SOSYAL GÜVENLİK HUKUKU - Deneme Sınavı - 5

Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için 82. maddenin 1. fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın %12,5 (yüzde onikibuçuk)’idir. Bu primin % 5 (yüzde beş)’i sigortalı, %7,5 (yüzde yedibuçuk) ise işveren hissesidir.

Yalnızca genel sağlık sigortasına tabi olanlar ile 60. maddenin 1. fıkrasının (e) bendi ve bu Kanun’un geçici 13. maddesinde belirtilenlerin genel sağlık sigortası primi, prime esas kazancın %12’sidir
(m.81/1/f).

Yapılan kontrol ve denetimlerde, çalıştırdığı kişileri sigortalı olarak bildirmediği veya
bildirilen sigortalının fiilen çalışmadığının tespit edilmesi hâlinde, işverenler bir yıl süreyle bu maddeyle sağlanan destek unsurlarından yararlanamaz.

İşveren, işyeri sahipleri; işyeri defter, kayıt ve belgelerini ilgili olduğu yılı takip eden
yıl başından başlamak üzere on yıl süreyle, kamu idareleri otuz yıl süreyle, tasfiye ve iflâs
idaresi memurları ise görevleri süresince saklamak ve Kurumun denetim ve kontrol ile
görevlendirilen memurlarınca istenmesi hâlinde on beş gün içinde ibraz etmek zorundadır

Kurumun prim ve diğer alacakları, süresi içinde ve tam olarak ödenmezse ödenmeyen
kısmı sürenin bittiği tarihten itibaren ilk üç aylık sürede her bir ay için % 2 oranında gcikme cezası uygulanarak artırılır.

5510 sayılı Kanun’un 91. maddesine göre işyerleri yangın, su baskını, yer kayması, deprem
gibi afete uğrayan tabii afet nedeniyle tarımsal faaliyetinden dolayı zarar gören işverenler
ile 4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar; bu durumu belgelemeleri kaydıyla olayın meydana geldiği tarihten itibaren üç ay içinde talepte bulunmaları
ve prim ödeme aczine düştüklerinin, yapılacak inceleme sonucu anlaşılması hâlinde afet
tarihinden önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile afetin meydana geldiği
tarihten itibaren tahakkuk edecek üç aylık prim borçları, olayın meydana geldiği tarihten
itibaren bir yıla kadar Kurumca ertelenebilir (m.91).

Malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının % 20’sidir. Bunun %9 (yüzde dokuz)’u sigortalı hissesi, % 11 (yüzde onbir)’i işveren hissesidir (m.81/1/a).

Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için 82. maddenin 1. fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın %12,5’idir. Bu primin % 5’i sigortalı, %7,5’i ise işveren hissesidir.

5510 sayılı Kanuna göre, alınacak prim ve verilecek ödeneklerin hesabına esas tutulan günlük kazancın alt sınırı, sigortalıların yaşlarına uygun asgarî ücretin otuzda biri, üst sınırı ise 16 yaşından büyük sigortalıların günlük kazanç alt sınırının 7,5 katı, ancak sosyal güvenlik sözleşmesi olmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri için 3 katıdır. Günlük kazançları yukarıdaki fıkrada belirtilen alt sınırın altında olan sigortalılar ile ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançları alt sınır üzerinden, günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların günlük kazançları da üst sınır üzerinden hesaplanır. Kazancı alt sınırın altında olan sigortalıların, bu kazanç ile alt sınır arasındaki farka ait sigorta primleri ile ücretsiz çalışan sigortalılara ait sigorta primlerinin tümünü işveren öder. Sigortalıların bu Kanun’un 53. maddesine göre belirlenen aynı sigortalılık hâline tabi olacak şekilde birden fazla işte çalışması nedeniyle Kuruma ödenen primler toplamı, bu sigortalılık hâli için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı üzerinden hesaplanacak miktarı aşarsa aşan kısmın tamamı, sigortalının talebi üzerine en geç talep tarihini takip eden ay içinde hissesi oranında sigortalıya defaten geri ödenir. Geri verilen primler için ayrıca gecikme cezası ve gecikme zammı ile faiz ödenmez (m.82).

Kısa vadeli sigorta kolları prim oranı, sigortalının prime esas kazancının %2’sidir. Bu primin tamamını işveren öder. Bu oranı %1,5 oranına düşürmeye ya da %2,5 oranına artırmaya Cumhurbaşkanı yetkilidir (m.81/1/c).

çiye göre üçte ikisi oranından daha az belirlendiği çalışmalar, kısmi süreli çalışmadır. İş sözleşmesi saat ücreti karşılığı yapılmış ise kısmi süreli çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre günlük olağan çalışma süresi olan 7,5 saate bölünmesiyle sigortalı için bildirilmesi gereken prim ödeme gün sayısı hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 7,5 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır.

75 / 7.5= 10 gün olarak hesaplanır.

5510 sayılı Kanunun uygulanmasında kısa ve uzun vadeli sigorta kolları ile genel sağlık
sigortası ve isteğe bağlı sigorta bakımından; 4. maddenin 1. fıkrasının (a) ve (c) bentlerine ve 5. maddenin (a) bendine tabi olanlar için bunların işverenleri prim ödeme yükümlüsüdür.

