SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL

Rehberin bahşişi zarf içinde kendisine takdim edilir.

Davetli olarak kalınan ev, otel gibi kullanılmamalı; evde üç günden fazla
misafir kalınmamalıdır.

Restorandan kalkma zamanını; kalabalık davetlerde onur konuğu ya da
en yaşlı konuk; davetli sayısı 6 kişiden az olan davetlerde davet sahibi; ikili davetlerde ise, erkeğe refakat eden hanım belirler.

Araç kullanan her sürücünün, kendini iyi bir sürücü zannetmesi ve daima haklı
hissetmesi; diğerlerini de acemi ve haksız olarak düşünmesi son derece hatalıdır.
Trafikte başkalarının hakkına saygı göstermeyen, kural ve yöntem tanımayan sürücü, kazalara neden olmaktadır. Trafikte uyulması gereken en önemli kurallar; alkollü ve süratli araba kullanmamak, hatalı sollama yapmamak, yolun ortasından gitmemek, sağdan gitmek, şerit değiştirirken sinyal vermek ve yayalara yol vermektir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Trafikte sürücülerin, arabada bulunan kişilerin ve yayaların uymaları gereken saygı ve nezaket kuralları şunlardır:
• Arabada emniyet kemeri mutlaka bağlanmalı; 12 yaşından küçük çocuklar
arkaya oturtulmalı ve emniyet kemerleri bağlanmalıdır. Bekleme sırasında,
motor boş yere çalıştırılmamalı, zararlı egzoz gazı çıkartarak çevre kirletilmemelidir. Yağmurlu havalarda şehir içinde dikkatli ve yavaş gidilmeli, kaldırımda yürüyen veya bekleyenlerin üzerine su sıçratılmamalıdır. Tehlikeli ve sinyalsiz geçiş yapılmamalı; diğer sürücüler, özellikle hanım sürücüler taciz edilmemelidir. Trafikte geçiş önceliği olan araçlara sağa yanaşarak veya durarak hemen yol verilmelidir. Yeşil ışık yanmış olsa bile, karşıya geçen yayalar beklenmelidir.
• Kaza yapmış olan birtaşıt ile karşılaşıldığında hemen durmalı; gerektiğinde
ilk yardıma, polis ya da jandarmaya haber verilmeli; yaralanan, zor durumda olan biri varsa kendisine yardım edilmelidir. Park etmiş bir arabaya çarpan ve hasar veren bir sürücü, kartını ya da adresini ve telefon numarasını taşıtın sileceğinin altına bırakmalıdır.
• Gereksiz yer ve zamanda (meskûn mahalde ve gece vakti) birini çağırmak
veya geldiğini haber vermek veya bir tanıdığı selamlamak için klakson çalınmamalıdır.
• Yaya olarak yol veren bir sürücüye başla veya elle selam vererek tebessümle
teşekkür edilmeli; yolcu olarak arabada sürücüye müdahale edilmemelidir.
Yaya ve sürücü olarak trafik işaret ve işaretçilerine uyulmalıdır.
• Kaldırımlara, park yasağı bulunan yerlere, kapı önlerine park edilmemeli;
başka araçların giriş-çıkışına engel olunmamalıdır.
• Arabada radyo veya müzikçalar sesi dışarıdan duyulacak kadar fazla açılmamalı ve çevrede gürültü kirliliği yaratılmamalıdır. Arabada alkollü içki
içilmemeli ve alkollü olarak araç kullanılmamalıdır.
• Arabadan dışarıya yiyecek, içecek, kutu, şişe, sigara, izmarit vb. çöp atılmamalı; kül tablası dışarıya boşaltılmamalıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Bir çift, restorana geldiğinde masada karşılıklı oturur. İki çift olarak restorana geldiklerinde erkekler, hanımları karşılarına veya yanlarına alırlar. Grup
olarak restorana gelindiğinde hanımlar masanın en iyi yerine ya da arzu ettikleri yere otururlar. Hanımlar hiçbir zaman gelip geçilen ayaküstü (tuvalete, kapıya yakın) yerlere oturtulmazlar. Uygun olan, restoranda oturulacak yer konusunda hanıma danışmak, hanımın oturacağı yeri kendisine bırakmaktır. Hanımlar, restoranda oturacakları yeri genellikle kendileri seçerler. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Cadde, sokak ve kaldırımlar ortak yaşam alanlarıdır. Tenha veya gece bile olsa sokakta yürürken ıslık çalmak, şarkı söylemek ve kendi kendine konuşmak uygun bir davranış değildir. Sokakta sakız çiğnemek, ağızda sigara ile yürümek; meyve, simit, sandviç, kuru yemiş vb. şeyler yemek de hoş olmayan davranışlardır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Sanatsal bir faaliyet icra edilirken yüksek sesle konuşmak, sakız çiğnemek veya
