DAVETLER VE ZİYAFETLER

Resmî davetler; kokteyl parti, resepsiyon ve yemek daveti olarak düzenlenir. Kahvaltı, branç ve açık büfe olarak resmî davet düzenlenmez.

Resmî davetler uluslararası veya kurumlararası kongre, konferans veya toplantılarda; devlet ve hükûmet adamlarının, kordiplomatik mensuplarının ve yabancı konukların ziyaretlerinde ya da kurumun kuruluş yıldönümü, önemli bir başarısı veya bir kutlama vesilesiyle düzenlenir.

Bir davetin, resmî davet olabilmesi için;

• Resmî bir amacının olması,
• Resmî kişilerin davet edilmesi,
• Davetin basılı davetiye kartıyla yapılması,
• Davet giderinin kurum bütçesinden karşılanması

     gereklidir.

Davete gerekli katılımın sağlanması, davetin programlanması için davet on beş gün öncesinden yapılmalı; davet edilen kişiler gelip gelemeyeceklerini en az üç gün önceden davet sahibine bildirmelidir.

Davetliler, davet edildikleri yere ulaştıklarında ceketlerinin önü açık, elleri cebinde olmamalı; ellerinde sigara, puro, pipo, cep telefonu, çanta, şemsiye, anahtarlık vb. bulunmamalıdır. Davetliler, karşılama hattında evsahiplerinin ellerini sıkmalı; tanışmıyorlarsa kendilerini tanıtmalı, saygı ve memnuniyetlerini sunmalı; fakat sözü uzatmamalıdır.

Bekâr olan bir yönetici, ilke olarak eşsiz davet verir. Ancak onur konuğu eşli olduğunda, eşli davet ve ziyafet verilir. Bu durumda bekâr olan yönetici, (bayan olarak) bir yakınını ya da yardımcısını ve eşini refakatine alır.

• Resmî davet ve kabullerde evli davetliler salona girerlerken davet edilen makam ve/veya unvan sahibi önden, kendisine refakat eden eşi arkasından girer.
• Özel ve sosyal davetlerde ise hanım eş önden girer.
• Davetliler salona girince, tanıdıkları hanımları ve büyükleri baş eğerek selamlarlar.
• Kalabalık olmayan davetlerde konukların, salonda bulunan diğer konukları, kendilerini takdim ederek selamlamaları ve el sıkmaları beklenir.

Davetiye, yazılı bir çağrı mektubudur. Davetiye saygılı ve nazik bir dil ve üslupla yazılmalı; davetiyede, davetin türü ve amacı kısa ve açık olarak belirtilmeli; doğru, temiz ve düzgün bir Türkçe kullanılmalı; dilbilgisi, yazım ve noktalama kurallarına uyulmalıdır. Davetiye (çağrı) kartı veya kâğıdı zarif görünümlü ve kaliteli olmalıdır. Davetiyeler kurye ya da posta ile gönderilmelidir. Davetiyede, davet edilecek kişinin adının ve soyadının yazılacağı satır açık bırakılır. Bu satıra, davet edilenlerin resmî sıfatları ve/veya ad ve soyadları siyah mürekkepli dolmakalemle güzel bir el yazısı ile yazılır. 

