SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL

İkili davetlerde restoranda kalkma zamanını erkeğe refakat eden hanım belirler.

Ahlâk, bir toplumun din, inanç, örf-âdet vb. sosyal ve kültürel değer yargılarından oluşan ve kişilerin sosyal yaşamlarında davranşsal olarak uymak zorunda oldukları yazılı olmayan hukuk kurallarıdır. Çünkü bazı davranışlarımız, hukuki olarak suç teşkil etmez ama toplum tarafından ahlaki olarak ayıp kabul edilir. Örneğin, kişi “böyle davranırsam suç olur mu?” Şeklinde düşünürse o davranış hukuk kuralı; “ayıp olur mu?” diye düşünürse ahlâk kuralıdır.

Türk toplumunun örf ve âdetlerinin temelinde çoğunlukla OrtaAsya Türk-Şamanlık kültürü (töre ve gelenekleri) ile 10. yüzyıldan itibaren Arap- İslam geleneklerinin etkisi vardır.

Türk toplumu, 10. yüzyıldan itibaren Arap-İslam geleneğinin etkisi altına girmeye başlamıştır.

Sosyal yaşamda genel olarak erkek hanıma, küçük büyüğe, genç yaşlıya; genç kız yaşlı erkeğe ve hanıma; yaş farkı fazla değilse evlenmemiş (bekâr) hanım evli hanıma; yeni gelen, orada bulunanlara, yeni gelen üst düzeyde ise, orada bulunanlar yeni gelene; tek kişi çifte ve topluluğa; konuşmacı topluluğa; akraba ve yakın dostlar diğerlerine; hanımlar devlet ve hükûmet adamlarına, üst yöneticilere, yaşlı erkeklere, bilim ve din adamlarına tanıştırılır.

Bir erkek, makam sahibi önemli bir kişiyle ya da yaşlı biriyle tanıştırıldığında, üst düzeyde ya da yaşlı olan kişi “memnun oldum”; tanışan kişi ise “müşerref oldum” veya “onur duydum” demelidir.

Tokalaşmak için el uzatma hakkı ev sahibine, sosyal ortamda aynı cinsten olanlar arasında yaşlı olana, kadın erkek arasında hanım olana aittir. Resmî ortamda ise, daima üst’e aittir. Bununla beraber, bir hanım, makam ve statü sahibi ya da yaşlı bir erkek ile tanıştırıldığında erkeğin önce el uzatmasını beklemelidir.

Yanaktan öpmek ve öpüşmek Türkiye’de; Akdeniz, Yakın ve Orta Doğu ülkelerinde karşılama ve uğurlamada uygulanan samimiyet ifadesidir.

Özel yaşam veya resmî görevle ilgili olarak rahatsız edici bir soru sorulduğunda “özür dilerim, bu konu yalnızca beni ilgilendiriyor” denmelidir.

Konuşma ve tartışma sırasında, karşı tarafın görüşlerine katılmama durumu söz konusu olduğunda, kişiye “yanlış düşünüyorsunuz”, “doğru değil”, “hatalısın” gibi kırıcı sözler söylemek yerine, “ben bu konuda farklı düşünüyorum” ya da “size saygı duyuyorum” veya “haklısınız” deyip görüş ve düşünce belirtmemek daha doğru bir yöntemdir.

Eşit konumdaki kişiler arasındaki telefon konuşmasında; telefonla arayan kişinin telefonu önce kapatması gerekir. Özel ve sosyal ortamda, iki hanım ya da iki erkek telefonla konuşurken yaşça büyük olan önce kapatır. İş hayatında, üst odadayken telefon gelmesi hâlinde, “özür dilerim” ya da “izninizle” deyip telefona cevap verilmeli ancak görüşme kısa tutulmalı veya arayan kişiye o anda müsait olunmadığı, daha sonra aranacağı kendisine ifade edilmelidirAst-üst arasında görüşmelerde ise, ast daima üst ile irtibatlandırılır Yöneticinin yanında veya odasında iken sadece daha üst makamlardan telefon geldiğinde, önce makamında bulunulan yöneticiden izin alınmalı ve “özür dilerim, genel müdürlükten/valilikten arıyorlar, müsaadenizle” gibi ifadelerle telefon açılmalı ve kısa konuşma yapılmalıdır.