bir şeyler yemek içmek çevredekilere rahatsızlık verir. Sanatsal bir etkinlik sonunda lobide, kuliste, kokteylde veya galada sanatçıları tebrik etmek son derece nazik bir davranıştır. Tebrik için sanatçı ya da sanatçıları çağırtmak doğru değildir. Sanatsal faaliyet çok beğenildiyse, ödüllendirmek için etkinliğin sonunda ayakta alkışlamak gerekir. Sanatsal gösterinin icrası sırasında sık sık alkışlamak, programın akışını bozar. Bu nedenle gösteri sonunda alkışlamak gerekir. En kibar alkışlama biçimi, sağ el parmaklarının bitiştirilerek göğüs hizasında sol avuç içine normal bir şekilde vurularak yapılanıdır. Ellerin yukarı kaldırılarak veya öne doğru uzatılarak alkışlanması, ıslık çalınması veya garip sesler çıkarılması hoş değildir. Sanatsal (sosyal-kültürel) etkinliklere kişi özel olarak katılıyorsa, rahat ve serbest bir kıyafet tercih etmeli, hafta içinde gündüz veya akşam, kurum olarak katılım sağlanıyorsa koyu renk takım elbise giyilmelidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Kamping vb.) Uyulması Gereken Kurallar Otel, motel, pansiyon, kamp, kamping ve konukevi gibi konaklama işletmelerinde veya mekânlarında dikkat edilmesi gereken noktalar; herkese saygılı olmak, gürültü yapmamak, kimseyi rahatsız etmemek ve çevreyi kirletmemektir. Söz konusu işletme veya mekânlarda kişi; odasında yüksek sesle konuşmamalı, radyo veya televizyonun sesini fazla açmamalı, çalgı aleti çalmamalı, şarkı söylememeli ve gürültü yapmamalıdır. Otel, motel, pansiyon, konukevinde kiralanan oda, kaldığı sürece kişinin evi sayılır. Bu yüzden odadaki eşyalara zarar verilmemeli; hizmetliler olsa da, eşyalar ortada dağınık bırakılmamalı; odada, lavaboda kullanılan kâğıt, peçete, mendil, pamuk, iplik, jilet, saç kılı vb. atıklar çöp kutusuna atılmalıdır. Otel, motel, konukevi ve pansiyonda uygunsuz kıyafetle dolaşılmamalı; odalarda ve kapalı mekânlarda sigara, puro, pipo içilmemeli; koridorlarda yüksek sesle konuşulmamalı ve gürültü yapılmamalıdır. Küçük çocuklar bu konuda uyarılmalıdır. Kahvaltıya tıraşlı, temiz ve düzgün giyimli olarak gidilmeli; akşam yemeğinde uygun kıyafet giyilmelidir. Kahvaltıya veya akşam yemeğine gidildiğinde, önceden restoranda bulunanların yanlarından geçerken hafifçe selamlanmalıdır. Aynı
şekilde, yemek bitiminde ayrılırken de selamlanmalıdır. Restoranda selamlama
biçimi, hafif baş eğerek “afiyet olsun” demektir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Bahşiş vermek kişinin mali gücüne, mevkisine, çevresine ve yapılan hizmete göre
değişen sosyal bir davranıştır. Bahşiş vermekte amaç, yapılan hizmete teşekkür
etmek ya da yapılacak bir hizmetin daha iyi olmasını sağlamaktır. Genel olarak
uygulamada, hizmet veren kişiler bahşiş bekler. Ancak saygılı olmayan, nazik
davranmayan ve iyi hizmet yapmayan kişilere bahşiş verilmez. Bahşiş saygı ve
nezaketle iyi bir şekilde yapılan hizmet için verilmelidir. Bir kişiye bahşiş verirken
mutlaka yüzüne bakmalı ve kendisine “çok teşekkür ederim” denmelidir. Bahşiş;
ilke olarak fiilen hizmet edenlere, ücreti düşük olanlara, ayrıca fazladan yapılan
hizmet karşılığında verilmelidir. Verilecek bahşiş miktarı önceden hazırlanmalı;
para bozdurmak ve belli bir miktarını vermek gibi bir davranışa başvurulmamalıdır. Böyle bir davranış hem bahşiş vereni küçük düşürür hem de bahşiş verilen
kişiyi rencide eder. Bahşiş verme ülkeden ülkeye değişen bir davranış biçimidir.
Bu yüzden başka ülkeye gidenler o ülkede bahşiş verme konusunu önceden sorup
öğrenmelidirler. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Üçüncü kişinin yanında yabancı dilde konuşmak; bir şeyler fısıldamak; başkasına kaş göz işaretleri yapmak; kitap, gazete, dergi okuyan kişinin okuduğu; yazı yazan birinin yazdığı; imza atan kişinin imzaladığı şeyi merak ederek bakmak ve okumaya çalışmak;  başkasının eşyalarını karıştırmak veya izinsiz olarak bir şey almak doğru olmayan davranışlardır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Türkiye’de bahşiş verilmesi doğru olmayan kişiler:
• Kamu görevlileri.
• Avukatlar, doktorlar, hemşireler, hostesler, postacılar.
• Uçak, gemi ve yat kaptanları.
• Bir yerin sahibi veya yöneticisi olanlar.
• Lokanta, bar ve market işletenler.
• Kapı açıp tutanlar, arabanın kapısını açıp kapatanlar.
• Büyük mağazalarda asansörcüler.
• Opera, bale ve tiyatrolarda yer gösteren teşrifatçılar