20/4/1967 tarihli ve 854 sayılı Deniz İş Kanunu ve 13/6/1952 tarihli ve 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanun kapsamında çalışan sigortalıların ay içinde çalıştığı toplam sürenin sekiz saate bölünmesiyle ayda kaç gün sigortalı bildirileceği hesaplanır. Bu şekilde yapılacak hesaplamalarda 8 saatin altındaki çalışmalar 1 güne tamamlanır. Bu bilgiden yola çıkılarak yapılacak hesaplamada 90 saat 8 saate bölünür. 11 tam gün bulunur ve kalan 2 saat bir güne tamamlanır. Sigortalılık süresi toplam 12 gündür.

Yanlış veya yersiz alınmış olduğu tespit edilen primler, alındıkları tarihten on yıl geçmemiş ise hisseleri oranında işverenlere, sigortalılara, isteğe bağlı sigortalılara veya genel sağlık sigortalılarına veya hak sahiplerine kanuni faizi ile birlikte geri verilir.

5510 sayılı Kanun’un 91. maddesine göre işyerleri yangın, su baskını, yer kayması, deprem gibi afete uğrayan tabii afet nedeniyle tarımsal faaliyetinden dolayı zarar gören işverenler ile 4. maddenin 1. fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalılar; bu durumu belgelemeleri kaydıyla olayın meydana geldiği tarihten itibaren üç ay içinde talepte bulunmaları ve prim ödeme aczine düştüklerinin, yapılacak inceleme sonucu anlaşılması hâlinde afet tarihinden önce ödeme süresi dolmuş mevcut prim borçları ile afetin meydana geldiği tarihten itibaren tahakkuk edecek üç aylık prim borçları, olayın meydana geldiği tarihten itibaren bir yıla kadar Kurumca ertelenebilir (m.91).

5. maddenin (b) bendinde belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde meslekî eğitim görenler ile meslekî veya teknik ortaöğretimde okumakta iken staja tâbi tutulan öğrenciler ile tamamlayıcı eğitim ya da alan eğitimi gören öğrenciler için Milli Eğitim Bakanlığı veya bu öğrencilerin eğitim gördükleri okullar veya kurumlar, kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerde görevli bursiyerler için projenin yürütüldüğü kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör kuruluşları ve
üniversiteler, yüksek öğrenim sırasında staja tâbi tutulan veya işletmelerde meslekî eğitim gören öğrenciler için öğrenim gördükleri yüksek öğretim kurumu prim ödeme yükümlüsüdür.

Genel sağlık sigortası primi, kısa ve uzun vadeli sigorta kollarına tabi olanlar için
82. maddenin 1. fıkrasına göre hesaplanan prime esas kazancın %12,5’idir.

Türk kanun koyucusu 6111 sayılı Kanun’la değişiklik yapılmadan önce “sosyal sigortada teklik ilkesi”ni benimsemiş iken söz konusu Kanun’la yapılan değişiklikten sonra sigortalıların birden fazla sigortalılık türüne göre sigortalı olmalarına olanak tanımıştır.

Hem malullük hem de yaşlılık aylığına hak kazanan sigortalıya, bu aylıklardan
yüksek olanı, aylıklar eşitse yalnız yaşlılık aylığı (m.54/I,a,1),
• Malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı ile birlikte ölen eşinden dolayı da
aylığa hak kazanan sigortalıya her iki aylığı (m.54/I,a,2),
• Ana ve babasından ayrı ayrı aylığa hak kazanan çocuklara, yüksek olan aylığın
tamamı, az olan aylığın yarısı (m.54/I,a,3),
• Birden fazla çocuğundan aylığa hak kazanan ana ve babaya en fazla ödemeye
imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan aylığın tamamı, düşük olan aylığın yarısı
(m.54/I,a,4),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm aylığına hak kazananlara tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak aylığı (m.54/I,a,5),
• Kanun’a göre vazife malullüğü aylığı almakta iken tekrar sigortalı olanlardan
hem vazife malullüğüne hem de malullük aylığına hak kazananlara bu aylıklardan yüksek olanı, aylıkları eşitse yalnızca vazife malullüğü aylığı, bunlardan hem
vazife malullüğü hem de yaşlılık aylığına hak kazananlara, bu aylıkların her ikisi
(m.54/I,a,6),
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de aylığa hak
kazananlara tercih ettiği aylığı bağlanır (m.54/I,a,7).

Kısa Vadeli Sigorta Kolundan Bağlanacak Gelirlerde
5510 sayılı Kanun’a göre
• Sürekli iş göremezlik geliriyle birlikte ölen eşinden dolayı da gelire hak kazanan eşe
her iki geliri (m.54/I,b,1),
• Ana ve babadan ayrı ayrı gelire hak kazananlara, yüksek olan gelirin tamamı, az
olanın yarısı (m.54/I,b,2),
• Birden fazla çocuğundan gelire hak kazanan ana ve babaya, en fazla ödemeye
imkân veren ilk iki dosyadan yüksek olan gelirin tamamı, düşük olan gelirin yarısı
(m.54/I,b,3),
• Hem eşinden hem de ana ve/veya babasından ölüm gelirine hak kazananlara, tercihine göre eşinden ya da ana ve/veya babasından bağlanacak geliri (m.54/I,b,4),
(06.08.2003 tarihinden önce hak sahibi kız çocuklarına bağlanacak gelir ve aylıklar
açısından farklı bir düzenleme için bkz. 506 sayılı Kanun geç. m.91, ayrıca bkz.
YHGK, T. 21.03.2012, E. 2012/21-21, K. 2012/223),
• Evliliğin ölüm nedeniyle sona ermesi durumunda sonraki eşinden de gelire hak
kazananlara tercih ettiği geliri bağlanır (m.54/I,b,5).