Sosyal Sigortaların Uygulama Alanı

Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar.

Hizmet sözleşmesi, işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirli olmayan süreyle iş görmeyi ve işverenin de ona zamana veya yapılan işe göre ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.

İşyerine bağlı yerler, eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütün olarak tanımlanmıştır.

Köy ve mahalle muhtarları, şirket ortağı olanlar, tarımsal faaliyette bulunanlar, at yarışları hakkında Kanun’a tabi jokey ve antrenörler, devlet memurları ve diğer kamu görevlileri.

Çalışmaya, meslekî ve teknik eğitime, meslekî ve teknik ortaöğretim sırasında tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimine, staja veya bursiyer olarak göreve başladıkları tarihten itibaren başlar.

İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde.

Zorunlu sigortalı olarak çalışmayan ve bu çalışmalarından dolayı aylık almayan kimselere, belirli koşullarla, sosyal sigorta ilişkisini devam ettirme olanağını veren sigortadır.

İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak için örneği Kurumca hazırlanacak isteğe bağlı sigorta talep dilekçesiyle Kuruma müracaatta bulunulması da gerekmektedir. İsteğe bağlı sigortalılık talebinin Kurumca kabul edilmesi, ayrı bir koşul olarak aranmamıştır. Öte yandan uygulamada Yargıtay; Kuruma yazılı başvurmayı, geçerlilik değil ispat koşulu biçiminde değerlendirmektedir.

Türkiye’de ikamet eden veya Türkiye’de ikamet etmekte iken sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmamış ülkelerde Türk vatandaşı olanlar, zorunlu sigortalı olmayan veya ay içinde otuz günden az çalışan ya da tam gün çalışmayanlar faydalanabilir. İsteğe bağlı sigortadan yararlanmak isteyenlerin 18 yaşını doldurmuş olmaları gerekmektedir.

Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.

İşveren adına ve hesabına hareket etme ve görülen hizmetin bütününü yönetimi görevini yapma unsurlarının her ikisinin de gerçekleştirilmesi gereklidir.

Bir işveren devir sırasında yazılı rızasını almak suretiyle bir işçiyi, holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde veya yapmakta olduğu işe benzer işlerde çalıştırılması koşuluyla başka bir işverene iş görme edimini yerine getirmek üzere geçici olarak devrettiğinde geçici iş ilişkisi gerçekleşmiş olur.

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denir.

Alt işveren, sigortalı çalıştırdığı andan itibaren çalıştırdığı sigortalılar yönünden öbür işverenlerden farksızdır dolayısıyla sigortalı işe giriş bildirgesi, işyeri bildirgesi, işten ayrılış bildirgesi verilmesi, aylık prim ve hizmet belgesinin Kuruma gönderilmesi ve içeriği, primlerin süresinde ödenmesi, gerekli kayıt ve defterlerin tutulması, belirli işlerde sigortalıyı işe başlatmadan önce rapor alınması, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatının öngördüğü tüm önlemlerin alınması; alt işverenin de yerine getirmesi gereken ödevlerdir. 

Bir işyerinde dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler de işyerinden sayılır.

-Kanun’a göre işverenler, örneği Kurumca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte Kuruma vermekle yükümlüdürler.

Bu bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında ayrıca idari para cezası uygulanır.

Analık ve hastalık sigortalarıdır.

Hükümlü ve tutuklular, çıraklar ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler, stajyerler ve bursiyerler, üniversitede kısmi zamanlı çalıştırılan öğrenciler, harp malulleri ile vazife malülü olanlar, kursiyerler, yurt dışına çalışmak üzere gönderilenler, malullük ya da emekli maaşı alanlar, şehir içi toplu taşıma alanında kısmi zamanlı çalışanlar.

Yargıtaya göre bir kimsenin çalıştırılması yasak olan bir işte çalıştırılmış bulunmasının yani aradaki sözleşmenin geçersiz olmasının, o kimsenin çalıştığı sürece sigortalı sayılmasına engel olmaz.