SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL

Her yıl haziran ayının üçüncü pazar günü “Babalar Günü”dür. Her yaştaki çocuklar babalarının bu özel gününü, en az annelerinin gününde gösterdikleri özenle kutlamalıdırlar. Doğru cevap E'dir.

Evlilik yaşamında yirmibeşinci ve ellinci yıllar çok önemlidir; çünkü 25. yıl gümüş, 50. yıl altındır. Bu nedenle evliliğin yirmi beşinci yılı dostlarla birlikte davet verilerek kutlanır. Evliliğin “altın yılı” olan ellinci yıldönümü ise aile arasında kutlanır. Altın yılı kutlama hazırlıklarını çocuklar üstlenir. Bu özel güne tüm aile, çocuklar ve torunlar katılır ve yakın akrabalar da davet edilir. Kutlamada akşam yemeği verilir ve pasta kesilir. Modern toplumlarda, yemeğin sonunda ailenin en büyük çocuğu ebeveyni için “sağlığına” kadeh kaldırır. Bu günün kahramanları olan anne babaya “altın değerinde” (manevi değeri olan) ailece ortak bir hediye alınır. Doğru cevap E'dir.

Merasim ve kutlamalar toplumca benimsenen ve “sosyal protokol” denilen sosyal davranış (saygı, görgü ve nezaket) kuralları içinde gerçekleştirilir.

Büyükanne ve büyükbaba da, kendilerinin veya aile büyüklerinin isimlerinin verilmesinde ısrarcı olmamalıdır.

Sünnet olayı, Hz. İbrahim’e kadar uzanmaktadır. Eski ve Yeni Ahit’te, sağlıkla ilişkilendirmeden sünnete yapılan çok sayıda atıf vardır. Tevrat’a göre Hz. İbrahim, Tanrı’dan aldığı emir üzerine, 80 yaşında iken önce kendisini, sonra onüç yaşındaki oğlu Hz. İsmail’i ve ikinci oğlu Hz. İshak’ı da doğduktan sekiz gün sonra sünnet ettirmiştir.

İslami inanışa göre, Hz. Muhammed sünnetli olarak doğmuştur. Bu yüzden, Müslümanlar da erkek çocuklarını, Müslümanlığın bir gereği olarak (Hz. Muhammed sünnetli olduğu için, ona uymak amacıyla) yedi yaşına kadar sünnet ettirirler.

Modern yaşamda, genel olarak birbirleriyle anlaşan genç kız ile erkek evlenme konusunda kendi aralarında anlaştıktan sonra evlenme istek ve arzularını kendi aile büyüklerine iletirler. Bu sırada genç erkek nişanlanmak istediği kızı önce kendi ailesiyle tanıştırabilir. Sonra erkeğin ailesi kızın ailesini ziyaret ederek kızı ailesinden resmen ister. Kız isteme, geleneksel olarak “Allah’ın emri, Peygamber’in kavliyle kızınızı oğlumuza istiyoruz” demektir.

Gelin elbisesi giyen genç kız, beyaz eldiven takar ve beyaz ayakkabı giyer. Gelin, nişan yüzüğünden başka yüzük ve mücevher takmaz; çanta taşımaz.

Bayram namazından sonra birçok yörede, camide mihrap önünde sıra oluşturularak önce namaz kıldıran imamın, sonra cemaatin bayramı kutlanır.

Hicri Recep ayının ilk cuma gecesidir. Regaip, bağış ve iyilik demektir. Bu gecede Tanrı’nın bağış ve yardımının bolca verildiğine inanılır.

Evlilik yaşamında yirmibeşinci ve ellinci yıllar çok önemlidir; çünkü 25. yıl gümüş, 50. yıl altındır.

Dünya genelinde, her yıl Mayıs ayının ikinci pazar günü annelere adanmıştır. (Fransızlar, Anneler Günü’nü Mayıs’ın üçüncü pazar günü kutlar.)

Evlilik yaşamında çocuk sahibi olmak, anne baba olarak doğan çocuğun ilk ağlama sesini duymak hayatta en mutlu olaydır. Doğum öncesinde komşular, yakın arkadaşlar ve akrabalar doğum yapacak kadına ev işlerinde ve alışverişte yardımcı olurlar ve onu yalnız bırakmazlar. Doğum olduğunda baba, annenin yanında kalarak ona destek olur ve hayatın en mutlu duygusal anlarını birlikte paylaşırlar. Bebeğe isim verme son derece önemlidir. Bebeğe isim verilirken onun gelecek hayatında bu isimle ilgili zorlukla karşılaşmaması düşünülmelidir. Büyükanne ve büyükbaba da, kendilerinin veya aile büyüklerinin isimlerinin verilmesinde ısrarcı olmamalıdır. İsim koyma hakkı çocuğun anne ve babasına bırakılmalıdır. Geleneksel olarak kimi muhafazakâr ailelerde çocuğa isim verilirken çocuğun kulağına ezan okunur.