• Kokteyl ve resepsiyon ayakta verilen bir davettir. Bu yüzden kokteyl ve resepsiyonda konukları oturtma zorunluluğu yoktur. Yalnızca yaşlı konukların oturması için belirli yerlere sandalye konmalıdır. Kokteyl ve resepsiyonda alkollü ve alkolsüz içecekler ikram edilir. İçki servisi, konuklar gelmeye başladığında servis görevlileri tarafından yapılır. Ancak onur konuğu varsa, içki servisi için saygı gereği onur konuğunun gelmesi beklenir.
• Kokteyl ve resepsiyonda içki kadehi sol elde tutulur. Sağ el tokalaşmak ve ikram edilen yiyecekleri almak için serbest kalmalıdır. Elde içki bardağı ile gezilebilir; fakat bir elde içki bardağı diğer elde meze tabağı varken veya yerken gezmek doğru değildir. Rakı, votka ve meyve suyu kadehinin ısınmaması ve ne kadar içildiğinin görülmemesi için kadeh kâğıt peçete ile sarılarak tutulmalıdır. Alınan içki yavaş yavaş içilmeli, boşalan kadeh ya da bardak hemen kenara konmamalı, ikinci bir ikram gelinceye kadar elde tutulmalıdır. Kokteyl ve resepsiyonda davetliler sadece ikram edilen yiyecek ve içecekler arasından seçim yapabilir.
• Kokteyl ve resepsiyonda evsahipleri konuklarıyla ilgilenmeli; hiç kimsenin bir köşede yalnız başına kalmasına izin vermemeli; bu amaçla sık sık yer ve grup değiştirmeli, konukların hatırını sormalıdır. Önemli konuklarla biraz daha fazla ilgilenmelidir. 
• Kurum mensupları evsahibi olarak konuklarla ilgilenmeli, kendi aralarında toplanıp sohbet etmemelidirler. Kokteyl ve resepsiyonda grup hâlinde konuşurken başka bir konuğa sırt dönmek, bir hanımla konuşurken onu yalnız bırakıp gitmek hoş olmayan davranışlardır. Konuşurken kişisel sorunlardan ve olumsuz konulardan söz etmek de uygun değildir. Kokteyl ve resepsiyondan ayrılmanın en uygun zamanı, belirtilen bitiş saatinden on beş yirmi dakika öncedir. Ayrılan her davetli davet sahiplerine teşekkür etmelidir.

Kokteyl parti, kurumsal ve toplumsal yaşamda konukları resmî veya sosyal vesilelerle bir araya getiren ve onların ayaküstü görüşmelerini sağlayan; bu sırada kendilerine alkollü ve alkolsüz içecekler ve hafif çerezler (ordövr) ikram edilen;kışın saat 17.00-19.00, yazın saat 18.00-20.00 arasında konutta, işyerinde, otelde veya sosyal tesislerde düzenlenen yarı resmî veya sosyal bir davettir. Kısaca kokteyl de denir. 

Kokteyl parti, kamusal ve özel kuruluşlarda, kuruluş yıldönümü, anma ve kutlama günü, açılış töreni, diploma töreni, kurumda bir yöneticinin göreve başlaması veya görevden ayrılması gibi sosyokültürel nedenlerle düzenlenir. Ayrıcayabancı ve önemli konukların onuruna kokteyl parti verilir. Sosyal yaşamda doğum ve evlenme yıldönümlerinde, nişan ve nikâh törenlerinde kokteyl parti düzenlenebilir.

Resepsiyon; millî ve resmî vesilelerle kutlamalarda, kuruluş günlerinde, her türlü yıldönümde, üst düzeydeki atamalarda ve görevden ayrılmalarda, yabancı resmî konuk veya seçkin bir ziyaretçi onuruna düzenlenen kabul törenidir. Resepsiyon; devlet ve hükümet adamları, valiler, büyükelçiler ve kurum yöneticileri tarafından resmî amaçla düzenlenir.

Resepsiyonun en önemli özellikleri;

• Resmî nitelikte olması,
• Kıyafet zorunluluğu bulunması,
• Kabul ve karşılama hattı oluşturulması,
• Konukların zengin bir büfe ile ağırlanması ve
• Alkollü içki sunulmasıdır.

Özel olarak evde verilen yemek davet ve ziyafetleri özel (gayriresmî); sosyal yaşamda restoranda veya sosyal tesiste düzenlenen yemek davet ve ziyafetleri sosyal; kamusal ve kurumsal yaşamda düzenlenen yemek davet ve ziyafetleri de resmîdir. Resmî davet ve ziyafetler protokol kurallarına; özel ve sosyal davet ve ziyafetler toplumsal örf ve âdetlere, görgü ve nezaket kurallarına göre düzenlenir. Sosyal davetlerde kıyafet serbesttir. Ancak akşam yemeklerinde genel kural olarak ziyafet özel veya sosyal olsa da koyu renk takım elbise giymek gereklidir. Çünkü akşam yemeği resmî niteliktedir. Alkollü içki sadece akşam yemeklerinde ve hafta sonu öğle yemeklerinde ikram edilir.

