SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU

5510 sayılı Kanun’a göre
• Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan
yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı (m.54/I,a,1),
• Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı ile birlikte ölen eşinden dolayı da
aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı (m.54/I,a,2),
• Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın
tamamı, az olan aylığın yarısı (m.54/I,a,3),
• Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla ödemeye
imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı
(m.54/I,a,4),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak aylığı (m.54/I,a,5),
• Kanun’a göre vazife malullüğü aylığı almakta iken tekrar sigortalı olanlardan
hem vazife malullüğüne hem de malullük aylığına hak kazananlara bu aylıklardan yüksek olanı, aylıkları eşitse yalnızca vazife malullüğü aylığı, bunlardan hem
vazife malullüğü hem de yaşlılık aylığına hak kazananlara, bu aylıkların her ikisi
(m.54/I,a,6),
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak
kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır (m.54/I,a,7).

5510 sayılı Kanun’a göre
• Sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe
her iki geliri (m.54/I,b,1),
• Ana ve babadan ayrı ayrı gelire hak kazananlara, yüksek olan gelirin tamamı, az
olanın yarısı (m.54/I,b,2),
• Birden fazla çocuğundan gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye
imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı
(m.54/I,b,3),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm gelirine hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak geliri (m.54/I,b,4),
(06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanacak gelir ve aylıklar
açısından farklı bir düzenleme için bkz. 506 sayılı Kanun geç. m.91, ayrıca bkz.
YHGK, T. 21.03.2012, E. 2012/21-21, K. 2012/223),
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak
kazananlara tercih ettiği geliri bağlanır (m.54/I,b,5).

5510 sayılı Kanun’a göre sigortalıya bağlanacak aylıklar ile ölen sigortalının hak sahiplerinin
aylıklarının hesabına esas tutar, çalışma sürelerindeki her yıl için 82. maddeye göre tespit edilen prime esas günlük kazanç alt sınırları dikkate alınarak, talep veya ölüm yılına ait ocak ayı itibarıyla 29. maddenin ikinci fıkrasına göre belirlenen ortalama aylık kazancın % 35’inden sigortalının bakmakla yükümlü olduğu eşi veya çocuğu varsa % 40’ından az olamaz.

İş kazası veya meslek hastalığı sonucu başka birinin sürekli bakımına muhtaç duruma
gelen sigortalı için ödenmesi gereken sürekli iş göremezlik geliri, 82. maddeye göre tespit
edilen prime esas kazanç alt sınırının aylık tutarının % 85’inden az olamaz

Öte yandan gelir veya aylıkların ilgili kişilerce uzun süre tahsil edilmemesi Kanun’da
şüpheli bir durum olarak görülmüştür. Bu nedenle Kanun’da bağlanan gelir ve aylıklarını
tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren aralıksız altı ay sonuna kadar tahsil etmeyenlerin gelir ve aylık bağlanma şartlarının devam edip etmediğinin tespiti amacıyla söz konusu gelir
ve aylıkların ödenmesi durdurulması kabul edilmiştir (m.97/IV). Doğal olarak yapılan
inceleme sonucunda bu koşulların hâlâ devam ettiğinin anlaşılması hâlinde durdurulan
gelir ve aylıkların ödenmesine devam edilir.

Ancak kontrol muayenesini Kurumun yazılı bildiriminde belirtilen tarihten başlayarak üç ay içinde yaptıran ve malullük veya sürekli iş göremezlik hâlinin devam
ettiği tespit edilen sigortalının veya aylık ya da gelir bağlanmış olan malul çocuğun kesilen aylık veya geliri, kesildiği tarihten başlanarak yeniden bağlanır

Kanun’a göre Kurumca işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara gelir veya aylık almakta olanlara ve bunların hak sahiplerine, genel sağlık sigortalılarına ve bunların
bakmakla yükümlü olduğu kişilere, fazla veya yersiz olarak yapıldığı tespit edilen bu Kanun kapsamındaki her türlü ödemeler, bu kişilerin kasıtlı veya kusurlu davranışlarından
224 Sosyal Güvenlik Hukuku
doğmuşsa, hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla on yıllık sürede yapılan
ödemeler, bu ödemelerin yapıldığı tarihlerden, itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi
ile birlikte, ilgililerin Kurumdan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları
yoksa genel hükümlere göre geri alınır

Yersiz ödemenin gelir ve aylıklardan kesilmesinde, kesintinin başlayacağı ödeme dönemi başı itibarıyla kanunî faizi ile birlikte hesaplanan borç tutarı, gelir
ve aylıktan % 25 oranında kesilmek suretiyle uygulanır

