SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL - Deneme Sınavı - 2

Dinî protokol; din kurallarına ve dinî geleneklere dayanan mabedlerde ve ayinlerde uygulanan biçimsel kurallar bütünüdür. Toplumsal yaşamda uygulanan dinî protokol konuları şunlardır: Cenaze merasimleri, toplu ibadet olan cuma ve bayram namazları, bayram ve kandil kutlamaları; kurban kesimi, mevlit, sünnet, nikâh ve hatim merasimleri; cami, türbe ve kabir ziyaretleri ile hac yolculuğunda uğurlama ve karşılama merasimleridir.

Sosyal yaşamda uygulanan protokolde öncelik hakkını belirleyen ölçütler resmî statü sahibi olma, konuk olma, yaşlı olma ve hanım olmadır. Eşdüzeyde olanlarda konuk evsahibinden, hanım erkekten, yaşlı gençten önce gelir.

Toplumsal yaşamda davet ve ziyafetlerde uygulanan ve gelenek haline gelmiş ve genel kabul görmüş olan sosyal protokol sıra düzeninde gayriresmî öncelik sırası aşağıda verilmiştir:

Turizm sektöründe ve turizm mesleğinde kurumsal protokol ilke ve kuralları şunlardır:

İki heyet olarak dikdörtgen masada eşdüzeyde yapılan toplantıda oturma yerleri masanın orta merkezleridir.

Devlet hayatında Cumhurbaşkanının katıldığı törenlere “devlet töreni”; başkentte, il ve ilçelerde düzenlenen Cumhuriyet Bayramı törenlerine “ulusal tören”;
il ve ilçelerde resmî bayramlarda, mahallî kurtuluş günlerinde, Atatürk’ü anma
günlerinde ve tarihî günlerde yapılan törenlere “resmî tören”; yargı organlarında
yapılan törenlere “adli tören”; askerî kuruşlarda yapılan törenlere “askerî tören”;
üniversitelerde yapılan törenlere “akademik tören”; bakanlıklarda, kamu kurumlarında ve özel sektör kuruluşlarında düzenlenen tören ve törensel etkinliklere
“kurumsal tören”; toplumsal yaşamda kişi ve kuruluşlarca yapılan tören ve törensel etkinliklere de “sosyal tören” (nikâh töreni vb.) denir.

Törenlerde konuşma sırası daima asttan üst’e doğrudur. Ancak ilk konuşmayı davet sahibi olan kurum amiri, son konuşmayı onur konuğu yapar.

Konuk programı hazırlanırken ve uygulanırken ziyarette karşılıklılık ilkesine
riayet edilir. Yabancı konuk veya heyetin ziyareti, karşı ziyaret niteliğinde ise o
ülkeye ve o kuruluşa daha önce giden kişi ve heyet için uygulanmış olan program
göz önünde bulundurulur.

Mihmandar (konuklara refakat eden kişi) ya da çevirmen arabanın ön sağ koltuğuna oturur.

Tören alanlarında, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında, siyasal partilerin merkez, il ve ilçe örgütlerinde; fabrikalarda ve işletmelerde ulusal bayram, genel tatil ve hafta tatili günlerinde Bayrak çekilir. Birden çok resmî dairenin bulunduğu binaya tek Bayrak çekilir. Bina önünde Bayrak direği iki veya dört ya da daha fazla ise, Türk Bayrağı bina önyüzüne (binadan çıkana) göre sağ başa çekilir. Ancak bayrak direği üç adet ise Türk Bayrağı ortadaki direğe çekilir.

Türk Bayrağının her gün yirmi dört saat boyunca çekili olması gereken yerler şunlardır:

Aşağıda yazılı kişilerin cenaze törenlerinde tabutlarına Bayrak örtülebilir:
• Milletvekilleri ve milletvekilliği yapmış olanlar
• Gaziler
• Yüksek yargı organları, Sayıştay üyeleri ve emeklileri
• Hâkimler, savcılar ve emeklileri
• Yükseköğretim kurumları öğretim üyeleri ve emeklileri
• Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu üyeliği yapmış olanlar
• Devlet sanatçıları
• Devlet madalyası sahipleri
• Kızılay ve THK Başkanlığı yapmış olanlar
• Emniyet mensupları ve emeklileri
• Dünya, olimpiyat ve Avrupa şampiyonluğu kazanmış olmaları dolayısıyla
kendilerine aylık bağlanmış sporcular
• Resmî okul müdürleri
• Basın şeref kartı sahipleri
• İşçi, işveren konfederasyonları başkanlığı yapmış olanlar
• Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarının en üst kuruluşunun
başkanlığını yapmış olanlar
• Bilimsel, sanatsal, kültürel, sportif ve sosyal alanlarda üstün hizmet verdiği
mülki amirlerince kabul edilen diğer Türk vatandaşları

Makam otomobilinde ön sağ koltuğa koruma görevlisi, tercüman, rehber, yönetici asistanı, memur oturur. Makam otomobillerinde arka sağ koltuk onur yeridir ve makam sahibine aittir. Makam sahibi (yönetici) arka sağ koltuğa oturur. Makam sahibi otomobilde olmadığında arka sağ koltuk boş kalır; makam sahibinin eşi, yardımcısı, arkadaşı veya akrabası makam otomobiline bindiğinde arka sol koltuğa oturur.

Kurumlararası toplantılarda temsil ve yönetim açısından en önemli kural, toplantıya katılan heyet üyelerinin sayısal eşitliğidir. Toplantıya konuk taraf beş kişilik heyet olarak geldiğinde, evsahibi kurum da toplantıya beş kişi olarak katılmalıdır.

Törene davet edilen fakat mazereti nedeniyle katılamayan bir yönetici, kendisini temsilen yardımcısını ya da bir astını gönderdiğinde bu ast yönetici/ temsilci, gittiği yerde kurum amirinin oturacağı yere değil; kendi unvanına uygun yere oturur. Bu temsilci, yönetici yardımcısı ise, yardımcılar sırasında; şube müdürü ise şube müdürleri sırasında yer alır ve kurumunu o düzeyde temsil eder.

Konuşmacılar asttan başlamak suretiyle protokoldeki sırasına göre kürsüye davet edilirler. Evsahibi önce, onur konuğu en son konuşur.

İlke olarak onur konuğu, üst düzey konuk ve yabancı konuklar uçakla geldiklerinde hava limanında; demiryoluyla geldiklerinde garda; otomobille geldiklerinde kurum binası önünde karşılanır ve buradan uğurlanırlar.

Törenlere çağrılı olduğu hâlde katılamayanların mazeret ve kutlama mesajları (telgrafları), evsahibinin açılış konuşmasından sonra sunulur. İlke olarak törende hazır bulunan onur konuğunun üstündeki kişilerden gelen telgraflar metinleriyle (üst’ten asta) okunur.

Devlet ve hükümet adamları, makam ve statü sahibi üst konuklar, yabancı (ecnebi) eşdüzey konuklar ile evsahibine ziyaretiyle onur veren, ulusal veya uluslararası düzeyde ödül almış, tanınmış (sanatçı, yazar, gazeteci, politikacı, bürokrat, sporcu, bilim adamı, iş adamı, din adamı vb.) önemli şahsiyetler onur konuğudur. Onur konukları protokolde VIP denen “çok önemli kişi” lerdir.

Cumhurbaşkanının kutlama telgrafı geldiğinde hiçbir telgraf okunmaz; yalnızca Cumhurbaşkanının telgrafı okunur. Ayrıca Cumhurbaşkanının hazır bulunduğu bir törende TBMM Başkanı dâhil gelen hiçbir telgraf okunmaz.