (m.54/I,b,3),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm gelirine hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak geliri
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak kazananlara tercih ettiği geliri bağlanır (m.54/I,b,5).

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma gelen sigortalı için ödenmesi gereken sürekli iş göremezlik geliri, 82. maddeye göre tespit edilen prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının % 85’inden az olamaz (m.55/V).

Kurumun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarının görevleri sırasında tespit ettikleri Kurum alacağını doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemler, yemin hariç her türlü delile dayandırılabilir. Bunlar tarafından düzenlenen tutanaklar aksi sabit oluncaya kadar geçerlidir.

Kanun’da aksine hüküm bulunmayan hâllerde iş kazası, meslek hastalığı vazife malullüğü ve ölüm hâllerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların, hakkın kazanıldığı tarihten itibaren beş yıl içinde istenmeyen kısmı zaman aşımına uğrar (m. 97/I). Ancak Kuruma müracaat etmemenin haklı bir sebebe dayandığını genel hükümlere göre ispat edenler hak kaybına uğramazlar (m.97/II).

İdari para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ya da Kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler. Bu süre içinde başvurunun yapılmamış olması hâlinde idari para cezası kesinleşir (m.102/VI).

5510 sayılı Kanun’a göre Kanun’da aksine hüküm bulunmaması koşuluyla bu Kanun’un uygulanmasından doğan uyuşmazlıklar iş mahkemelerinde görülür (m.101). İş mahkemelerinin henüz kurulmadığı yerlerde ise bu davalara iş davalarına bakmakla görevlendirilmiş mahkemelerde (Asliye Hukuk Mahkemeleri) bakılacaktır. Belirtelim ki benzer hükümler 506 ve 1479 sayılı Kanun’da da bulunmaktaydı. Dolayısıyla bu hüküm m.4/I, (a) ve (b) bendine göre sigortalı olanlar hakkında bir değişiklik yaratmamaktadır. Fakat 1.10.2008 tarihinden itibaren m.4/I/c bendine göre sigortalı olanlar ya da geçici m.4 uyarınca sigortalı sayılanlara ilişkin uyuşmazlıklarda da artık iş mahkemeleri görevli olacaktır.

İdari para cezaları on yıllık zaman aşımı süresine tabidir. Zaman aşımı süresi, fiilin işlendiği tarihten itibaren başlar (m.102/VII). 506 sayılı Kanun döneminde beş yıl olan zaman aşımı 5510 sayılı Kanun’la on yıla çıkarılmıştır.

m.4/I/c bendine göre sigortalı olanların Kuruma bildirilmemesi hâlinde idari para cezası bulunmamaktadır.

Kanun’a göre Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların  bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler, bu kişilerin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından  doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden, itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte, ilgililerin Kurumdan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır (m.96/I,a).