• Masanın ve oturma düzeninin nasıl olacağı, davette onur konuğu bulunmasına, davetin eşli olmasına, davetlilerin statülerine, yemek salonun şekline göre saptanır. Başkentte verilen resmî davetlerde masa ve oturma düzeninde devlet protokol listesi; il ve ilçelerde il protokol listesi dikkate alınmalıdır. 8-14 kişilik yemekler orta merkezli uzun masada; 18-32 kişilik yemekler U masada; eşit düzeydeki kişiler oval veya yuvarlak masada; kalabalık karışık gruplar protokol masasına bakan yuvarlak masalarda düzenlenir. Resmî yemeklerde tek uzun masa, U masa veya baş merkezli yuvarlak masa düzenleri tercih edilmelidir.
• Masa ve sandalyeler ile masa örtüleri ve peçeteler uyumlu olmalı; masada her konuğa 60-80 cm yer ayrılmalı; sıkışık oturulmamalıdır. Yemek masası/masaları salonunun biçimine uygun olarak kapının giriş istikametine ya da orkestraya doğru yerleştirilmelidir. Yemek salonunda onur yeri, orkestraya veya müziğe karşı olan masadır. Bunlar yoksa kapıya karşı geniş alana bakan masa; kapı yanda ise pencerenin karşısındaki masadır. Onur konuğu ya da birinci konuk salonda başmasada sırtı duvara, önden veya yandan kapıya ve/veya pencereye ve/veya geniş alana bakacak biçimde oturtulmalıdır. Hangi masa ve oturma düzeni olursa olsun, evsahipleriyle onur konuklarının oturduğu başmasanın (protokol masasının) önü açık olmalıdır.
• Resmî yemekte konukların oturacakları yerler temsil ettikleri kurumların devlet veya il protokol listesindeki öndegelim sırasına; kişilerin unvan ve statülerine uygun olarak belirlenmelidir. Kurumda çalışan davetli personel, masalarda unvanlarına göre konuklarla eşdüzeyde bir konuk bir evsahibi olarak dönüşümlü oturmalı ya da her konuk masasında mutlaka evsahibi personel bulunmalıdır.
• Dikdörtgen masa düzeninde evsahibi konuğunu karşısına alır; masanın orta merkezinde karşılıklı otururlar. Masa duvar dibinde ise, evsahibi ve konuk sırtı duvara gelecek, yüzleri geniş alana bakacak şekilde yan yana otururlar; ancak evsahibi konuğunu sağına alır

• Menüde yabancı konuklara verilen ziyafetlerde ulusal nitelikli yemekler ve içecekler; özel ev davetlerinde yöresel yemekler sunulmalıdır.
• Menü; ülkenin ve yörenin koşulları, kurumun veya kişinin maddi gücü ve statüsü çerçevesinde hazırlanmalıdır. Menü seçiminde yemek çeşidinin çokluğundan ziyade dengeli olmasına dikkat edilmelidir
• Aynı lezzette, aynı baharatları içeren ve içinde aynı maddelerin bulunduğu yemekler aynı menüde yer almamalıdır. Yemekler göze ve damağa hitap etmeli, sunulan yemeklerin süslemesine önem verilmelidir.
• Menü hazırlamasında mevsim yemekleri ve meyveleri göz önünde bulundurulmalı; konserve yerine taze sebze, meyve tercih edilmeli; balık mevsimine göre seçilmelidir. Resmî yemeklerde menü listesi hazırlanmalı, masaya konmalıdır. Yemek servisi menüdeki sıraya göre yapılmalıdır. Serviste hafif lezzetli yemekler (çorba, zeytinyağlı sebzeler, beyaz etler) önce; ağızda tat bırakan ağır yemekler (kırmızı sıcak etler) daha sonra verilmelidir.
• Akşam yemeği davetinde menü içkili ise ordövr (soğuk yiyecek) tabağı hazırlanmalı, ikram edilen içkiler ile yemek uyumlu olmalıdır. Beyaz etle beyaz şarap, kırmızı etle kırmızı şarap servis edilmelidir. Resmî davetlerde balık veya hindi, kuzu, süt dana eti ikram edilmeli; tavuk ikram edilmemelidir.
• Yabancı konuklara verilecek yemek davetlerinde menü hazırlanırken konukların hangi ülkeye mensup olduğu dikkate alınmalıdır.
• Çalışma günlerinde verilen öğle yemeklerinde içki ikram edilmemeli, resmî ve eşli akşam yemeklerinde sert içki ikram edilmemelidir.Davetlerde alkollü içkiler, iki kadehten fazla ikram edilmemelidir. Yemek içkili olsun veya olmasın, alkollü içki sevmeyen ve içmeyenler için mutlaka meyve suyu ikram edilmelidir.
• Ziyafetlerde, onur konuğu alkollü içki içmiyorsa konuklara alkollü içki ikram edilmemeli ya da onur konuğunun izniyle edilmelidir.
• Alkollü içki ikramında kural; davet sahibinin içki içip içmemesi değil, onur konuğunun alkollü içki içip içmemesidir. Onur konuğu alkol alıyorsa davet alkollü içki ile verilir. Onur konuğu yoksa, alkol ikramı davet sahibinin takdirine bağlıdır.

