SOSYAL DAVRANIŞ VE PROTOKOL - Deneme Sınavı - 8

Trafikte sürücülerin, arabada bulunan kişilerin ve yayaların uymaları gereken saygı ve nezaket kuralları şunlardır:
• Arabada emniyet kemeri mutlaka bağlanmalı; 12 yaşından küçük çocuklar
arkaya oturtulmalı ve emniyet kemerleri bağlanmalıdır. Bekleme sırasında,
motor boş yere çalıştırılmamalı, zararlı egzoz gazı çıkartarak çevre kirletilmemelidir. Yağmurlu havalarda şehir içinde dikkatli ve yavaş gidilmeli, kaldırımda yürüyen veya bekleyenlerin üzerine su sıçratılmamalıdır. Tehlikeli ve sinyalsiz geçiş yapılmamalı; diğer sürücüler, özellikle hanım sürücüler taciz edilmemelidir. Trafikte geçiş önceliği olan araçlara sağa yanaşarak veya durarak hemen yol verilmelidir. Yeşil ışık yanmış olsa bile, karşıya geçen yayalar beklenmelidir.
• Kaza yapmış olan birtaşıt ile karşılaşıldığında hemen durmalı; gerektiğinde
ilk yardıma, polis ya da jandarmaya haber verilmeli; yaralanan, zor durumda olan biri varsa kendisine yardım edilmelidir. Park etmiş bir arabaya çarpan ve hasar veren bir sürücü, kartını ya da adresini ve telefon numarasını taşıtın sileceğinin altına bırakmalıdır.
• Gereksiz yer ve zamanda (meskûn mahalde ve gece vakti) birini çağırmak
veya geldiğini haber vermek veya bir tanıdığı selamlamak için klakson çalınmamalıdır.
• Yaya olarak yol veren bir sürücüye başla veya elle selam vererek tebessümle
teşekkür edilmeli; yolcu olarak arabada sürücüye müdahale edilmemelidir.
Yaya ve sürücü olarak trafik işaret ve işaretçilerine uyulmalıdır.
• Kaldırımlara, park yasağı bulunan yerlere, kapı önlerine park edilmemeli;
başka araçların giriş-çıkışına engel olunmamalıdır.
• Arabada radyo veya müzikçalar sesi dışarıdan duyulacak kadar fazla açılmamalı ve çevrede gürültü kirliliği yaratılmamalıdır. Arabada alkollü içki
içilmemeli ve alkollü olarak araç kullanılmamalıdır.
• Arabadan dışarıya yiyecek, içecek, kutu, şişe, sigara, izmarit vb. çöp atılmamalı; kül tablası dışarıya boşaltılmamalıdır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Evlilik yaşamında çocuk sahibi olmak, anne baba olarak doğan çocuğun ilk ağlama sesini duymak hayatta en mutlu olaydır. Doğum öncesinde komşular, yakın arkadaşlar ve akrabalar doğum yapacak kadına ev işlerinde ve alışverişte yardımcı olurlar ve onu yalnız bırakmazlar. Doğum olduğunda baba, annenin yanında kalarak ona destek olur ve hayatın en mutlu duygusal anlarını birlikte paylaşırlar. Bebeğe isim verme son derece önemlidir. Bebeğe isim verilirken onun gelecek hayatında bu isimle ilgili zorlukla karşılaşmaması düşünülmelidir. Büyükanne ve büyükbaba da, kendilerinin veya aile büyüklerinin isimlerinin verilmesinde ısrarcı olmamalıdır. İsim koyma hakkı çocuğun anne ve babasına bırakılmalıdır. Geleneksel olarak kimi muhafazakâr ailelerde çocuğa isim verilirken çocuğun kulağına ezan okunur.

Doğru cevap D'dir.