Kanun’da aksine hüküm bulunmayan hâllerde iş kazası, meslek hastalığı vazife malullüğü ve ölüm hâllerinde bağlanması gereken gelir ve aylıkların, hakkın kazanıldığı tarihten
itibaren beş yıl içinde istenmeyen kısmı zaman aşımına uğrar

Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin alacakları ise hakkı doğuran olayın öğrenildiği tarihten itibaren iki yıl içinde istenmezse zaman aşımına uğrar,
hakkı doğuran olay tarihinden itibaren ise beş yıl sonunda düşer (m.97/V)

5510 sayılı Kanun,53.maddede sigortalılık hallerinin çakışmasını düzenlemiş ve birden çok sigortalılık halinin birarada bulunabileceğini kabul etmiştir.Doğru Cevap:C

Olayda sigortalılık hallerinin birleştirilmesi değil,sigortalılık hallerinin çakışması söz konusudur. Sigortalı aynı anda hem m.4/I/c hem de m.4/I/a ya da b bendine göre sigortalı sayılmayı gerektirecek bir faaliyette bulunuyorsa sigortalı m.4/I/c bendine göre sigortalı sayılır (m.53/I).Bu kapsamdaki çalışmanın önce başlayıp başlamadığına ya da baskın olup olmadığına bakılmaz.Doğru Cevap:E

Sigortalının aynı anda hem bir iş sözleşmesine göre hem de bağımsız olarak çalışması hâlinde ise m.4/I/a bendi kapsamında sigortalılık esas alınacaktır (m.53/I).Doğru Cevap:A

5510 sayılı Kanun sadece zorunlu sigortalılığın kendi aralarında çakışması ile ilgili değil,aynı zamanda zorunlu sigortalılık ile isteğe bağlı sigortalılığın çakışması halinde ne yapılacağı ile ilgili düzenleme getirmiştir.Zorunlu sigortalılık ile isteğe bağlı sigortalılık çakışırsa isteğe bağlı sigortalılık sona erer.Doğru Cevap:B

Kanun’a göre, 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten itibaren ilk defa sigortalı sayılanlardan m.4/I/a,b ve (c) bentlerinden birden fazlasına tabi olarak çalışmış olanların yaşlılık aylığı bağlanması taleplerinde, en fazla sigortalılığın geçtiği, hizmet sürelerinin eşit olması hâlinde ise son sigortalılık hâli esas alınır.Doğru Yanıt:A

Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı bağlanır.Doğru Cevap:B

Gelir veya aylıkların ilgili kişilerce uzun süre tahsil edilmemesi Kanun’da şüpheli bir durum olarak görülmüştür. Bu nedenle Kanun’da bağlanan gelir ve aylıklarını tahakkuk ettirildiği tarihten itibaren aralıksız altı ay sonuna kadar tahsil etmeyenlerin gelir ve aylık bağlanma şartlarının devam edip etmediğinin tespiti amacıyla söz konusu gelir ve aylıkların ödenmesi durdurulması kabul edilmiştir (m.97/IV).Doğru Cevap:C

Sosyal sigortalar hukukunda temel ilke zorunluluk ilkesidir.Sigortalı olma hem hak hem de yükümlülüktür.Kanundan doğan hak ve yükümlülükleri ortadan kaldırmak,başkasına devretmek için sözleşmeye konulan hükümler geçersizdir.Sigortalı işveren tarafından Kuruma bildirilmemiş olsa bile sigorta yardımlarından yararlanabilir.Doğru Cevap:A

Yersiz ödeme Kurumun hatalı işlemlerinden kaynaklanmışsa bu durumda bu ödemelerin geri alınması daha farklı kurallara bağlanmıştır. 6111 sayılı Kanun’la yapılan değişik 96. maddeye göre hatalı işlemin tespit tarihinden geriye doğru en fazla beş yıllık sürede yapılan ödemeler toplamı,ilgiliye tebliğ edildiği tarihten itibaren yirmi dört ay içinde yapılacak ödemelerde faizsiz, yirmi dört aylık sürenin dolduğu tarihten sonra yapılacak ödemelerde ise bu süre sonundan, itibaren hesaplanacak olan kanuni faizi ile birlikte, ilgililerin Kurumdan alacağı varsa bu alacaklarından mahsup edilir, alacakları yoksa genel hükümlere göre geri alınır (m.96/I,b).Doğru Cevap:B

İdari para cezaları ilgiliye tebliğ ile tahakkuk eder. Tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde Kuruma ya da Kurumun ilgili hesaplarına yatırılır veya aynı süre içinde Kuruma itiraz edilebilir. İtiraz takibi durdurur. Kurumca itirazı reddedilenler, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilirler(5510 sayılı Kanun m.102/6).Doğru Cevap:D