Doğru cevap D'dir.

Sünnet, Hz. Muhammed’in yaptığı iş demektir. Sünnet, iki anlam taşımaktadır. Birincisi, Hz. Muhammed’in yaptıklarını ve söylediklerini uygulamak demektir. İkincisi, Türkiye’de halk dilinde sünnet, Müslüman erkek çocukların, çocukluktan erkekliğe geçişi kabul edilen bir operasyon için yapılan sosyal bir merasimdir. Sünnet olayı, Hz. İbrahim’e kadar uzanmaktadır. Eski ve Yeni Ahit’te, sağlıkla ilişkilendirmeden sünnete yapılan çok sayıda atıf vardır. Tevrat’a göre Hz. İbrahim, Tanrı’dan aldığı emir üzerine, 80 yaşında iken önce kendisini, sonra onüç yaşındaki oğlu Hz. İsmail’i ve ikinci oğlu Hz. İshak’ı da doğduktan sekiz gün sonra sünnet ettirmiştir. Bu nedenle, Museviler günümüzde de erkek çocuklarını doğduktan sekiz gün sonra büyük şenlik ve eğlencelerle sünnet ettirirler. İslami inanışa göre, Hz. Muhammed sünnetli olarak doğmuştur. Bu yüzden, Müslümanlar da erkek çocuklarını, Müslümanlığın bir gereği olarak (Hz. Muhammed sünnetli olduğu için, ona uymak amacıyla) yedi yaşına kadar sünnet ettirirler. Türkler de Müslümanlığı kabul ettikten sonra sünnet olmaya ve erkek çocuklarını sünnet ettirmeye başlamışlardır. Hatta günümüzde dahi, sonradan İslam dinine giren bir erkek, ileri yaşta olmasına karşın, bu gelenek gereğince sünnet ettirilmektedir. Türkiye’de sünnet, zengin fakir her Müslüman ailenin erkek çocukları için “sünnet düğünü” olarak düzenlediği sosyal bir merasimdir.

Doğru cevcap A'dır.

Nişanlanma, evlenmeye niyet etmiş ve kendi aralarında karar vermiş olan genç bir kız ile erkeğin, bu ciddi arzularının, ailelerinin ve yakın çevrelerinin de haberdar edilmesi ve düğün gününe kadar geçecek olan sürenin resmîleştirilmesi için düzenlenen “yüzük takma” merasimidir. Bu merasim, çiftin kendi arasında olabileceği gibi aileleri arasında samimi bir ortamda ya da sosyal bir ortamda veya büyük bir salonda müzikli, eğlenceli büyük bir davetle de yapılabilir. Erkek kıza, kız erkeğe nişan yüzüğü olarak alyans (düz altın halka) alır. Yüzüklerin içinde karşılıklı olarak isimler ve nişanlanma tarihi yazılıdır. Zengin ve modern çevrelerde kızın seçtiği tek taş (pırlanta ya da yakut veya zümrüt) yüzük erkek eliyle kıza takılır. Nişan merasiminde yüzükleri aile büyüğü ya da onur konuğu takar. Yüzük önce kıza, sonra erkeğe takılır. (Yüzük takma eski Mısır’da ortaya çıkmış bir gelenek olup kadını erkeğe bağlayan bir “nişane” olarak kabul edilmiştir.) Nişan (yüzük takma) merasimi yalnızca aile büyüklerinin katıldığı kız evinde ya da kız ailesinin uygun göreceği bir yerde müzik, yemek ve eğlence eşliğinde düzenlenerek de yapılabilir. Ancak nişan merasimi sade olmalı, düğün merasimi gibi şatafatlı, bol ikramlı ve eğlenceli olmamalıdır. Nişanlanan kız kutlanmaz (tebrik edilmez), yalnızca erkek kutlanır. Nişanlanan genç kıza mutluluklar dilenir. Ülkemizde geleneksel olarak nişan masraarı kız ailesince karşılanmaktadır.

Doğru cevap B'dir.

Düğün merasimlerinde, düğüne ait işleri yürütecek ve damada her hususta yardım edecek “sağdıç” bulunur. Ayrıca damadın akrabasından ve yakın arkadaşlarından seçilen gençler de “teşrifatçı” olarak konukların karşılanması, misafirlere refakat edilerek masalara yerleştirilmesi, gerektiğinde ağırlanması ve uğurlanması işlerinde yardımcı olurlar. Geline yardımcı olmak üzere “nedime” seçilir. Nedimenin, beyaz elbise giymemesi gerekir.