Sünnet, Hz. Muhammed’in yaptığı iş demektir. Sünnet, iki anlam taşımaktadır. Birincisi, Hz. Muhammed’in yaptıklarını ve söylediklerini uygulamak demektir. İkincisi, Türkiye’de halk dilinde sünnet, Müslüman erkek çocukların, çocukluktan erkekliğe geçişi kabul edilen bir operasyon için yapılan sosyal bir merasimdir. Sünnet olayı, Hz. İbrahim’e kadar uzanmaktadır. Eski ve Yeni Ahit’te, sağlıkla ilişkilendirmeden sünnete yapılan çok sayıda atıf vardır. Tevrat’a göre Hz. İbrahim, Tanrı’dan aldığı emir üzerine, 80 yaşında iken önce kendisini, sonra onüç yaşındaki oğlu Hz. İsmail’i ve ikinci oğlu Hz. İshak’ı da doğduktan sekiz gün sonra sünnet ettirmiştir. Bu nedenle, Museviler günümüzde de erkek çocuklarını doğduktan sekiz gün sonra büyük şenlik ve eğlencelerle sünnet ettirirler. İslami inanışa göre, Hz. Muhammed sünnetli olarak doğmuştur. Bu yüzden, Müslümanlar da erkek çocuklarını, Müslümanlığın bir gereği olarak (Hz. Muhammed sünnetli olduğu için, ona uymak amacıyla) yedi yaşına kadar sünnet ettirirler. Türkler de Müslümanlığı kabul ettikten sonra sünnet olmaya ve erkek çocuklarını sünnet ettirmeye başlamışlardır. Hatta günümüzde dahi, sonradan İslam dinine giren bir erkek, ileri yaşta olmasına karşın, bu gelenek gereğince sünnet ettirilmektedir. Türkiye’de sünnet, zengin fakir her Müslüman ailenin erkek çocukları için “sünnet düğünü” olarak düzenlediği sosyal bir merasimdir.

Doğru cevcap A'dır.

Zaman geçtikten sonra özür dilemenin anlamı yoktur. Konuşma sırasında dil sürçmesi olduğunda, yanlış bir söz ağızdan çıktığında; üzücü ve incitici sözler ya da argo sözcükler sarf edildiğinde; hayvan adı zikredildiğinde hemen özür dilemek gereklidir.

Bir çift, restorana geldiğinde masada karşılıklı oturur. İki çift olarak restorana geldiklerinde erkekler, hanımları karşılarına veya yanlarına alırlar. Grup
olarak restorana gelindiğinde hanımlar masanın en iyi yerine ya da arzu ettikleri yere otururlar. Hanımlar hiçbir zaman gelip geçilen ayaküstü (tuvalete, kapıya yakın) yerlere oturtulmazlar. Uygun olan, restoranda oturulacak yer konusunda hanıma danışmak, hanımın oturacağı yeri kendisine bırakmaktır. Hanımlar, restoranda oturacakları yeri genellikle kendileri seçerler. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Düğün merasimlerinde, düğüne ait işleri yürütecek ve damada her hususta yardım edecek “sağdıç” bulunur. Ayrıca damadın akrabasından ve yakın arkadaşlarından seçilen gençler de “teşrifatçı” olarak konukların karşılanması, misafirlere refakat edilerek masalara yerleştirilmesi, gerektiğinde ağırlanması ve uğurlanması işlerinde yardımcı olurlar. Geline yardımcı olmak üzere “nedime” seçilir. Nedimenin, beyaz elbise giymemesi gerekir.

Doğru cevap C'dir.

Cadde, sokak ve kaldırımlar ortak yaşam alanlarıdır. Tenha veya gece bile olsa sokakta yürürken ıslık çalmak, şarkı söylemek ve kendi kendine konuşmak uygun bir davranış değildir. Sokakta sakız çiğnemek, ağızda sigara ile yürümek; meyve, simit, sandviç, kuru yemiş vb. şeyler yemek de hoş olmayan davranışlardır. Doğru yanıt E şıkkıdır.