Resmî yemek davetlerinde servis sırası aşağıdaki gibidir:

• Antre
• Arasıcak
• Anayemek
• Salata
• Tatlı ve/veya meyve
• Kahve ve/veya likör

• Resmî ve yarı resmî yemek davetlerinde servis, servis elemanları tarafından yapılır.
• Masa üstü sofra ve servis düzeni konuklar gelmeden önce hazırlanmış olmalıdır. İlke olarak kaşık ve bıçaklar servis tabağının sağına, çatallar sola yerleştirilir. Bu yerleştirme, servis sırasına göre dıştan içe doğru sıralanır. Su bardakları davetliler masaya oturmadan doldurulur. İçki ve meyve suları önceden servis edilmez, arzuya göre yemek sırasında servis edilir.
• Ekmek masaya önceden değil, servis başlayınca konur. Ekmek resmî davetlerde dilimlenmiş olarak tabakta servis edilir ve yemek tabağının soluna konur. Özel ve sosyal davetlerde dilimlenmiş veya küçük yuvarlak olarak sepetiyle ortaya konur.
• Servis, herkes masaya oturunca başlar.Servis, evsahibinin sağındaki birinci konuktan başlar ve atlamadan sağdan devam eder. Yemekte hanımlar varsa, ilk servis evsahibi erkeğin sağında oturan birinci konuk hanımdan başlar ve sağdan atlamadan devam eder.
• Servisin önce hanımlara, sonra erkeklere yapılması uygulamasından vazgeçilmiştir. Eşli olarak onur konuğunun bulunduğu yemekte ilk servis onur konuğu hanıma, ikinci servis onur konuğu erkeğe yapılır; servise atlamadan devam edilir. Herkese eşit servis edilir.
• Masada 12 kişiden fazla davetlinin olduğu davetlerde iki servis elemanı görevlendirilir ve servis aynı anda, onur konuğu hanım ve erkekten başlar. Kalabalık davetlerde 10 kişiye bir servis elemanı görevlendirilir.
• Servis, İngiliz yöntemiyle yapılabileceği gibi, Fransız yöntemiyle de yapılabilir. Türkiye’de özel ve sosyal yemeklerde birinci yöntem; resmî yemeklerde ikinci yöntem uygulanır. Servis tabağından yemek alırken iki eli de kullanmak gerekir. Servis tabağındaki servis çatalı sol elle, servis kaşığı sağ elle tutularak yemek tabağa alınır.
• Çorba kâsesi doğrudan masa üstüne konmaz, servis tabağı üzerine konur. Servis tabağı yoksa, çorba kendi alt tabağı ile sunulur. Çorba kâsesi ağzına kadar doldurulmaz.
• Çorba içildikten sonra konukların önündeki çorba kâsesi ile çorba altlığı kaşık ile birlikte kaldırılır. Masada herkes yemeğini bitirmeden ikinci servise geçilmez.
• Herhangi bir yemek servis edilmeden içki servisi yapılmaz. Şarap servisi, ana yemek servisinin hemen sonrasında yapılır.
• Servis elemanı, önce evsahibinin sağındaki birinci konuktan, sonra evsahibini atlayarak solundaki ikinci konuktan itibaren servise devam etmelidir.
• Salata, ufak salata tabağı ile herkese ayrı servis edilir ve ana yemek tabağının soluna konur.
• Tatlı servisine geçmeden önce masa temizlenir. Masada kullanılmış tabak konuğun sağından alınır; temiz tabak konuğun solundan konur. 
• Masa toplandıktan ve temizlendikten sonra tatlı tabağı ile tatlı çatal veya kaşığı getirilip servis edilir. Özel ve sosyal davetlerde tatlı kaşığı veya çatal bıçağı masaya önceden konulur.
• Salona, masaya getirilen ve servis edilen her şey tepsi içinde sunulur.
• Elle yenen yiyecek ikram edildiğinde, içinde limonlu ılık su bulunan parmak yıkama kâsesi (bol) ile peçete ya da kolonyalı mendil servis edilir.
• Resmî yemeklerde meyve masaya tabak içinde konmaz, soyulmuş olarak sunulmaz. Meyve, her konuğa ayrı tabakta servis edilir.
• İçki, çay, kahve, süt, meyve suyu ve su servisi konuğun sağından yapılır. Boş kadeh, bardak ve fincanlar solundan alınır.

