Kısa Vadeli Sigorta Kolları ve İşsizlik Sigortası

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu üçüncü bölümde “Hizmet Akdiyle veya Kendi Adına ve Hesabına Çalışan Sigortalıların Tabi Olduğu Kısa Vadeli Sigorta Hükümleri” başlığı altında iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigortasına ilişkin hükümler yer almaktadır.

İş Kazası: Sigortalının işveren otoritesi altında bulunduğu bir sırada gördüğü iş veya işin gereği dolayısıyla aniden ve dıştan meydana gelen bir etkenle onu bedenen veya ruhen zarara uğratan bir olaydır.

5510 sayılı Kanun’un 13. maddesinde “İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması” başlığı altında iş kazasının tanımı verilmekten çok hangi hâl ve durumlarda meydana gelen olayın iş kazası sayılacağı düzenlenmiştir. Kanun’un 13. maddesine göre “iş kazası,
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına
bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının görevli olarak iş yeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
d) Bu Kanun’un 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında emziren kadın sigortalının iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında
meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır.”

İş kazasının unsurları şunlardır:
• 5510 sayılı Kanun anlamında sigortalı sayılma,
• Sigortalının kazaya uğraması,
• Sigortalının bedensel veya ruhsal bir zarara uğraması,
• Kaza olayı ile sigortalının uğradığı zarar arasında illiyet bağının bulunması.

Sigortalının başına gelen olayın Kanun anlamında iş kazası sayılması için ikinci unsur, sigortalının kazaya uğramasıdır. Ancak sigortalının başına gelen kaza olayının Kanun’da 13. maddede sıralanan hâllerden biri kapsamında gerçekleşmesi gereklidir.
a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada kazaya uğraması

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına
bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle kazaya uğraması

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının görevli olarak işyeri dışında başka bir
yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda kazaya uğraması

d) Kanun’un 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda kazaya
uğraması

e) Sigortalıların işveren tarafından sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında kazaya uğraması

Zilyetlik: Bir kimsenin taşınır (menkul) veya taşınmaz (gayrimenkul) bir mal üzerindeki fiili hâkimiyetidir

İlliyet Bağı: Haksız fiil sebebiyle ortaya çıkan zararın tazmini borcunun doğabilmesi için haksız fiil ile zarar arasında bulunması gerekli neden-sonuç ilişkisidir.

Meslek Hastalığı: Sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı tekrarlanan bir nedenle veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hâlleridir.

5510 sayılı Kanun’da 14. maddede yer alan hükümden hareketle meslek hastalığının unsurları şunlardır: 

5510 sayılı Kanun anlamında sigortalı sayılma,
Sigortalının bedensel veya ruhsal bir zarara uğraması,
Hastalık veya sakatlığın yürütülen işin sonucu olması

Yükümlülük Süresi: Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süredir.

Geçici İş göremezlik Ödeneği: İş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle işinde geçici bir süre için çalışamayacağı doktor raporu ile saptanan sigortalıya, çalışamadığı (istirahatli olduğu) her gün için Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılan, sigortalının çalışamaması nedeniyle uğradığı gelir kaybını telafi etmeye yönelik parasal yardımdır.

Meslek: İş kazasının meydana geldiği veya meslek hastalığının başladığı tarihte Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında çalışmakta olanların yapmakta olduğu iştir.

İş kazası ve meslek hastalığı sigortasından iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen
sigortalının hak sahiplerine sağlanan yardımlar şunlardır:
• Gelirbağlanması,
• Cenazeödeneği,
• Evlenmeödeneği.

Sigortalının hastalık nedeniyle hekimin bildirdiği tedbir ve tavsiyelere uymaması sonucunda tedavi süresinin uzamasına veya işgöremezlik oranının artmasına, malul kalmasına neden olması hâlinde uzayan tedavi süresi veya artan işgöremezlik oranı esas alınarak geçici işgöremezlik ödeneği, dörtte birine kadarı Kurum tarafından azaltılır.

Analık sigortasından sigortalıya sağlanan yardımlar şunlardır:
• Geçici iş göremezlik ödeneği,
• Emzirme ödeneği.

İşsizlik Sigortası: Bir işyerinde çalışırken çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen herhangi bir kasıt ve kusuru olmaksızın işini kaybeden sigortalılara işsiz kalmaları nedeniyle uğradıkları gelir kaybını belli süre ve ölçüde karşılayan, sigortacılık tekniği ile faaliyet gösteren zorunlu sigortadır.

İşsizlik ödeneğine hak kazanma koşulları şunlardır:
• Belirli bir süre sigortalı olarak çalışma ve belirli bir süre prim ödeme,
• İş sözleşmesinin İşsizlik Sigortası Kanunu’nda öngörülen nedenlerle sona ermesi,
• İş sözleşmesinin askıda olmaması,
• Türkiye İş Kurumuna başvurma.

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınmak suretiyle hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının%40’ıdır.
İşsizlik ödeneği, her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir.

4447 sayılı Kanun’un 52. maddesinde işsizlik ödeneğinin kesilmesine neden olan durumlar, ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Buna göre işsizlik ödeneği almakta iken aşağıdaki durumlardan biri gerçekleştiğinde işsizlik ödeneği kesilir.

a) Kurum tarafından önerilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alan sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddeden sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.
b) İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde gelir getiren bir işte çalıştığı veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı belirlenen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.
c) Kurum tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.
d) Haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyen sigortalı işsizlerin işsizlik ödenekleri kesilir.

İşverenlerin belirli nedenlerle ücret ödeme güçlüğüne düşmeleri hâlinde işçi ücretlerinin
belirli bir dönem için güvenceye kavuşturulması amacıyla oluşturulan ücret garanti fonu, önce 4857 sayılı İş Kanunu’nun 33. maddesinde düzenlenmişti. Ancak 2008 yılından itibaren isabetli bir şekilde 4447 sayılı Kanun ek 1. maddesinde yer almaktadır.