SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL

Trafikte 12 yaşından küçük çocuklar arkaya oturtulmalı ve emniyet kemerleri bağlanmalıdır. 

Kaza yapmış olan bir taşıt ile karşılaşıldığında hemen durmalı; gerektiğinde ilk yardıma, polis ya da jandarmaya haber verilmeli; yaralanan, zor durumda olan biri varsa kendisine yardım edilmelidir. Park etmiş bir arabaya çarpan ve hasar veren bir sürücü, kartını ya da adresini ve telefon numarasını taşıtın sileceğinin altına bırakmalıdır. 

Ticari taksi şoförü, trafiğin yoğun olduğu yerlerde durmak ve müşteri almak zorunda değildir. Ancak aldığı yolcuyu gideceği yere götürmek zorundadır. Taksi şoförü gerektiğinde gidilecek yerin güzergâhını yolcuya sormalıdır. Taksi şoförü temiz, tıraşlı, bakımlı ve yolcuya saygılı olmalıdır. Şoför takside sigara içmemelidir. Taksi şoförü müşterinin eşyasını, valizini taşımak, bagaja koymak ve bagajdan almak zorunda değildir. Ancak yolcu yaşlı, engelli (özürlü) veya hanım ise, şoförün yardım etmesi saygı ve nezakettir. Taksi şoförü, taşıtta yolcu varken radyo veya müzikçalar açmamalıdır. Uzun yolda radyo veya müzikçaları yolcunun izniyle açmalı, dinlediği müziğin yolcuyu rahatsız edip etmediğini kendisine sormalıdır. 

Tramvay, metro, tren veya otobüs durmadan binmeye çalışılmamalı; taşıttaki yolcuların tamamen inmesi beklenmelidir. Toplu taşıma araçlarına binmek ve inmek için sıraya girilmelidir. İçeride yer kapmak için öndekileri iteklemek ve/veya sıranın önüne geçerek binmek saygısız bir davranıştır. Toplu taşıma aracına bindikten sonra, oturulan yerdeki yan koltuğa eşya koyarak, o yeri başkası için rezerve etmek sıradan gelenlere haksızlıktır. Yer tutulan kişinin oturması gerekiyorsa, önce oturan kişinin kalkması ve yerini gelene vermesi en nazik davranıştır. 

Restoranlarda oturma yerleri ve masaları A, B ve C olarak sınıflandırılır. A masaları en iyi yerlerdir. Cam önünde olan veya geniş alanı görebilen bölümdür. C masaları girişte, geçişlerde, mutfağa veya tuvalete yakın yerlerdedir. Öteki masalar B’dir. A masaları genellikle 6-8 kişiliktir. Bu yüzden, restoran orta derecede dolu olduğunda A masaları iki-üç kişilik müşterilere verilmek istenmez. Çünkü 6 kişinin bırakacağı kâr ve bahşiş daha fazladır. Bu nedenle bazı restoranlarda bu tür masalarda genellikle “Rezerve” (Ayrılmıştır) yazısı bulunur. Gerçekte rezerve edilmemiştir. Böyle bir durumda, şef garsona tebessüm edilerek, cam kenarında veya iyi bir yerde bir masa istendiği kibar ve nazik biçimde ifade edildiğinde, şef garson iyi bir masa temin edebilir. Bu durumda, şef garsona bahşiş vermek gerekir. 

Erkek yalnız olarak restorana gittiğinde yer ve masa seçmez, C grubu masalardan birine oturur. 

Sinema, tiyatro, opera, bale, konser gibi kültürel etkinliklerde, katılımcı, program başlamadan on dakika önce yerini almalıdır. 

Türkiye’de pazarlık yapmak bir gelenektir ama her yerde pazarlık yapılmaz. Örneğin simit tezgâhlarında, dolmuş ücretinde, restoranlarda veya süpermarketlerde pazarlık yapılmaz. Pazarlık yapılan yerde de makul olmak gereklidir. Pazarlıkta, önerilen fiyatın çok altında ısrar edilmemelidir. 

Türkiye’de bahşiş verilmesi doğru olmayan kişiler: 

• Kamu görevlileri. 

• Avukatlar, doktorlar, hemşireler, hostesler, postacılar. 

• Uçak, gemi ve yat kaptanları. 

• Bir yerin sahibi veya yöneticisi olanlar. 

• Lokanta, bar ve market işletenler. 

• Kapı açıp tutanlar, arabanın kapısını açıp kapatanlar. 

• Büyük mağazalarda asansörcüler. 

• Opera, bale ve tiyatrolarda yer gösteren teşrifatçılar. 

Üçüncü kişinin yanında yabancı dilde konuşmak; bir şeyler fısıldamak; başkasına kaş göz işaretleri yapmak; kitap, gazete, dergi okuyan kişinin okuduğu; yazı yazan birinin yazdığı; imza atan kişinin imzaladığı şeyi merak ederek bakmak ve okumaya çalışmak; başkasının eşyalarını karıştırmak veya izinsiz olarak bir şey almak doğru olmayan davranışlardır. 

Trafikte uyulması gereken en önemli kurallar; alkollü ve süratli araba kullanmamak, hatalı sollama yapmamak, yolun ortasın­dan gitmemek, sağdan gitmek, şerit değiştirirken sinyal vermek ve yayalara yol vermektir.