Türkiye’de, kentlerde düzenlenen evlenme merasimleri genellikle Avrupai tarzda ve üç şekilde yapılmaktadır: Birincisi, belediyenin nikâh salonunda yalnızca resmî nikâh töreni düzenlenmekte; ayrıca düğün merasimi yapılmamaktadır. İkinci tarz evlenme merasiminde, belediyenin nikâh salonunda resmî nikâh kıyılmakta ve daha sonra evde veya salonda eğlenceli düğün merasimi düzenlenmektedir. Üçüncü tarz evlilik merasiminde nikâh ile düğün birleştirilerek salonda yapılmaktadır. Bu durumda nikâh (evlendirme) memuru düğünün olacağı salona davet edilmekte, nikâh burada kıyılmakta, nikâhtan sonra düğün eğlencesi başlamaktadır. Evlendirme memurunun nikâhı kıymasından sonra, gelin ve damat ile anne ve babaları (anne ve/veya baba yoksa düğünü üstlenen en yakını) nikâh salonunun çıkışında kutlamaları ve iyi dilekleri kabul ederler. Ayrıca, düğün merasimi düzenlenmediği takdirde, aile yakınları altın veya mücevher olarak hediyelerini gelin veya damada nikâh törenindeki kutlama sırasında sunabilirler. Nikâh veya düğün merasiminde gelin tebrik edilmez; damat tebrik edilir, geline ise mutluluklar dilenir.
Belediye nikâh salonunda yapılan nikâh merasiminden sonra Avrupai tarzda
oluşturulan kabul hattı aşağıdaki biçimde sıralanır:
1. Gelinin annesi
2. Damadın babası
3. Damadın annesi
4. Gelinin babası
5. Gelin
6. Damat

Doğru cevap E'dir.

Konuşma ve tartışma sırasında, karşı tarafın görüşlerine katılmama durumu söz konusu olduğunda, kişiye “yanlış düşünüyorsunuz”, “doğru değil”, “hatalısın” gibi kırıcı sözler söylemek yerine, “ben bu konuda farklı düşünüyorum” ya da “size saygı duyuyorum” veya “haklısınız” deyip görüş ve düşünce belirtmemek daha doğru bir yöntemdir. Çünkü konuşma ve tartışmanın birinci kuralı, başkalarının görüş ve düşüncelerine saygılı olmaktır.

Davetliler çiçek göndermek isterlerse evlendirme dairesine veya nikâhın kıyıldığı salona özel olarak hazırlanan çiçek sepeti veya aranjman vb. gönderebilirler. Nikâh ve düğünde gelen çiçeklerin sıralanmasında, gönderenlerin aile ve meslek ilişkisi, resmî veya sosyal statüleri dikkate alınır. Resmî ve sosyal statü sahibi olanların çelenkleri ön plana çıkarılır. Sepet üzerinde gönderenin adı ve soyadının bulunması gereklidir. Nikâh salonuna çelenk gönderilmez, yalnızca çiçek sepeti gönderilir. Ancak nikâh düğün salonunda yapılıyor ise çelenk gönderilebilir.

Doğru cevap C'dir.

Evlilikler her zaman mutlu bitmez, boşanma veya ölüm sonucu eş kaybedilebilir. Dul veya boşanmış bir kadın 300 gün sonra evlenebilir. Ancak kadın tıbbi test sonucunda hamile olmadığını bir rapor ile kanıtladığında, mahkeme kararıyla bu süreyi kısaltarak daha önce de evlenebilir. (Ancak bu insan hakkı ihlalini ortadan kaldırmaya yönelik hukuki çalışmalar devam etmektedir.) Eşini kaybeden bir erkeğin de eşine saygı gereği, ikinci bir evlilik için en az altı ay beklemesi uygun görülür. Çiftler ister boşanmış ister eşlerini kaybetmiş olsunlar, ikinci kez evlenecekleri zaman, eğer çocukları varsa onların da onaylarını ve gönüllerini almaları gerekir. Böylece anne ve babanın ikinci evliliği daha kolay benimsenir.

Doğru cevap A'dır.

Konuşma, görüşme ve sohbetlerde dinleme yöntemi, söz kesmeden ilgiyle dinlemektir. Etkili dinlemenin yöntemi ve göstergesi ise, konuşan kişinin gözlerine (göz bölgesine) bakmak; kişiye doğru hafif eğilmek, zaman zaman tebessüm ederek ve hafif baş eğerek onay vermek; söz aralarında “evet”, “tabii”, “haklısınız”, “elbette”, “çok güzel” gibi sözlerle dinlediğini belli etmek veya açıklayıcı sorular sormaktır. Ayrıca dinlerken kişinin hoşlanacağı sorular sormak ne kadar dinlenildiğini, ilgilenildiğini ve memnun olunduğunu gösteren dinleme yöntemdir. Buna karşın, kişi konuşurken başka yere bakmak, arkaya dönmek, ilgisiz davranmak, kâğıt kalemle oynamak, yazı yazmak, kitap okumak, başka şeyle meşgul olmak o kişiyi dinlememek veya konuşan kişiye pasif tepki göstermektir ve saygısızlıktır.