Doğru yanıt B şıkkıdır.

Hangi dinden olursa olsun, mabetlere (cami, kilise, havra) uygun, temiz ve kapalı
kıyafet ile girmek; mabet içinde vakur ve saygılı olmak Tanrı’ya duyulan saygının
gereğidir. Bu yüzden mabet içinde gürültü yapmak, yüksek sesle konuşmak, gülmek, sigara içmek; ibadet esnasında izinsiz film, fotoğraf çekmek, ayakları uzatıp
oturmak ve yatmak saygısızlıktır. Ayrıca mabette ibadet edenlere de saygılı olmak
gereklidir. Bu yüzden ibadet eden kişinin önünden geçmek rahatsız edicidir. İbadet edene saygı göstermek insana ve Tanrı’ya saygı göstermektir. İslam geleneklerine göre camilere şortla, askılı açık kıyafetle ve ayakkabı ile girmek doğru değildir. Görmek ve gezmek için dahi olsa hanımların başlarını örterek camiye girmeleri saygı ve nezaket gereğidir. Bir mabette ibadete ya da ayine katılan kişi dinî kurallara uymalı; din adamına ve topluluğa (cemaate) uygun davranmalıdır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Trafikte uyulması gereken en önemli kurallar; alkollü ve süratli araba kullanmamak, hatalı sollama yapmamak, yolun ortasından gitmemek, sağdan gitmek, şerit değiştirirken sinyal vermek ve yayalara yol vermektir.

Ticari taksi şoförü, trafiğin yoğun olduğu yerlerde durmak ve müşteri almak zorunda değildir. Taksiden önce kadın, sonra erkek iner. Trafiğin yoğun olduğu sokakta, caddede taşıta kaldırım tarafından binilir ve inilir. Kişi, bir arkadaşını ya da akrabasını kendi otomobiliyle geziye davet ettiğinde, arabaya ait tüm masrafları kendisi karşılamalıdır. Otomobilden inerken otomobili kullanan erkek, önce inmeli ve hanımın inmesine yardımcı olmalıdır.

Gezi amacıyla grup hâlinde yapılan yolculuklarda kişiler kendilerini tanıtmalı ve tanışmalı; birbirlerine selam vermeli ve adlarıyla hitap etmelidirler. Otobüs şoförüne de “kaptan” diye hitap edilmelidir.

Uçak, gemi, tren, otobüs, metro, tramvay gibi toplu taşıma araçlarına kadınlar önce biner; erkekler bu taşıtlardan önce inerler. Kadın ve erkek yolda birlikte iken taksiye binmek için, erkek arka sağ kapıyı açar, önce kendisi biner ve sola geçer; kadın sonra biner ve arka sağ koltuğa oturur. Park yerinde ise erkek arka sağ kapıyı açar, kadının binmesine yardım eder; erkek kapıyı hafifçe kapatır, arkadan dolaşır, sol kapıyı açar ve arka sola oturur. Taksiden önce kadın, sonra erkek iner.

Restoranlarda oturma yerleri ve masaları A, B ve C olarak sınıflandırılır. A masaları en iyi yerlerdir. Cam önünde olan veya geniş alanı görebilen bölümdür.

İlke olarak restoranda davetli sayısı altı kişiden az olduğunda, herkes yiyeceğini ve içeceğini kendisi mönüden seçer.

Restoranda “şef ”, “garson”, “kardeşim”, “bakar mısın?” gibi sözlerle seslenerek ya da çatal veya bıçakla tabağa vurarak servis elemanını çağırmak doğru değildir. Servis elemanı, boş ve uygun durumda iken kendisine bakarak baş veya el işaretiyle çağrılmalıdır.