Yolda taksi çevirmenin en uygun yöntemi, el kaldırmaktır. Şoföre bağırmak ve ıslık çalmak uygun bir davranış değildir. İki kişi aynı anda taksiye işaret ettiğinde ya da taksi çağırdığında gelen taksiye binme hakkı önce gelene aittir. Trafiğin yoğun olduğu sokakta, caddede taşıta kaldırım tarafından binilir ve inilir.

Hanım ve erkek yolda birlikte iken taksiye binmek için, erkek arka sağ kapı­yı açar, önce kendisi biner ve sola geçer; hanım sonra biner ve arka sağ kol­tuğa oturur. Park yerinde ise erkek arka sağ kapıyı açar, hanımın binmesine yardım eder; erkek kapıyı hafifçe kapatır, arkadan dolaşır, sol kapıyı açar ve arka sola oturur. Taksiden önce hanım, sonra erkek iner.

Şehir içinde toplu taşıma aracına binen kişi, biletini yolculuk süresince sak­lamalı; inince bileti yere değil, çöp kutusuna atmalıdır. Kartlı veya biletli toplu taşıma aracına kartsız veya biletsiz olarak binip içerideki yolculardan ücret karşılığında bilet ya da kart istemek normaldir. Ancak bilet isteyen yolcunun gereken parayı takdim etmesi gerekir.

Önemli bir konuk ya da bir hanım restorana davet edildiğinde, iyi bir restoranda ve iyi bir yerde önceden rezervasyon yaptırılmalıdır. Bir çift, restorana geldiğinde masada karşılıklı oturur. İki çift olarak restorana geldiklerinde erkekler, hanımları karşılarına veya yanlarına alırlar. Bir hanım restorana yalnız olarak gittiğinde hanımın uygun bir masa isteme ve yer seçme hakkı vardır. Erkek yalnız olarak restorana gittiğinde yer ve masa seçmez.

Restorana elde paket, çanta vb. eşya ile girildiğinde söz konusu eşya, masa üstüne konmamalı; boş bir sandalyeye veya uygun bir yere bırakılmalıdır. Ayrıca yemek masasına cep telefonu, cüzdan, anahtarlık gibi eşya da kon­mamalıdır. Hanımlar gündüz davetlerinde çantalarını oturulan sandalye­nin koluna veya yanına; akşam davetlerinde ise küçük aksesuar çantalarını dizlerinin üstüne koymalıdırlar. Restoranda verilen eşli bir davette ev sahibinin (davet sahibinin) eşi ser­visten sorumlu değildir. Bu nedenle, bir hanım davet sahibinin eşi de olsa, restoranda şef garsona ve servis yapan görevlilere muhatap olmamalıdır.

Cadde, sokak ve kaldırımda uyulması gereken kurallar aşağıdaki gibidir:

Cadde, sokak ve kaldırımda dikkat edilmesi gereken kuralların başında temizlik gelir. Çevre temizliği ve çevre sağlığı açısından cadde, sokak ve kaldırımlara tükürmek, sümkürmek; çöp, izmarit vb. şeyler atarak çevreyi kirletmek uygar bir insana yakışmayan hareketlerdir. Şehir içinde giderken sağdan yürümek; yaşlılara, hanımlara, engellilere, makam ve mevki sahibi üstlere yol vermek genel kuraldır. Şehir dışında ise karşıdan gelen taşıtları görmek için soldan yürünmelidir. Yolda, kaldırımda yürürken el ele tutuşmak genç sevgililere özgü bir davranıştır. Bir hanım ile erkeğin yolda kol kola girmesi normaldir. Ancak kaldırımda yan yana yürüyenler yolu kapatmamalı; geçişe engel olmamalıdır. İki erkeğin el ele ya da kol kola yürümesi, hiç hoş karşılanmayan bir davranıştır. Yolda geçiş hakkı daima hanımlara aittir. Ancak yolda kazı, çukur, engel varsa veya dar bir yerden geçiliyor ise erkek önden giderek hanıma yol açar ve ona yardım eder. Şehir içinde kaldırımda giderken üç kişiden fazlası yan yana yürümemelidir.

Türkiye’de bahşiş verilmesi doğru olmayan kişiler:

Bir hanım herkesin içinde, açık alanda saç taramamalı, makyaj yapmamalı; makyajını lavaboda yapmalıdır.

Kapalı mekânlarda güneş gözlüğü takılmamalıdır.

Uygar, nazik ve kibar bir erkek yanına biri geldiğinde veya yanından biri ayrılırken (odacı, kapıcı, hizmetçi hariç), herkese ayağa kalkmalıdır. Ayağa kalkmak saygı ve nezakettir.

Hayvan seven kişi, hayvanı olan eve gitti­ğinde evin hayvanını kışkırtıcı, disiplinini bozucu aşırı ilgiyle sevmekten kaçınmalı; hayvana herhangi bir yiyecek veya içecek vermemelidir.

Parklarda ve bahçelerde bulunan çiçekler, özellikle dikilmiş çiçekler ile saksı­daki çiçekler koparılmamalı; doğaya zarar verilmemelidir