Doğru cevap C'dir.

Türkiye’de, kentlerde düzenlenen evlenme merasimleri genellikle Avrupai tarzda ve üç şekilde yapılmaktadır: Birincisi, belediyenin nikâh salonunda yalnızca resmî nikâh töreni düzenlenmekte; ayrıca düğün merasimi yapılmamaktadır. İkinci tarz evlenme merasiminde, belediyenin nikâh salonunda resmî nikâh kıyılmakta ve daha sonra evde veya salonda eğlenceli düğün merasimi düzenlenmektedir. Üçüncü tarz evlilik merasiminde nikâh ile düğün birleştirilerek salonda yapılmaktadır. Bu durumda nikâh (evlendirme) memuru düğünün olacağı salona davet edilmekte, nikâh burada kıyılmakta, nikâhtan sonra düğün eğlencesi başlamaktadır. Evlendirme memurunun nikâhı kıymasından sonra, gelin ve damat ile anne ve babaları (anne ve/veya baba yoksa düğünü üstlenen en yakını) nikâh salonunun çıkışında kutlamaları ve iyi dilekleri kabul ederler. Ayrıca, düğün merasimi düzenlenmediği takdirde, aile yakınları altın veya mücevher olarak hediyelerini gelin veya damada nikâh törenindeki kutlama sırasında sunabilirler. Nikâh veya düğün merasiminde gelin tebrik edilmez; damat tebrik edilir, geline ise mutluluklar dilenir.
Belediye nikâh salonunda yapılan nikâh merasiminden sonra Avrupai tarzda
oluşturulan kabul hattı aşağıdaki biçimde sıralanır:
1. Gelinin annesi
2. Damadın babası
3. Damadın annesi
4. Gelinin babası
5. Gelin
6. Damat

Doğru cevap E'dir.

Davetliler çiçek göndermek isterlerse evlendirme dairesine veya nikâhın kıyıldığı salona özel olarak hazırlanan çiçek sepeti veya aranjman vb. gönderebilirler. Nikâh ve düğünde gelen çiçeklerin sıralanmasında, gönderenlerin aile ve meslek ilişkisi, resmî veya sosyal statüleri dikkate alınır. Resmî ve sosyal statü sahibi olanların çelenkleri ön plana çıkarılır. Sepet üzerinde gönderenin adı ve soyadının bulunması gereklidir. Nikâh salonuna çelenk gönderilmez, yalnızca çiçek sepeti gönderilir. Ancak nikâh düğün salonunda yapılıyor ise çelenk gönderilebilir.

Doğru cevap C'dir.

Evlilikler her zaman mutlu bitmez, boşanma veya ölüm sonucu eş kaybedilebilir. Dul veya boşanmış bir kadın 300 gün sonra evlenebilir. Ancak kadın tıbbi test sonucunda hamile olmadığını bir rapor ile kanıtladığında, mahkeme kararıyla bu süreyi kısaltarak daha önce de evlenebilir. (Ancak bu insan hakkı ihlalini ortadan kaldırmaya yönelik hukuki çalışmalar devam etmektedir.) Eşini kaybeden bir erkeğin de eşine saygı gereği, ikinci bir evlilik için en az altı ay beklemesi uygun görülür. Çiftler ister boşanmış ister eşlerini kaybetmiş olsunlar, ikinci kez evlenecekleri zaman, eğer çocukları varsa onların da onaylarını ve gönüllerini almaları gerekir. Böylece anne ve babanın ikinci evliliği daha kolay benimsenir.

Doğru cevap A'dır.

Anadolu’da, Orta Asya’da ve Balkanlar’da yaşayan Müslüman Türk topluluklarında geleneksel olarak kandil kutlaması yapılmaktadır. Kandil kutlamaları hicri takvime göre yapılır. Kandil gecelerinde camiler ve minareler ışıklandırılır. Bu geceleri kutlamak amacıyla fırınlarda özel olarak kandil simidi yapılır. Evlerde lokma, helva, şerbet yapılır ve komşulara dağıtılır. Kandil kutlaması ve kandillerde mevlit okutulması sadece Türk-İslam kültüründe vardır, diğer Müslüman ülkelerde bu tür örf, âdetler yoktur. Hicri Şaban ayının ondördüncü gününü on beşinci gününe bağlayan gecedir. Berat; temizlik, arılık; hastalıktan, borçtan, suçtan kurtulma; erdemli olma anlamlarına gelir. Bu gecede tövbe ve dua eden Müslümanların günahlarından arınacaklarına inanılır.

Doğru cevap C'dir.