Sanatsal bir faaliyet icra edilirken yüksek sesle konuşmak, sakız çiğnemek veya
bir şeyler yemek içmek çevredekilere rahatsızlık verir. Sanatsal bir etkinlik sonunda lobide, kuliste, kokteylde veya galada sanatçıları tebrik etmek son derece nazik bir davranıştır. Tebrik için sanatçı ya da sanatçıları çağırtmak doğru değildir. Sanatsal faaliyet çok beğenildiyse, ödüllendirmek için etkinliğin sonunda ayakta alkışlamak gerekir. Sanatsal gösterinin icrası sırasında sık sık alkışlamak, programın akışını bozar. Bu nedenle gösteri sonunda alkışlamak gerekir. En kibar alkışlama biçimi, sağ el parmaklarının bitiştirilerek göğüs hizasında sol avuç içine normal bir şekilde vurularak yapılanıdır. Ellerin yukarı kaldırılarak veya öne doğru uzatılarak alkışlanması, ıslık çalınması veya garip sesler çıkarılması hoş değildir. Sanatsal (sosyal-kültürel) etkinliklere kişi özel olarak katılıyorsa, rahat ve serbest bir kıyafet tercih etmeli, hafta içinde gündüz veya akşam, kurum olarak katılım sağlanıyorsa koyu renk takım elbise giyilmelidir. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Eşit konumdaki kişiler arasındaki telefon konuşmasında; telefonla arayan kişinin telefonu önce kapatması gerekir. Arayan kişiden önce mazeretsiz ve izinsiz olarak görüşmeyi sonlandırmak ve telefonu kapatmak saygısızlık olarak nitelendirilir.

Evlenme, insan yaşamının en mutlu olayıdır. Bu mutluluğu her yıl evlenme tarihinde kutlamak, evlilikte mutluluğu ve bağlılığı artırır, eşleri birbirine daha çok yaklaştırır. Bu yüzden evlilik yıldönümü hiçbir zaman unutulmamalıdır. Evlenme yıldönümü evde kutlandığı gibi dışarıda da kutlanabilir. Evlilik yıldönümü kutlamasına, yakın akraba ve arkadaşlar davet edilebilir. Kutlamaya davet edilen kişilerin hediye vermeleri zorunluluk değildir, ancak verilirse nazik bir jest olur. Evlilik yaşamında yirmibeşinci ve ellinci yıllar çok önemlidir; çünkü 25. yıl gümüş, 50. yıl altındır. Bu nedenle evliliğin yirmi beşinci yılı dostlarla birlikte davet verilerek kutlanır. Evliliğin “altın yılı” olan ellinci yıldönümü ise aile arasında kutlanır. Altın yılı kutlama hazırlıklarını çocuklar üstlenir. Bu özel güne tüm aile, çocuklar ve torunlar katılır ve yakın akrabalar da davet edilir. Kutlamada akşam yemeği verilir ve pasta kesilir. Modern toplumlarda, yemeğin sonunda ailenin en büyük çocuğu ebeveyni için “sağlığına” kadeh kaldırır. Bu günün kahramanları olan anne babaya “altın değerinde” (manevi değeri olan) ailece ortak bir hediye alınır.

Doğru cevap B'dir.

Dünya genelinde, her yıl Mayıs ayının ikinci pazar günü annelere adanmıştır. (Fransızlar, Anneler Günü’nü Mayıs’ın üçüncü pazar günü kutlar.) Anneler Günü’nde çocuklar küçükken okulda öğretmenleriyle hazırladıkları çeşitli resimleri ve şiirleri annelerine hediye ederler. Çocukların en çok zevk aldıkları şey biriktirdikleri paralarıyla ya da babalarının yardımıyla annelerine bu özel günde bir buket çiçek ya da küçük bir hediye almaktır. Çocuklar büyüdüğünde annelerine, onun en sevdiği veya ihtiyacı olduğunu düşündüğü şeyleri almaya çalışır. Bir buket kırçiçeği ile de kutlanabilir. Hediyenin maddi değerinden çok manevi değeri önem arz eder.