Kural olarak yumuşak olan köfte, sebze ve salata bıçakla kesilmez; çatalın kenarı ile küçük parçaya bölünür. Ancak çatal bıçak servis edilmiş ise çatal bıçak kullanılarak yenir.

Balık, özel balık bıçağı ve çatalıyla yenir. Balık, önce başından kuyruğuna kadar bıçak ile çatalın yardımıyla orta kısmından yarılır, iskeletinden ayrılarak ikiye bölünür. Üstte kalan parça bıçakla kılçıktan ayıklanır. Bu kısım yendikten sonra diğer parça kılçıktan ayrılarak yenir. Balık, et gibi bıçakla kesilerek yenmez, kılçıktan ayrıldıkça çatalla parça parça yenir. Balığı temizledikçe yemek gerekir; baştan tamamen temizleyip sonra yemek doğru değildir. Balık yenirken iskelet ve kılçıklar, ayrıca servis edilen tabağa konur; ayrı tabak yoksa tabağın bir kenarında biriktirilir. Ağza gelen kılçık parmakla çıkarılıp tabağın kenarına konur. Yeme işi bitince, kılçıklar tabağın ortasına itilir.

Piliç ve tavuk, çatal bıçakla ve birer lokma kesilerek yenir.

Et yemeği (ana yemek) servis elemanı tarafından tepside servis edildiğinde seçim yapmadan, sırada ne varsa o alınır.

Et, çatal bıçakla lokma lokma kesilerek yenir. Tabakta etin hepsini çatal-bıçakla küçük parçalar hâlinde kesmek, kesilen parçaları tabakta biriktirip sonra yemek doğru değildir. Her lokma yeneceği zaman bıçakla kesilir, kesilen parça çatala saplanır ve çatal ağza götürülerek yenir.

Yemekte çatal bıçak beraber kullanıldığı zaman, çatal sol ele, bıçak sağ ele alınır. Bir yiyecek kesmek için, mutlaka çatal-bıçak kullanılır. Ancak sol elle yemek yiyemeyen kişi, iki üç lokmayı (yarısını) kesip bıçağı tabağın üst kısmına masaya paralel biçimde koyarak, çatalı sağ eline alarak yiyebilir. Yemek sırasında çatal bıçak birlikte kullanıldığında tabak içine L şeklinde bırakılır. Bu pozisyon yemeğin devam ettiğini gösterir. Yemek sırasında çatal ve bıçak tabakta çapraz bırakılmaz, tabağa dıştan köprü yapılmaz; masanın veya peçetenin üstüne konmaz. Yemek bittiğinde çatal ve bıçak tabak içinde saat dördü yirmi geçe pozisyonunda birbirine paralel biçimde bırakılır. Bıçağın yüzü çatala (sola), çatalın dişleri tabağa bakar. Yemekte sadece çatal kullanıldığı zaman, çatal sağ ele alınır, yemek sağ elle yenir. Kişi solaksa sol elle yer, ancak baştan solak olduğunu yanındakilere söylemelidir. Bıçakla ağza yemek alınmaz ve bıçak ağza götürülmez.