Doğru cevap C'dir.

Kamping vb.) Uyulması Gereken Kurallar Otel, motel, pansiyon, kamp, kamping ve konukevi gibi konaklama işletmelerinde veya mekânlarında dikkat edilmesi gereken noktalar; herkese saygılı olmak, gürültü yapmamak, kimseyi rahatsız etmemek ve çevreyi kirletmemektir. Söz konusu işletme veya mekânlarda kişi; odasında yüksek sesle konuşmamalı, radyo veya televizyonun sesini fazla açmamalı, çalgı aleti çalmamalı, şarkı söylememeli ve gürültü yapmamalıdır. Otel, motel, pansiyon, konukevinde kiralanan oda, kaldığı sürece kişinin evi sayılır. Bu yüzden odadaki eşyalara zarar verilmemeli; hizmetliler olsa da, eşyalar ortada dağınık bırakılmamalı; odada, lavaboda kullanılan kâğıt, peçete, mendil, pamuk, iplik, jilet, saç kılı vb. atıklar çöp kutusuna atılmalıdır. Otel, motel, konukevi ve pansiyonda uygunsuz kıyafetle dolaşılmamalı; odalarda ve kapalı mekânlarda sigara, puro, pipo içilmemeli; koridorlarda yüksek sesle konuşulmamalı ve gürültü yapılmamalıdır. Küçük çocuklar bu konuda uyarılmalıdır. Kahvaltıya tıraşlı, temiz ve düzgün giyimli olarak gidilmeli; akşam yemeğinde uygun kıyafet giyilmelidir. Kahvaltıya veya akşam yemeğine gidildiğinde, önceden restoranda bulunanların yanlarından geçerken hafifçe selamlanmalıdır. Aynı
şekilde, yemek bitiminde ayrılırken de selamlanmalıdır. Restoranda selamlama
biçimi, hafif baş eğerek “afiyet olsun” demektir. Doğru yanıt D şıkkıdır.

Bahşiş vermek kişinin mali gücüne, mevkisine, çevresine ve yapılan hizmete göre
değişen sosyal bir davranıştır. Bahşiş vermekte amaç, yapılan hizmete teşekkür
etmek ya da yapılacak bir hizmetin daha iyi olmasını sağlamaktır. Genel olarak
uygulamada, hizmet veren kişiler bahşiş bekler. Ancak saygılı olmayan, nazik
davranmayan ve iyi hizmet yapmayan kişilere bahşiş verilmez. Bahşiş saygı ve
nezaketle iyi bir şekilde yapılan hizmet için verilmelidir. Bir kişiye bahşiş verirken
mutlaka yüzüne bakmalı ve kendisine “çok teşekkür ederim” denmelidir. Bahşiş;
ilke olarak fiilen hizmet edenlere, ücreti düşük olanlara, ayrıca fazladan yapılan
hizmet karşılığında verilmelidir. Verilecek bahşiş miktarı önceden hazırlanmalı;
para bozdurmak ve belli bir miktarını vermek gibi bir davranışa başvurulmamalıdır. Böyle bir davranış hem bahşiş vereni küçük düşürür hem de bahşiş verilen
kişiyi rencide eder. Bahşiş verme ülkeden ülkeye değişen bir davranış biçimidir.
Bu yüzden başka ülkeye gidenler o ülkede bahşiş verme konusunu önceden sorup
öğrenmelidirler. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Aranan telefon üç defa çaldırılmalı; 10 dakika geçmeden ikinci kez aranmamalıdır.

Üçüncü kişinin yanında yabancı dilde konuşmak; bir şeyler fısıldamak; başkasına kaş göz işaretleri yapmak; kitap, gazete, dergi okuyan kişinin okuduğu; yazı yazan birinin yazdığı; imza atan kişinin imzaladığı şeyi merak ederek bakmak ve okumaya çalışmak;  başkasının eşyalarını karıştırmak veya izinsiz olarak bir şey almak doğru olmayan davranışlardır. Doğru yanıt A şıkkıdır.