Kişi, ortadaki servis tabağından doğrudan kendi kaşığı ile yiyecek alıp yememeli; servis kaşığı ile almalıdır. Yemekte başkasının bardağı, kaşığı, çatalı ve bıçağı izin alınarak dahi kullanılmaz.

Resmî davetlerde meyve her konuk için ayrı tabakta servis edilir. Özel ve sosyal davetlerde büyük ve özel meyve tabağı içinde masanın ortasına konabilir; konuklar sevdikleri meyveleri kendi tabaklarına alırlar. Ancak ortadan meyve alırken seçmeden almak gerekir. Evde veya restoranda verilen özel ve sosyal davetlerde meyveler soyulmuş ve dilimlenmiş olarak sunulabilir. Meyveler ne ile servis edilmiş ise onunla yenir. Çatal-bıçakla servis edilen meyveyi ele alıp soymak doğru değildir. Çekirdekli bir yiyecek ağza ne ile götürülürse çekirdeği de onunla çıkarılır. Örneğin zeytin çatalla yenir, çekirdeği çatalla çıkarılır; üzüm elle yenir, çekirdeği elle çıkarılır komposto veya hoşaf kaşıkla içilir, çekirdek kaşıkla çıkarılır. 

• İlke olarak kahvaltı çayı ile poşet çay ve bitki çayları fincanda; konuğa ikram edilen demleme çay ince belli düz cam bardakta ve tepsi içinde servis edilir.
• Çay ve kahve servisinde, tabağın içine, bardak ya da fincanın kaymaması, çay veya kahve döküldüğünde dışarıya damlamaması, çayı karıştırırken ses çıkarmaması için bardak altına yuvarlak kâğıt peçete koymak inceliktir.
• Çay ve kahve servisinde kaşık, sapı sağa gelecek biçimde tabağa konur; fincanın veya bardağın içine konmaz. Şeker, kaşığın içine konur.
• Çay/kahve bardağı ya da fincanı konuğun eline verilmez; masada oturanın önüne, koltukta oturanın sehpasına konur.
• Çay ve kahve oturularak içilir, ayakta içmek doğru değildir.
• Çay, kahve içmek için çay bardağı ya da kahve fincanı tabağı ile birlikte ele alınır. Tabak sehpada bırakılmaz. Çay/kahve masada içiliyorsa tabak masada kalabilir.
• Şeker, tabakta kaşığın içinde servis edildiğinde, kaşıktaki şeker birlikte bardağa konur. Şekerin erimesi için bardak tekrar masaya/ sehpaya bırakılır ve 5-10 saniye beklenir. Sonra bardak tabağıyla birlikte tekrar ele alınır, şekeri ses çıkartmadan karıştırılır. Kaşık bardak içinde bırakılmaz; çıkarılıp tabağın sağına konur.
• Çayı sesli olarak karıştırmak; kaşığı içinde tutarak, üfleyerek ve höpürdeterek içmek görgüsüzce bir davranıştır.
• Poşet çay, bitki çayları ve neskafe kulplu fincanla servis edilir. Poşetin suyu, kaşık ile fincanın kenarına bastırarak ya da poşet ipini kaşık yardımıyla poşetin etrafına dolayarak akıttıktan sonra, poşet tabağın kenarına konur. Poşet fincan içinde bırakılmaz.
• Tabak yoksa poşeti koymak için tabak istenmelidir. Çay veya kahve tabağa döküldüğünde tabak alınması mümkün değilse tabağa kâğıt peçete konabilir.
• Çay, kahve, süt, meyve suyu ve su servisi konuğun sağından yapılır; boş bardak ve fincanlar solundan alınır.